Merkel wijzigt politieke koers op cruciale punten, geduld met Trump raakt op
De tijden dat Europa blind kon varen op Amerika zijn voorbij, de Europeanen moeten hun lot in eigen hand nemen. Deze conclusies trok de Duitse bondskanselier Angela Merkel gisteren, daags na de G7-top in het Siciliaanse Taormina.
Het is een slotsom die er niet om liegt. Het was dan ook geen gewone G7, het was in feite een G6 tegen één. De zes wereldleiders die zaterdag kameraadschappelijk door het eeuwenoude centrum van Taormina kuierden tegen Donald Trump, die achteraan hobbelde in zijn gepantserde golfkarretje.
Merkel toonde zich tijdens de top al zeer teleurgesteld over Trumps weigering tegemoet te komen aan de twee jaar geleden in Parijs afgesproken klimaatdoelen. Ze maakte duidelijk dat Europa wat haar betreft op dit vlak niet bereid is tot compromissen met de Amerikaanse president.
'We moeten beseffen dat wij als Europeanen voor onze eigen toekomst moeten vechten'
Memorabele toespraak
Merkels overige conclusies uit de G7 volgden na een etmaal nadenken, zoals de wereld inmiddels van haar gewend is. Ze deed de uitspraken zondagmiddag in München, om precies te zijn in een stampvolle en snikhete biertent, op een campagnebijeenkomst van zusterpartij CSU.
Natuurlijk moet Europa streven naar vriendschap met de VS en Groot-Brittannië, sprak Merkel tegen de tent vol traditionele Beierse jagershoedjes en dirndls. 'Maar we moeten beseffen dat wij als Europeanen voor onze eigen toekomst moeten vechten, voor ons lot.' Daarop volgde een minuten durend applaus.
Het is een toespraak om te onthouden, omdat Merkel in München haar politieke koers op twee cruciale punten wijzigde.
Haar geduld met Donald Trump lijkt op te raken, misschien wel omdat desinteresse de beste samenvatting lijkt van Trumps EU-politiek. En misschien ook wel omdat de Amerikaanse president de succesvolle Duitse auto-industrie voor de tweede keer benoemde tot kwelgeest van de Amerikaanse economie.
Even nieuw en minstens zo opmerkelijk was Merkels uitgesproken pro-Europese campagneretoriek.
Na haar bezoek aan Washington in maart sprak Merkel nog met opvallend veel vertrouwen over de verwachte nauwe samenwerking met Trumps regering. Daar lijkt ze nu, na Trumps soms ronduit boertige Europese optreden, minder zeker van.
Even nieuw en minstens zo opmerkelijk was Merkels uitgesproken pro-Europese campagneretoriek. Die bleef niet beperkt tot de algemene uitspraak dat Europa voor zijn toekomst moet vechten. Merkel zei in München ook dat ze de Franse President Macron tegemoet wilde komen in zijn vraag om financiële hulp van Duitsland.
Binnenlandse vs. buitenlandse Merkel
De afgelopen maanden bestond er steeds een aanzienlijke discrepantie tussen de buitenlandse Merkel en de binnenlandse Merkel. Die eerste Merkel is de vrouw die werd uitgeroepen tot leider van het vrije Westen, de vrouw die in lange Brusselse vergadernachten altijd blijk geeft van haar hart voor de Europese zaak.
De binnenlandse Merkel had het, vooral in campagnetijd, minder over Europa. Want de Unie ligt steeds gevoeliger, ook in het van oudsher pro-Europese Duitsland: vanwege de vluchtelingen, vanwege Griekenland, omdat het bondgenootschap in de ogen van een groeiende groep Duitsers in de eerste plaats een synoniem is voor 'miljarden naar Brussel'.
Als die (financiële) euroscepsis ergens leeft, is het wel in Beieren, in de tent waar Merkel zondag sprak en daarna een pul bier leegdronk met minister-president Horst Seehofer. Een half jaar geleden was de CSU-leider nog een blok aan Merkels been, nu gedroeg hij zich als een goeiige vriend en klapte hij braaf mee na Merkels Europese pleidooi.
Als het Merkel lukt om Trump de Parijse klimaatdoelen te laten ondertekenen is dat een politieke overwinning van formaat, een opsteker voor haar campagne.
De plots hartstochtelijke Europaliefde van de combinatie CDU-CSU heeft waarschijnlijk te maken met het volgende Europese bezoek van Donald Trump: aan de G20 in Hamburg, begin juli. Ook dan zullen de klimaatafspraken van Parijs hoog op de agenda staan. Het is dus aan gastvrouw Merkel en haar adviseurs om binnen zes weken een strategie te verzinnen om Trump alsnog aan het onderhandelen te krijgen.
Als het Merkel lukt om Trump de Parijse klimaatdoelen te laten ondertekenen is dat een politieke overwinning van formaat, een opsteker voor haar campagne. Maar na de G7 zal ze daar een hard hoofd in hebben en vrezen voor een gevoelig politiek verlies vlak voor de verkiezingen, een verlies dat SPD-lijsttrekker Martin Schulz tegen haar zou kunnen gebruiken.
Merkels pro-Europa-koers zou dus een vlucht naar voren kunnen zijn. Mislukt ook de G20 met dank aan Trump, dan kan Merkel altijd nog de 'wij van Europa'-kaart spelen.
Wat de Duitse export betreft, gaat de bondskanselier intussen doodgemoedereerd op zoek naar nieuwe bondgenoten. Voor deze week staan ontmoetingen met zowel de Indiase minister-president Narendra Modi als de Chinese premier Li gepland.