"Als iedereen je graag ziet, doe je iets verkeerd"

Het eerste wat opvalt wanneer Win Butler de kamer binnenstuift? Die gigantische, hagelwitte laarzen aan zijn voeten. Het lijkt wel alsof een reus zich voor ons heeft neergeplant. En dan die blik! Zijn ogen hebben een warme, donkere kleur, maar tijdens het gesprek kijkt hij je voortdurend strak aan, zonder knipperen. Eenmaal op dreef in het gesprek neemt die blik zelfs iets manisch aan.

Het getuigt evenwel gewoon van een grote vastberadenheid die er doorheen de jaren voor zorgde dat Arcade Fire als buitenbeentjes in de popindustrie nog steeds bovenaan de muzikale voedselpiramide staat. Al bekent Butler dat hij met twijfels worstelt. “Over onze bestaansreden alleen al. Hoe kunnen we deze wereld mooier maken of alert houden met kunst zonder een reizend pamflet te worden? Hoe blijven we relevant in een industrie die graag hapklaar plastic verkoopt? En wat kunnen we betekenen voor de internetgeneratie?”

We spreken de frontman een maand voor de release van Everything Now. Het management beschouwt die plaat op dat ogenblik nog als een groot staatsgeheim, tot ongenoegen van Butler. Hij staat erop om de plaat ter plekke samen met hem te beluisteren. “Maar niet met die fucking Apple-oortjes,” wijst hij grimassend naar het witte hoofdtelefoontje naast me. “Dat kan ik écht niet toelaten. Ik ben een van die snobs die – volkomen terecht! – vindt dat je een plaat alleen in de allerbeste omstandigheden mag horen. Zéker iemand in jouw positie. Wist je dat The Beatles vijftig jaar geleden een vernietigende recensie in The New York Times kregen? Pas recent sloeg die criticus mea culpa: alsof hij op zijn sterfbed lag, bekende hij dat een van de speakers aan zijn platenspeler indertijd kapot was, en hij dus maar de helft van alle effecten op Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band kon meepikken.”

Misschien wordt het hoog tijd om ook een eigen lijn aan hoofdtelefoons op de markt te brengen? Everything Now werd sowieso al met heel wat (nep-)merchandise aangekondigd. 

(lacht) "Dat zou nog eens een idee zijn! Die merchandise was natuurlijk voor de grap. Eerst maakten we reclame voor USB-sticks in de vorm van een fidget spinner, daarna voor ontbijtgranen met Rilatine, en nu ook de Everything Now-hoofdtelefoon! Ik kwam daarjuist trouwens ook binnen met het idee om de marketingcampagne achter Everything Now aan jou te slijten. Maar ik merk op sociale media dat niet iedereen meegaat in onze tongue-in-cheekhumor.”

Probeer toch maar.

“Oké dan. (schraapt zijn keel) De eerste keer dat we in contact kwamen met het mediabedrijf Everything Now Corp. was in een bar in New Orleans. Een schimmige dude stapte op ons af met zijn kaartje en we raakten aan de praat. Op dat ogenblik zaten we met een cashflowprobleem dankzij Terry Gilliam – dat rotproject rond Don Quichote van hem bleef maar aanslepen. Het kwam dus als een geschenk uit de hemel dat een mecenas ons zou sponsoren. Op dat ogenblik zagen we er geen graten in, maar eigenlijk verkochten we onze ziel aan een sinister, wereldwijd vertakt mediabedrijf. Al onze optredens worden sindsdien gefilmd, en alle data van de aanwezigen worden opgeslagen: beeltenis, kredietgegevens, DNA, ...”

Klinkt haast als een standaardcontract van Apple of Facebook.

(lacht) "Dat was het idee zo’n beetje. Het bedrijfsmotto van Everything Now Corp. is 'Infinite Content'. Met die marketingcampagne wilden we een loopje nemen met de hedendaagse cultuur, die een soort Wilde Westen is geworden voor marketinglui. Vanuit het standpunt van de consument zie ik het nut en de geneugten van Facebook, YouTube en dergelijke wel in. Maar het zijn Trojaanse paarden. Weet iemand eigenlijk wat het eindresultaat is? Wie spint er op het eind het meeste garen bij? De eigenaars van alle data, vermoed ik. Ik geloof niet dat de mensen die de touwtjes in handen houden achter de schermen de baarlijke duivel zijn, maar er speelt wel een sinister opportunisme mee. Wie data bezit, bezit macht. Met dat idee drijven we de spot.”

Op sociale media kregen jullie evenwel tegenwind van fans, die de grap met de USB-stick niet leken te vatten. Het bevestigde jullie punt tragisch genoeg: uitverkoop en schimmige sponsordeals zijn schering en inslag in de popcultuur.

