Direct naar artikelinhoud

Eindredacteur Spoorloos: 'Voor ons was het een opluchting dat ze ontvoerd waren'

'Ik zag meteen de meest verschrikkelijke beelden voor me: Derk en Eugenio in een ravijn.' Even vreesde eindredacteur Paul Vertegaal voor het leven van het verdwenen Spoorloos-duo in Colombia. Eén ding weet hij zeker: 'Dit gaan we nooit meer doen.'

Derk Bolt in 2013 op Schiphol tijdens opnames van Spoorloos.Beeld anp

'Paul, het is mis. Derk en Eugenio zijn vermist.' Het is maandagochtendvroeg als Spoorloos-eindredacteur Paul Vertegaal gebeld wordt door zijn correspondent in Colombia. Presentator Bolt en cameraman Follender zijn in het grensgebied met Venezuela, voor wat Vertegaal 'een speciale missie' noemt. Ze zijn op zoek naar de biologische moeder van een geadopteerde Nederlandse vrouw.

Als het vermissingsbericht komt, is er al 48 uur geen telefonisch contact meer geweest met het Spoorloos-duo. Dat is niet zo vreemd, zegt Vertegaal. 'Zij reizen vaker in gebieden waar geen communicatie mogelijk is.'

Maar de omstandigheden stellen verre van gerust. Zaterdag zijn Bolt en Follender niet komen opdagen bij een interview. De volgende dag komen ze niet terug in hun hotel en leveren ze hun huurauto niet op de afgesproken tijd af. De weg die het Spoorloos-duo moet rijden, staat bovendien bekend als extreem gevaarlijk. 'Toen heb ik meteen besloten het noodnummer van het ministerie van Buitenlandse Zaken te bellen.'

Eigenlijk gaat dan iedereen uit van een ongeluk. 'Ook omdat wij ons niet konden vonden voorstellen dat zij zich met hun ervaring in onveilig gebied zouden begeven. Ik zag meteen de meest verschrikkelijke beelden voor me: Derk en Eugenio in een ravijn.'

Ik zag meteen de meest verschrikkelijke beelden voor me: Derk en Eugenio in een ravijn

Improviseren

Vertegaal is al 24 jaar eindredacteur van Spoorloos. Hij bereidt reizen voor en zet vanuit Nederland de lijnen uit. 'Het maken van ons programma is nu eenmaal improviseren. We weten wat het vertrekpunt is, maar nooit waar we uitkomen. De mensen ter plaatste hebben daarbij een zekere vrijheid om eigen beslissingen te nemen.'

Vanuit Nederland probeert Vertegaal maandag een helikopter te regelen voor een verkenningsvlucht boven de gevaarlijke route. De helikopter zou om 18 uur de lucht in gaan. Dan wordt de eindredacteur om 17.50 uur gebeld door Buitenlandse Zaken: 'Ze zijn ontvoerd.' 'Voor ons en ook voor de families van Derk en Eugenio was het een opluchting dat ze ontvoerd waren. We waren meteen optimistischer dat ze levend zouden terugkeren.'

Die hoop groeit als blijkt dat ontvoeringen in dit gebied in Colombia weliswaar vaak voorkomen, maar meestal goed aflopen en doorgaans geen maanden duren. Maar, beseft Vertegaal: de ene ontvoering is de andere niet.

Bolt en Follender vlak na hun vrijlating.Beeld afp

'Rood' gebied

Spoorloos trekt vaker naar Colombia. Maar niet eerder naar deze als gevaarlijk bekend staande grensregio. 'Strikt genomen zijn we nog nooit in een 'rood' gebied geweest', zegt Vertegaal. 'Maar onze correspondent zei: we hebben in steden onder gevaarlijker omstandigheden gewerkt.' De meest verschrikkelijke wijken in Rio, bijvoorbeeld. 'Daar heeft hij Derk weleens een pistool tegen zijn hoofd gehad.'

'Bedenk je ook dat Derk en Eugenio al een week rondreisden en probleemloos Venezuela binnenkwamen, terwijl wij bij die grensovergang juist moeilijkheden hadden voorzien. Ik wil de situatie absoluut niet relativeren, maar het laat wel zien hoe betrekkelijk een veiligheidsstempel is. We wisten dat er eerder journalisten ontvoerd zijn, maar niet precies waar. We hebben besloten dat de mannen steeds ter plekke de afweging zouden maken of reizen verantwoord is.'

