Spanje was vooraf gewaarschuwd voor aanslag

Spanje was gewaarschuwd dat er een aanslag kon plaatsvinden in Barcelona, meldden Spaanse media. Toch kon een bestelwagen op de Ramblas nog 13 mensen, onder wie één Belgische vrouw, doodrijden en er zeker honderd verwonden.

Karin De Ruyter

De aanslag op de Ramblas werd gisteravond al opgeëist door IS. Volgens de krant El Periodico had de CIA twee maanden geleden de Catalaanse regering al gewaarschuwd voor een aanslag in Barcelona tijdens het toeristische seizoen. De Amerikaanse inlichtingendienst zou daarbij nadrukkelijk naar de Ramblas, hét toeristische centrum van de Catalaanse hoofdstad, verwezen hebben.

Maar ook Spanje zelf had allicht vermoedens dat er iets op til was. De jihadistische dreiging is er niet nieuw. Op 11 maart 2004 vielen er in Madrid bijna 200 doden en 2.000 gewonden bij twee gecoördineerde bomaanslagen op pendeltreinen, die gepleegd werden door een terreurcel van Al-Qaeda. Sindsdien pakten de veiligheidsdiensten bij tientallen operaties meer dan 700 mensen op vanwege hun banden met het jihadisme, zowel in Spanje zelf als in het buitenland.

Dreiging verdubbeld

Volgens het recentste terrorismerapport van het Spaanse ministerie van Binnenlandse Zaken was de dreiging van jihadistische groeperingen in Spanje vorig jaar verdubbeld tegenover 2015. Concreet onderschepten de politie- en inlichtingendiensten 43 bedreigende boodschappen van organisaties zoals Al-Qaeda en IS. In een aantal gevallen ging het om bedreigingen die rechtstreeks tegen Spanje gericht waren, in andere gevallen werden meer algemene bewoordingen gebruikt.

Vooral verontrustend was dat zeker IS zijn propaganda en video’s via netwerken zoals Telegram en Twitter regelmatig ook in het Spaans begon te versturen. Er werd onder meer allusie gemaakt op de ‘bevrijding van Al-Andalus’, het vroegere Arabische gebied op het Iberisch schiereiland. Dat past in de ideologie van IS om alle gebieden die ooit islamitisch waren, te heroveren.

Maar niet alle bedreigingen hadden zo’n historische achtergrond: er waren ook concrete dreigementen met vergelding voor de Spaanse betrokkenheid bij de alliantie tegen IS in Irak.

Spanje kende ook het probleem van de Syriëgangers, die vaak vertrokken via de Spaanse enclaves Ceuta en Melilla in Noord-Afrika, zij het in mindere mate dan bijvoorbeeld Frankrijk. Barcelona was een van de belangrijkste centra van de radicalisering, blijkt uit gegevens van de veiligheidsdiensten.

Zware nederlagen

Sinds IS in Syrië en Irak zware militaire nederlagen lijdt, heeft het zijn aanhangers herhaaldelijk opgeroepen om, waar ze kunnen, ‘niet-gelovigen’ te doden met auto’s, vrachtwagens en messen. Na Nice, Berlijn, Stockholm, Parijs en Londen was het nu de beurt aan Barcelona om het slachtoffer te worden van zo’n aanslag.

Sinds de aanslag in Nice nemen veel steden voorzorgen om te voorkomen dat wagens of vrachtwagens nog zomaar straten of pleinen kunnen oprijden waar veel mensen bijeen zijn, door bijvoorbeeld betonblokken te plaatsen. Hoe dat wel nog kon op de zeer drukke Ramblas, is niet duidelijk.

Dit weten we over de aanslagen in Catalonië

Op de Ramblas in Barcelona heeft een busje donderdag rond 17 uur tientallen voetgangers omvergereden. Daarbij kwamen minstens dertien mensen om het leven, onder wie één Belg. Enkele uren later reden terroristen met een wagen in op een mensenmassa in Cambrils, waar opnieuw een dodelijk slachtoffer viel. Alles wat we weten over de aanslagen in Catalonië op een rij.