“Ik vind het heerlijk als mensen ons niet begrijpen. Er zijn ook heel wat mensen die onze muziek pompeus en pretentieus noemen. Gewéldig. (lacht) Arcade Fire wil niet de smaak zijn die iedereen lust. Als je overal graag gezien wordt, doe je iets verkeerd.”

Gooi je dan bewust knuppels in het hoenderhok?

“Nee. De geijkte paden zijn gewoon niet aan mij besteed. Van het padje gaan blijft onze modus operandi. En als je al eens uitglijdt, des te beter. Maar de wereld verandert. Ik hoor dat bekende komieken als Chris Rock niet langer in universiteiten willen spelen, omdat iedereen zo politiek correct is geworden. Elke keer kun je wel iemands gevoelens kwetsen en zo op de virtuele brandstapel belanden. Hoe fucked-up is dat? Toen de Vietnamoorlog eindigde, was de wereld zo erg naar de kloten dat nihilisme een vorm van vrolijk protest wordt. Toen maakten punk en bikkelharde komieken hun opgang. Een renaissance is nu meer dan ooit nodig.”

Ik voel dat de naam Donald Trump elk moment kan vallen.

“Je merkt toch zelf ook dat de wereld sinds de verkiezingen op een gevaarlijk kantelpunt is beland? Alles is veranderd. De term 'fake news' alleen al is een symptoom van een eigenaardige, verwarrende en angstaanjagende tijd.”

Onlangs las ik dat Time Magazine de president vroeg om de valse magazinecovers waarop Trump is afgebeeld te verwijderen uit zijn eigen golfclubs. Ook nepnieuws dus. Ik kon de ironie wel smaken.

(schudt meewarig het hoofd) "Ik wou dat ik dat even grappig vond. Dat zou ik echt graag willen. Maar de reden waarom hij in het Witte Huis zit, is omdat mensen het ook wel een hilarisch idee vonden. En kijk waar we nu mee opgescheept zitten.”

Is er ook nihilisme in Arcade Fire binnengeslopen? Ik vind jullie sound nog steeds vrij speels.

“Nihilisme speelt nooit noodzakelijk mee. Het draait meer om volume: we willen een groots geluid neerzetten. Groots en meeslepend. Soms zingen acht tot twaalf mensen in de groep 'No Cars Go' mee. Dat komt aan. Voor ik als kind naar Houston verhuisde, was het enige album dat we thuis hadden liggen Thriller van Michael Jackson: extreem populair, groots én grandioos. Ik geloof graag dat die plaat een emotionele blauwdruk vormde voor de rest van mijn muzikale leven.”

Nihilisme is jullie dan wel vreemd, maar cynisme niet. Jullie maakten reclame voor Creature Comfort-ontbijtgranen, gemaakt van 100 procent marshmallows en 100 procent fun. In kleine letters staat 'bevat methylfenidaat', wat zoveel betekent als...

“Rilatine. (lacht) Ik moet zeggen dat er meer efficiënte manieren zijn om muziek te promoten dan op deze manier. Maar cynisch vond ik dat nu niet. We kaarten ongetwijfeld iets belangrijks aan met die commercial, maar hij was vooral bedoeld als satirische kwinkslag.”

Probeer je die aandachtgestoorde en onverzadigbare internetgeneratie niet wakker te schudden?

“Het was eerder een sneer naar de farmaceutische industrie en naar de ouders die hun kinderen Rilatine voederen uit gemakzucht.”

Ik vraag het maar omdat je een tijdje geleden opmerkte dat jullie publiek ook steeds jonger wordt. Tijdens shows zie je fans die nog niet geboren waren toen Funeral in 2004 verscheen.

“Dat klopt. Maar onze muziek zou moeten volstaan om hen wakker te schudden. Ik ga niet op de kansel staan, hooguit op de barricades. Dat jonge publiek is trouwens te gek. Tijdens onze shows gaan we daarom ook nooit obscure, stokoude B-kantjes of overschotjes opdringen, zoals 'tegendraadse' popsterren weleens durven te doen: het moet een feest van herkenbaarheid blijven.”

Zoals je ooit tijdens een legendarisch concert van LCD Soundsystem zei: “Shut up and play the hits!”

(lacht) "Typisch voor James Murphy (frontman van LCD Soundsystem, GVA) om een live-dvd uit te brengen met die titel. Zoveel zelfspot! Maar om op je eerdere vraag terug te komen: hoe melig het ook klinkt, we willen mensen alleen blij maken tijdens een show van Arcade Fire. Euforisch zelfs. Die euforie beleef ik eerlijk gezegd niet altijd mee op het podium. Op Best Kept Secret had ik de laatste keer het gevoel dat alle sterren juist stonden: de zon ging onder, en we stonden op eenzelfde affiche met Radiohead, mijn grote helden. Dat festival heeft me oprecht gelukkig gemaakt.”

