Turkije haalt evolutieleer uit onderwijs: “Een volgende stap in het vervullen van Erdogans droom”

Het was 1 januari 2015 zo rond 0.30u toen Muhammed, tot dan toe een religieus opgevoede Antwerpenaar van Turkse komaf, ongelovig werd. “Ik ben als moslim drie keer met de evolutieleer in contact gekomen. Daarna was ik ex-moslim.”

“Het ging net over Erdogan. Mijn hoofd begon weer pijn te doen”, zegt Muhammed op een rustig en stiekem moment terwijl hij met zijn familie gisteren het Suikerfeest vierde. Eén dag heeft hij thuis bij zijn ouders meegedaan met de ramadan, voor de schijn. Zij weten niet dat Muhammed in de week, op kot in een andere studentenstad, een ongelovig leven leidt. “Ik probeer het in heel kleine stapjes duidelijk te maken”, zegt hij. “Onlangs heb ik thuis verteld dat ik ‘onze’ moskee niet meer wil bezoeken omdat de imam herhaaldelijk gelogen heeft tegen mij. Mijn moeder heeft het er moeilijk mee.”

Vooral Muhammeds moeder is een vurige fan van Erdogan. Enkele maanden geleden was het referendum over de machtsuitbreiding van de president zelfs de splijtzwam in de familie. “Wie tegen Erdogan is, is voor haar een landverrader.”

“Op het nieuws over het schrappen van de evolutieleer in het Turkse curriculum voor het middelbaar onderwijs, wordt nauwelijks gereageerd”, zegt Muhammed. “Ze horen het en zeggen ‘dat is goed’, meer niet. Het is maar een ‘logische’ volgende etappe in Turkije, waar Erdogan zijn droom aan het vervullen is: de opvoeding van een gelovige, een vrome generatie, dindar nesil in het Turks. De afgelopen jaren is meer dan de helft van de publieke scholen langzaam hervormd tot islamitische scholen. In vijftien jaar tijd is het aantal leerlingen op islamitische scholen gestegen van 63.000 naar een miljoen. Vooral biologieleerkrachten in niet-islamitische scholen klagen erover dat ze hun werk niet meer kunnen doen vanwege de druk.”

Adam en Eva

“Wat in Turkije gebeurt, is erg verontrustend, omdat juist een botsing van ideeën een mens doet leren. Ik kan zeggen dat ik door als strikt religieus opgevoede moslim te botsen met de evolutieleer – drie keer om precies te zijn – ex-moslim ben geworden”, vertelt Muhammed. “De eerste keer was op de middelbare school, in de geschiedenisles. Ik kwam thuis en toonde mijn moeder wat we over de evolutie van de mens hadden geleerd: homo habilis, homo erectus... Ze was er niet blij mee, want ik had altijd geleerd dat Adam en Eva op de aarde waren gezet door Allah. ‘Dat is een uitvinding van de kafir (de ongelovigen, red.) om moslims van hun geloof af te brengen’, zei ze. Ik mocht er niet te veel aan denken en dat deed ik niet, want ik werd in die tijd zwaar geïndoctrineerd. Ik kreeg ’s zomers koranlessen in Turkije en zo.”

“Bij de tweede ‘evolutieconfrontatie’ zat ik in het vierde middelbaar en speelde ik graag het computerspelletje Spore, waarin de evolutie zit verwerkt. Ik was al wat ouder en ‘wijzer’: ik wist wat verboden was en waarover er niet gesproken mocht worden. Maar ik vond het wel een leuke confrontatie, want ik begreep daardoor hoe het evolutieproces ruwweg in mekaar zit.”

“De derde confrontatie kwam er op een moment dat ik al over mijn geloof aan het twijfelen was, nu tweeënhalf jaar geleden. Ik had veel vragen en betrapte daardoor onze imam herhaaldelijk op leugens. Ik kijk graag naar documentaires en zag Cosmos: a Space Time Odyssey van Neil degrasse Tyson. En toen twijfelde ik niet meer maar werd ongelovig. Dat was 1 januari 2015 om 0.30u – mijn zoekgeschiedenis op Google kan dat bewijzen (lacht). Ik heb toen The Unbelievers, nog een docu, opgezocht.”

Boer vs. professor

“Ik ben ex-moslim geworden ondanks het feit dat ik in een groepering zat die blind geloof propageerde”, zegt Muhammed. “Men zegt daar: ‘een boer die blindelings gelooft in wat er in de koran en de hadith staat, is slimmer dan een professor die bewijs zoekt voor de islam’. En ik merk: hoe ouder ze worden, hoe dogmatischer mensen gaan denken. Ik heb juist het gevoel dat ik elke dag meer open-minded word. En steeds minder weet (lacht).”

“Zelf ben ik enkel in aanraking gekomen met de evolutieleer in het eerste middelbaar (intussen is dat veranderd, zie kader, red.), maar een jong familielid heeft het dit jaar in het zesde leerjaar gehad. Het is een Antwerpse school en in de klas zitten hoofdzakelijk moslimleerlingen. Wat is er gebeurd? De leerlingen – amper 11, 12 jaar – beschuldigen de leerkracht ervan dat ze hun geloof probeert te verzwakken. De juf heeft enkel geantwoord dat ze probeert de kinderen de waarheid aan te leren.”

“Maar wat dan in de islamles? Ik weet nog dat ik een dik hoofdstuk te leren kreeg: ‘wetenschappelijk bewijs dat de islam waar is’. Toen ik kritisch werd, dacht ik aanvankelijk dat het gefluister was van satan. Het heeft een tijd geduurd, maar ik ben blij dat ik anders durf te denken.”