Nieuw kabinet moet getroebleerde verhoudingen herstellen

Zoiets lijkt er nu ook aan de hand. De verkiezingen gaan niet over het CPB, maar over het SCP. Beide staatsadviesbureaus leverden een belangrijk rapport voor de komende kabinetsformatie. Het Centraal Planbureau rekende in Keuzes in Kaart 2018-2021 de verkiezingsprogramma's van de politieke partijen tot op de eurocent nauwkeurig door. Op haar beurt legde het Sociaal en Cultureel Planbureau in Kwesties voor het Kiezen urgente maatschappelijke vraagstukken op tafel. Wedstrijduitslag: CPB - SCP: 0-2.

De meest brandende SCP-kwestie: afnemend onderling vertrouwen tussen Nederlanders met en zonder migratieachtergrond. Vooral tussen moslims en niet-moslims. Als we het SCP mogen geloven, voelt zo'n 40 procent van de Turkse en Marokkaanse Nederlanders zich steeds minder thuis in Nederland. Dit wordt veroorzaakt door gevoelens van uitsluiting en stigmatisering. Daartegenover staat een grote groep 'Nederlandse Nederlanders' die vervreemd is geraakt van zijn eigen land: 'Nederland is Nederland niet meer.'

Het 'multiculturele drama' van Paul Scheffer lijkt zich in de afgelopen jaren eerder verdiept te hebben dan afgevlakt te zijn. Dat heeft alles te maken met de ruigere maatschappelijke context van islamistische terreuraanslagen, IS, de opmars van het islam-vijandige rechts-populisme, blijvend hoge misdaadcijfers en discriminatie op de arbeidsmarkt.

Welk kabinet, in welke samenstelling dan ook, uit de verkiezingen rolt: het krijgt te maken met dit giga-vraagstuk van de getroebleerde verhoudingen in multicultureel Nederland. Wat daarbij helaas weinig helpt, is het vroom aanroepen van verbinding, lotsverbondenheid of solidariteit. De samenlevingsproblemen in Nederland, tussen hoog- en laag opgeleiden en tussen moslims en niet-moslims, zitten hem nu juist in gebrek aan verbinding, solidariteit en maatschappelijk vertrouwen.

Te veel mensen denken aan de hand van hun dagelijkse ervaringen en van (sociale) mediaberichten te kunnen aflezen dat Nederland door globalisering, toenemende kansenongelijkheid en migratie (en de agressieve reactie daarop van het nationaal-populisme) zijn unieke karakter van high trust-samenleving juist op het spel heeft gezet. Daar zit de pijn en de toekomstangst.

Er zijn dan ook grote gebaren nodig om dit verstoorde klimaat van polarisatie en deze spiraal van negatieve stereotypering te stoppen. Wat minimaal nodig is om het onderling multicultureel vertrouwen te herstellen is dit: een uitruil tussen discriminatie en criminaliteit. Het SCP stelt vast dat het opleidingsniveau van Turkse en Marokkaanse Nederlanders spectaculair gestegen is, maar dat men desondanks moeilijk aan het werk komt. Hier speelt bewuste en onbewuste discriminatie. Vastgesteld wordt ook dat de criminaliteit onder met name Marokkaanse jongens buitensporig hoog blijft. Straatterreur, seksuele intimidatie, liquidaties in Amsterdam-West, anti-homogeweld: dit alles is een dagelijkse vergiftiger van interetnische verhoudingen, en zal elke soepele acceptatie en integratie in de weg blijven staan.

Nederland moet 'inschikken', echt ruimte maken voor mensen met een migratieachtergrond op de arbeidsmarkt. Stop discriminatie. Tegelijk zal de Marokkaans-Nederlandse gemeenschap haar schaamtecultuur moeten doorbreken, en serieus moeten bijdragen aan het voorkomen en bestrijden van misdaad. Minder IS-salafisme, minder criminaliteit; meer inburgering in de spelregels van rechtstaat en verzorgingsstaat. Mensen die de westerse cultuur van liberale democratie en progressieve burgerrechten afwijzen of zelfs haten, moeten zich nog eens afvragen of ze wel in het juiste werelddeel zijn terecht gekomen.

Wil Nederland een high trust-samenleving blijven - voorwaarde voor een solidaire verzorgingsstaat, een innovatieve economie en een liberale democratie -, dan zal 'multiculturele integratie' opnieuw moeten worden uitgevonden. Het schelle alarmsignaal van PVV én DENK moet goed worden verstaan.