Is Thomas Bangalter van Daft Punk ook zo’n held? Hij zou een van de producers op deze plaat zijn. Indien het geen nepnieuws betreft: bien étonné de se retrouver ensemble.

“Alleen op papier lijkt dat een bizarre combinatie. Onze muziek vertoont inderdaad nauwelijks overeenkomsten met Daft Punk, maar we zijn allebei detailfreaks. En hij is een wandelende encyclopedie, wat heel wat nerdy discussies opleverde. Hoe we elkaar leerden kennen? Toen Tidal werd gelanceerd, hebben we Thomas gesproken aan tafel bij Beyoncé en Jay-Z thuis. Yep, dat is even krankzinnig als het klinkt. (lacht) Tim Kingsbury, onze bassist, had Thomas al eens eerder ontmoet en omdat mijn vrouw Frans spreekt, werd de samenwerking ineens een stuk makkelijker. Ik denk dat hij het speelse in onze muziek nog meer heeft uitgediept. En als we zijn zegen kregen, hadden we de garantie dat het ook echt goed zat.”

Ik las ergens dat de werktitels voor deze plaat Electric Lube en New Worse Goth Vinyl waren. Met alle respect: wat een klotetitels.

"Dat klopt ook helemaal niet. Maar ik vind wel dat je in je stuk moet schrijven dat ik erover twijfelde. Fake news is all the new rage! Over de titel hebben we eigenlijk niet zo lang moeten nadenken. Over de sound en teksten wél. De reden waarom het soms hemeltergend lang duurt voor een nieuwe plaat verschijnt, is omdat we onszelf graag tijd gunnen tussen twee tours in. Anders gaan de teksten toch alleen maar over het uitzicht vanuit de tourbus, en de lichtschakelaar in de badkamer van ons hotel.”

Waar gaat de song ‘Peter Pan’ over? “I just wanna live forever”, zing je, maar met zoveel wanhoop dat een mens er bijna ongemakkelijk van wordt.

“Peter Pan staat symbool voor de eeuwige jeugd. Het jongetjescomplex van elke rockmuzikant, natuurlijk. (glimlacht) Er is iets treurigs aan die drang om eeuwig jong te blijven. Behalve als je het snugger aanpakt: mijn grootvader is pas op zijn 96 gestorven, en tot vlak voor zijn dood bleef hij optreden. Hij kon ook onwaarschijnlijk opgewonden worden over de nieuwste technologie. Wanneer ik met hem sprak, leek het alsof hij twintig was. Soms hoef je als Peter Pan geen zielenpoot te zijn.”

“Every song that I’ve ever heard is playing at the same time, it’s absurd”, zing je in ‘Everything Now’. Geen idee of je verbaasd dan wel mismoedig klonk.

“Je kunt het op twee manieren bekijken: als je alles meteen krijgt, wordt elke vorm van verlangen uiteindelijk de kop ingedrukt. Vroeger moest je geduld opbrengen om nieuwe muziek te kopen, maar vandaag sta je een muisklik en een advertentie van alles ter wereld af. Maar tegelijk spelen we in die song zelf ook met allerhande muziekjes: we klinken als een panfluitband, ABBA en Talking Heads tegelijk, las ik ergens.”

Ik hoorde er ook wat David Bowie van Young Americans in. Niet zo uitzonderlijk, als je bedenkt dat jullie bijzonder goede vrienden waren.

“In de begindagen was David een van onze grootste ambassadeurs. Dat was een echte opsteker voor ons, omdat hij steeds op zoek ging naar het spannendste geluid van de dag. Hij bleef altijd hongerig, leek nooit voldaan. Ik ben zo blij dat we met zo’n grootheid hebben kunnen samenwerken op Reflektor. Op dat moment wisten we trouwens niet eens dat hij ziek was. Toen we hem ontmoetten, leek hij in topvorm. De dag dat David stierf... Ik heb het zelfs moeilijk om er gewoon aan te dénken dat hij er nooit meer zal zijn.”

Te zijner ere hebben jullie nog een waanzinnige parade op poten gezet in New Orleans.

“We kregen van de stad de toelating om vierhonderd mensen te laten meestappen, dus kondigden we de stoet heel discreet een dag op voorhand aan. Er kwam uiteindelijk tienduizend man op af. (lacht) Heel downtown New Orléans moest worden afgezet, en een zeskoppige brassband speelde zonder versterking voor die massa. Het was machtig en ontroerend. Ook grappig toen de politiewagens naderden met hun blauwe en rode lichten: disco, dacht ik meteen! Een grootse dag voor een grootse held.”

Everything Now verschijnt vandaag bij Sony. Lees hier onze recensie.