Eerste aanslag: Ramblas - donderdag 17.15 uur

1. Wat is er gebeurd?

  • Donderdag omstreeks 17.15 uur reed een wit bestelbusje aan hoge snelheid over een voetpad van de drukke winkelstraat Ramblas in Barcelona.
  • De chauffeur zigzagde heen en weer om zo veel mogelijk slachtoffers te maken, en dat gedurende 600 meter.

2. Zijn er doden of gewonden gevallen?

  • Tijdens de aanslag vielen 13 doden. Dat aantal kan nog oplopen vermits er ook meer dan 100 gewonden vielen, onder wie 17 zwaargewonden.
  • Bij de aanslag kwam één Belg om het leven: een Nederlandstalige vrouw uit Tongeren.
  • Naast het Belgische slachtoffer zijn er ook Fransen, Duitsers, Nederlanders, Argentijnen, Venezolanen, Australiërs, Hongaren, Peruvianen, Ieren, Grieken, Cubanen, Macedoniërs, Chinezen, Italianen, Roemenen, Algerijnen en Spanjaarden onder de doden en gewonden. Hier kunt u de precieze aantallen en nationaliteiten terugvinden.

3. Wie zijn de daders?

  • Terreurgroep Islamitische Staat (IS) heeft de aanslag opgeëist.
  • Na de aanslag vond de politie nog een tweede bestelwagen in de stad Vic, op bijna 70 kilometer van Barcelona, die vermoedelijk ook bij de aanslag betrokken was.
  • De politie arresteerde vier verdachten (drie met de Marokkaanse nationaliteit, een met de Spaanse), onder wie Driss O.. Hij zou de twee bestelwagens die betrokken zijn bij de aanslagen hebben gehuurd in Santa Perpetua de Mogoda, niet ver van Barcelona.
  • De 28-jarige Driss O. werd volgens de Guardia Civil geboren in Marokko, heeft de Franse nationaliteit en woont in het Catalaanse Ripoll. Hij werd al geruime tijd door de politie in het oog gehouden. De man deed echter aangifte van de diefstal van zijn identiteitspapieren. Het is dus niet uitgesloten dat zijn 17-jarige broer Moussa O., die in Barcelona woont, de identiteitskaart van Driss gebruikte.
  • Volgens Spaanse politie bestaat de terreurcel die de aanslag op de Ramblas en die in Cambrils pleegde uit ongeveer twaalf personen en was het de bedoeling om een zwaardere aanslag te plegen met gasflessen. Die ontploften wellicht terwijl de terroristen hun voorbereidingen troffen in Alcanar, waardoor een huis volledig werd verwoest.

Tweede aanslag: Cambrils - vrijdag 01.00 uur

1. Wat is er gebeurd?

  • Rond 1 uur in de nacht van donderdag op vrijdag probeerden terroristen met een Audi A3 om net zoals in Barcelona in te rijden op voetgangers in de Catalaanse badplaats Cambrils. De daders droegen nepbomgordels.
  • De terroristen werden klemgereden door de politie. Ze probeerden nog te vluchtten met hun wagen maar de politie zette de achtervolging in en opende het vuur.

2. Zijn er gewonden of doden gevallen?

  • Tijdens een vuurgevecht vlak na de aanslag doodde een politieman vier terroristen, een vijfde is later aan zijn verwondingen overleden.
  • Zeven mensen, onder wie een agent, raakten gewond. Op vrijdag is één van die slachtoffers, een vrouw die omver werd gereden, aan haar verwondingen overleden.

Twee agenten aangereden op snelweg

Rond 19.20 uur werden twee agenten aangereden op een snelweg vlak bij Barcelona, toen de bestuurder van een Ford Focus aan een politiecontrole probeerde te ontkomen. Die auto werd later teruggevonden met de bestuurder dood achter het stuur. Het was nog niet duidelijk of de man omkwam door politiekogels of zichzelf van het leven beroofde, en of ook hij betrokken was bij de aanslag.