Navo nerveus voor bezoek 'ongedurig kind' Trump
De Navo staat bol van de stress vanwege de komst van Donald Trump. In zijn bijzijn wordt donderdag het nieuwe hoofdkwartier geopend.
De ontwerpers omschrijven het gebouw als sober, stijlvol en 'groen'. Dat past al niet erg bij de smaak van de Amerikaanse president. Maar hoe kan ook voor de rest worden voorkomen dat de licht ontvlambare Trump stikchagrijnig wordt, vragen de diplomaten van het bondgenootschap zich nerveus af.
Zij werden de afgelopen dagen volop afgetapt. Pikantste citaat: 'Het is alsof zij zich voorbereiden op de komst van een kind.' Een modern kind, dat ongedurig is, gauw wordt afgeleid, zich snel verveelt, veel aandacht vraagt en gaat dreinen als het niet krijgt wat het wil. Daarom heeft de Navo naar verluidt de overige leiders gevraagd: spreek kort, ga niet te veel de diepte in en hou wat snoepjes achter de hand.
Defensieuitgaven
Het programma van de 'minitop' in Brussel is ook speciaal op Trump toegesneden. De bijeenkomst, een drie uur durend werkdiner, staat in het teken van onderwerpen waarover Trump zich tijdens zijn verkiezingscampagne opwond. Hij fulmineerde tegen lidstaten van het Atlantische bondgenootschap die de VS financieel laten opdraaien voor hun veiligheid. En hij vond dat de Navo te weinig doet in de strijd tegen terrorisme, en daardoor 'achterhaald' is. Inmiddels heeft hij zijn toon gematigd, maar de schrik zat er bij de bondgenoten goed in. Daarom is het de bedoeling dat hij morgenavond 'als een tevreden mens' Brussel verlaat, wordt op het oude hoofdkwartier gezegd.
Trump is niet de eerste Amerikaanse president die erop hamert dat de meeste bondgenoten hun defensie-uitgaven drastisch moeten verhogen. Maar zijn 'ongepolijste boodschap', zoals het bij de Navo diplomatiek wordt geformuleerd, heeft wel druk op de ketel gezet. Trump suggereerde tijdens zijn campagne dat de VS bondgenoten in nood niet te hulp zullen schieten als ze hun financiële verplichtingen verzaken.
Om Trump volledig tevreden te stellen, zou een land als Duitsland jaarlijks tientallen miljarden euro extra aan defensie moeten besteden
De VS verlangen dat alle Navo-landen jaarlijks gedetailleerd uit de doeken doen hoe ze hun uitgaven gaan verhogen. Tijdens een Navo-top in Wales, in 2014, maakten regeringsleiders de afspraak dat ze in 2024 2 procent van het bruto nationaal product in hun landen zullen besteden aan defensie. De VS geven al aanzienlijk meer uit (ze nemen het overgrote deel van de Navo-uitgaven voor hun rekening), de meeste landen (ook Nederland) zitten ver onder het streefcijfer van 2 procent.
Om Trump volledig tevreden te stellen, zou een land als Duitsland jaarlijks tientallen miljarden euro extra aan defensie moeten besteden. Dat is niet realistisch, zeggen Navo-functionarissen. Duitsland wijst er fijntjes op dat het defensiebudget dan groter zou zijn dan dat van Rusland. Duitsland, Canada en andere landen stellen dat ze weliswaar de 2 procent niet halen, maar wel wereldwijd troepen inzetten. Het gaat niet alleen om de hoogte van het budget, redeneren die landen, maar ook om een zinvolle besteding ervan.
Strijd tegen IS
Om die reden valt er volgens de bondgenoten ook wel wat af te dingen op Trumps bewering dat de Navo tekort schiet in de strijd tegen het terrorisme. Alle bondgenoten leveren op individuele basis een bijdrage aan de anti-IS-coalitie onder Amerikaanse leiding. Maar met het bombarderen van Islamitische Staat in Syrië en Irak roei je de radicale islam niet uit, is de zienswijze in veel landen. Naarmate het kalifaat krimpt, keren steeds meer IS-strijders terug naar hun land van herkomst. In dat besef traint de Navo sinds kort elite-eenheden in Tunesië, dat een belangrijke 'leverancier' is van IS-strijders. Ook Iraakse militairen worden door Navo-collega's opgeleid. De Irakezen moeten voorkomen dat hun land opnieuw ten prooi valt aan terroristen.