De meeste journalisten die werken in conflictgebied doen een beroep op een 'fixer', iemand met lokale kennis en contacten. Spoorloos werk met een Nederlandse correspondent in Colombia die ter plaatse dingen regelt. Vertegaal: 'Je werkt liever met een lokale figuur die de omgeving kent en ook minder argwaan wekt.'

We wisten dat er eerder journalisten ontvoerd zijn, maar niet precies waar

Feit is dat Bolt en Follender zaterdag met z'n tweeën in de auto zijn gestapt. 'Dat is niet heel gebruikelijk', zegt Vertegaal. Wat de afweging is geweest, weet de eindredacteur nog niet. 'Daar moet nog over gesproken worden. Maar er was vast een goede reden voor, want ik ken Derk en Eugenio niet als mensen die onverantwoorde risico's nemen. Misschien zijn de omstandigheden hen wel te positief voorgesteld, maar dat is gissen.'

Dinsdag wordt duidelijk dat guerrillabeweging ELN zelf ook niet zit te wachten op de ontvoering van twee Nederlandse journalisten. Het lijkt een onbezonnen actie van een gewapend commando uit de lagere regionen, buiten het mandaat van de guerrilla-top om. 'Dat wil je natuurlijk graag horen.' ELN staat er bovendien niet om bekend te martelen. Toch: gerust op een goede afloop is Vertegaal nog niet helemaal. 'Maar liever een ontvoering in Colombia dan in Sri Lanka.'

Ondertussen raakt hij diep onder de indruk van wat er in Nederland in werking treedt. 'Een hele machine.' Buitenlandse Zaken lijkt alles onder controle te hebben en houdt iedereen op de hoogte. De Nederlandse politie verricht nauwkeurig recherchewerk. 'Een beetje zoals wij dat voor ons programma doen. Maar ik denk niet dat zij de waardering krijgen die wij krijgen.'

'Rood' gebied
Beeld reuters

Telefoontje

Dat de aangekondigde vrijlating vrijdag toch niet door gaat, maakt het nog even spannend. Zaterdagochtend om 7 uur krijgt Vertegaal het bevrijdende telefoontje van zijn contactpersoon bij het ministerie. Toch nog onverwacht, want het is in Colombia midden in de nacht.

Even later spreekt hij Bolt en Follender persoonlijk, via de telefoon van de pater die hen per auto naar een grotere stad in de regio rijdt. Ze maken het goed, krijgt hij te horen. 'Boven mijn verwachting goed.'

Bolt vertelt dat het duo zaterdag is overvallen. Ze denken dan nog dat het om hun apparatuur te doen is. Ze worden meegenomen naar een huis, tot de ontvoerders beginnen te vrezen voor het leger. Dan begint een dagenlange voettocht door de jungle. 'Wij maar denken dat ze in een donker keldertje onder schot gehouden werden.' Bolt vertelt hem ook dat de ontvoerders van begin af aan zeggen: 'Jullie gaan dit overleven.'

Vertegaals lezing met de kennis van nu: 'Het is vooral domme pech geweest.' Maar, haast hij zich te zeggen: natuurlijk niet helemaal. 'We hadden ook niet kunnen gaan. Wij komen nu eenmaal in gebieden waar je enorm op je hoede moet zijn. Dat hoort bij ons programma. Maar hier kan geen misverstand over bestaan: dit gaan we nooit meer doen. We zetten nooit meer een stap in rood gebied.'

Maandag is er een extra uitzending van Spoorloos - al maanden geleden gepland. Vertegaal: 'Ik ga proberen te regelen dat Derk zelf aankondigt.'

Journalisten Derk Bolt en Eugenio Follender zijn vrij en ongedeerd, 'op wat kleine wondjes na'. 

De vrouw van cameraman Eugenio Follender: 'Telkens werden er in de media dingen verkondigd die vervolgens niet bleken te kloppen. Dat was heel heftig.'

De vrede in Colombia is nog altijd fragiel, bewijst de ontvoering door de rebellen van ELN.

Deze journalist werd gekidnapt door ELN: 'Media-aandacht heeft zeker bijgedragen aan mijn vrijlating'.