Lokale Braziliaanse gemeenschappen redden grootste zoetwatervis

Uit recent onderzoek is gebleken dat jacht en stroperij de ernstigste bedreiging vormen voor meer dan 300 soorten zoogdieren, en ook de visserij bedreigt een groot aantal visbestanden. Dat het ook anders kan, hebben lokale gemeenschappen in het Amazonegebied bewezen.

Het gaat om gemeenschappen die leven langs de Juruá, een 2.400 kilometer lange bijrivier van de Amazone, die onder meer door Peru en Brazilië stroomt. In de Juruá leeft de arapaima (Arapaima gigas),  de grootste geschubde zoetwatervis ter wereld, die wel drie meter lang kan worden en 200 kilogram zwaar kan worden.  

De arapaima, die in Brazilië pirarucu genoemd wordt, stelt hoge eisen aan zijn leefomgeving en is relatief laat geslachtrijp, en de soort was de laatste drie decennia dan ook sterk achteruitgegaan door de commerciële visvangst.

Sinds enige tijd hebben de lokale gemeenschappen echter zelf de controle over de visvangst overgenomen, en maatregelen genomen om het visbestand te herstellen. Met succes, want in 83 meren langs de Juruá waar de maatregelen werden ingevoerd, bleek de populatie van de arapaima opnieuw te stijgen, terwijl ze op plaatsen waar de maatregelen niet werden toegepast, blijft achteruitgaan.

Het lokale beheer heeft ervoor gezorgd dat een belangrijke bron van proteïne behouden is gebleven voor de plaatselijke gezinnen. Volgens een studie die verschenen is in Nature Scientific Reports, putten de huishoudens ook een inkomen uit de gecontroleerde en legale verkoop van de vis. Die inkomsten worden deels opnieuw geïnvesteerd in de gezondheidszorg, onderwijs, de toegang tot internet en andere zaken die het leven in de gemeenschappen verbeteren, zegt Carlos Peres van de Universiteit van East Anglia die aan de studie heeft meegewerkt.

"Het gaat hier om semi-zelfbedruipende gemeenschappen", zegt hij. "Het zijn geen zuiver inheemse volkstammen zoals de Navajo-indianen, genetisch en cultureel zijn ze afstammelingen van Brazilianen, Europeanen en inheemsen."

"Deze gemeenschappen hebben praktijken overgenomen van de oorspronkelijke inwoners van Amerika, zo zijn ze bijvoorbeeld erg bedreven in het gebruik van pijl en boog. Maar ze zijn ook helemaal mee met de Braziliaanse manier van leven: ze kijken televisie, ze gaan stemmen, en ze kennen hun burgerrechten."

Vissers in Guyana villen en versnijden een arapaima.

Volgens Peres kan dit project dienen als model voor het behoud van de biodiversiteit in zoetwater-ecosystemen waar de verschraling toeslaat, waar soorten verdwenen zijn of dreigen te verdwijnen.

"Het gaat hier om medebeheer van een overheid of een agentschap samen met een lokale bevolking. Uiteindelijk zijn zij de echte betrokkenen, want het gaat hier over afgelegen gebieden waar de lokale bevolking de enigen zijn die werkelijk ter plaatse aanwezig zijn, en vaak ook de enigen zijn die hier iets om geven", zo zegt hij.

"We hebben het open beheer kunnen ombuigen naar een kleinschaliger beheer op lokaal niveau, en we zien dat de visbestanden daardoor sterk toenemen", zegt Peres. "Het is alsof je geld op de bank zet en geen jaaropbrengst van 3 of 4 procent hebt, maar van 200 of 300 procent."

Eerdere afspraken van de lokale gemeenschappen met de commerciële vissers dateerden uit de jaren 80 en hadden volgens de studie geleid tot conflicten waarbij "mensen omgekomen zijn". "Nu zijn al die conflicten opgelost", zegt Peres.  "Toen we aan dit project begonnen, was het niet de eerste bedoeling om aan geïntegreerd natuurbeheer te doen, maar dat is het uiteindelijk wel geworden."