Ondanks alle bedenkingen is het de verwachting van diplomaten dat de Navo zich donderdag ook als instelling officieel aansluit bij de anti-IS-coalitie. Inderdaad, om een tevreden tweet van Trump tegemoet te zien. In de praktijk zal de rol van de Navo bescheiden zijn, zo heet het. Zij zal niet per se op elk verzoek vanuit Washington 'ja' zeggen. Navo-chef Jens Stoltenberg zei vorige week dat zijn bondgenootschap zeker geen gevechtstaken op zich zal nemen. Duitsland en Frankrijk verzetten zich tegen een grotere rol voor de NAVO in Syrië en Irak. Zij zijn bang dat het bondgenootschap wordt meegesleept in een nieuwe Afghanistan-achtige operatie, even kostbaar als moeizaam. Ook zijn ze bang voor een confrontatie van de alliantie met Rusland in Syrië. De Navo heeft overigens amper eigen materieel (zoals Awacs-spionagevliegtuigen die al worden ingezet), het zijn de afzonderlijke landen die over de militaire middelen en mankracht beschikken.
Afghanistan
Te elfder ure hebben de VS nog een derde onderwerp voor de minitop aangemeld: uitbreiding van de trainingsmissie in Afghanistan. Momenteel trainen ruim 13 duizend Navo-militairen, merendeels Amerikanen, de Afghaanse veiligheids-troepen (leger en politie). De recente opmars van de Taliban noopt tot een uitbreiding van de missie met enkele duizenden militairen. Ook op Nederland, met circa honderd man aanwezig in Afghanistan, zal een beroep worden gedaan.
Het oude hoofdkwartier was 'een uitgewoonde school'
Toen koning Willem-Alexander onlangs een bezoek bracht aan het oude Navo-hoofdkwartier, kreeg de privé-dinerzaal van secretaris-generaal Jens Stoltenberg in allerijl een likje verf. De bescheiden ruimte, met systeemplafond en ingebouwde spotjes, is nog een van de fraaiste plekken in het gebouw dat door gebruikers wordt omgeschreven als 'een uitgewoonde school'.
Het grootste deel werd uit de grond gestampt in 1967, nadat Frankrijk (waar de Navo zetelde) zich had teruggetrokken uit de militaire tak van het bondgenootschap. Het besluit tot nieuwbouw werd eind vorige eeuw genomen, toen de Navo 19 lidstaten telde. Nieuwe leden uit Midden-en Oost-Europa werden sindsdien ondergebracht in gestapelde containers. Het nieuwe hoofdkwartier, op enkele honderden meters afstand, is 'gebouwd op de groei' van het bondgenootschap dat met de toetreding van Montenegro binnenkort 29 lidstaten telt. De nieuwbouw heeft circa 1,1 miljard euro gekost. Dat bedrag ligt zo'n 10 procent boven de geraamde kosten.
De kostenstijging en de jarenlange vertraging van de oplevering worden vooral veroorzaakt door extra veiligheidsvoorzieningen.Het 'kostenplaatje' ziet er anders uit als er rekening gehouden wordt met ingeboekte besparingen. Dankzij allerlei technische snufjes ligt het energieverbruik 30 procent lager dan in het oude gebouw; regenwater wordt opgevangen voor het gebruik van sanitaire voorzieningen (en een zwembad), en het immense parkeerterrein is aangelegd met gerecyclede brokstukken van het oude complex. Het Nederlandse constructiebedrijf BAM vormt de spil van een internationaal consortium dat verantwoordelijk is voor de nieuwbouw. Het zal president Trump deugd doen dat ook een Amerikaans bedrijf (Lockheed Martin) een bijdrage leverde.
De verhuizing is niet zonder symboliek: het oude afgetrapte gebouw, dat de morsigheid had van een schimmig snookercafé in een achterstandswijk, wordt ingeruild voor een glanzende mastodont van glas en beton, zoals het Belgische tijdschrift Knack het typeert. Het 68 jaar oude bondgenootschap demonstreert daarmee zijn geloof in de toekomst. Niet iedereen had verwacht dat het na de val van Muur in 1989 het wegvallen van de grote Sovjetvijand zou overleven. Nu staan landen te dringen om erbij te mogen horen. Zelfs de oude vijand uit het oosten is weer een beetje terug, in de vorm van Poetins assertieve Rusland.
De Russen maken volop stemming tegen het nieuwe Navo-hoofdkwartier. Waar de ontwerper met het ontwerp het beeld van verstrengelde vingers wil oproepen, als symbool van de verbondenheid van de lidstaten, zeggen de Russen er de runentekens van de SS in te herkennen. Bij het bouwen is er goed opgelet dat er geen afluisterapparatuur werd binnengesmokkeld. De Amerikanen moesten al eens om die reden hun ambassade in Moskou volledig afbreken. In het nieuwe Navo-gebouw is voor zover bekend niets verdachts aangetroffen, zegt een Belgische projectleider in Knack.