Ondanks massa-ontslag laten deze Trumpstemmers hun idool niet vallen

'We waren altijd al bang dat de fabriek naar Mexico zou gaan', zegt Robert James, heftruckchauffeur bij Carrier in Indianapolis. 'Ze dreigen er al mee sinds ik begon, bijna twintig jaar geleden. En toch kwam het als een schok toen het ineens menens werd.'

Hij zit op zijn collega's te wachten in Sully's, een bar schuin tegenover de fabriek waar de airconditioners en kachels worden gemaakt. Het is bijltjesdag bij Carrier: op deze donderdag wijst het bedrijf 300 werknemers de deur. In december volgen er nog 300. Niet meer nodig, omdat hun werk voortaan in Monterrey wordt gedaan. In Mexico.

Dit terwijl Donald Trump in december nog - een paar weken na de verkiezingen, maar vóór zijn inauguratie als president - verkondigde dat hij de fabriek had gered. En dit terwijl Donald Trump in deze zelfde week in Washington, 900 kilometer naar het oosten, zijn Made in America-week viert.

Dat is ironisch, maar ironie is bijna alledaags geworden, in het Amerika van Trump. Alles is retoriek, de feiten leiden een eigen leven. Wat niet betekent dat alles onwaar is wat hij zegt. Misschien gaat het wel goed met de economie, zoals hij beweert. Misschien gaat het best goed met de banengroei, zoals hij twittert. Alleen: als hij dat zegt, dan zegt dat nog niets.

Carrier werd tijdens de campagne al tot symbool gebombardeerd van de stand van zaken in Amerika. In februari 2016, de voorverkiezingen waren net begonnen, kondigde het bedrijf aan haar fabrieken te sluiten in Indianapolis en Huntington, in het middenwesten van het land. Ten koste van bij elkaar 2.100 banen. De aankondiging kwam precies op het juiste moment, voor Trump.

Meteen dreigde hij tijdens een Republikeins tv-debat met extra importtarieven voor bedrijven die hun spullen in het buitenland maken. Hij noemde Carrier specifiek. 'Jullie gaan naar Mexico. Jullie gaan airconditioners maken in Mexico. Gaan jullie die de grens over brengen zonder heffing? Wij gaan een tarief heffen als die airconditioners eraan komen.'

Na werktijd

Ook Bernie Sanders greep de dreigende fabriekssluiting bij Carrier aan om te illustreren hoe slecht handelsverdragen waren voor Amerika, maar niemand speelde het beter uit dan Trump, zegt heftruckchauffeur James. In april beloofde Trump zelfs dat hij, eenmaal president, een telefoontje zou krijgen van de baas van Carrier, die hem zou vertellen dat Carrier zou blijven. 'Dat gaat er gebeuren', zei Trump. 'Honderd procent.'

'Hij vertelde iedereen hier precies wat ze wilden horen', zegt James nu.

James is een vakbondsman; hij zit hier om de werknemers op te vangen die na werktijd altijd naar deze kroeg komen - zo'n typisch Amerikaanse doos bij een benzinestation aan een asfaltvlakte, waar het binnen ineens best gezellig blijkt te zijn met een vrouw van middelbare leeftijd achter de bar, met pooltafels en leren vierzitszitjes en met een schema van de Nascar-races aan de muur. De barvrouw heeft haar dochter ingeschakeld om de extra drukte op te vangen, maar die bedient tot dusver alleen cameraploegen van CNN en NBC en een journalist van The Washington Post. En James, die in een geel hesje wacht op zijn mannen.

Op 1 december, een paar weken na de verkiezingen, was Trump in Indianapolis voor een triomftocht. Hij vertelde voor een publiek van juichende fabrieksmedewerkers dat hij met Greg Hayes had gepraat, de baas van Carriers moederbedrijf United Technologies, en dat in Indianapolis 1.100 banen waren gered. 'Trouwens, dat aantal gaat nog substantieel omhoog als ze deze fabriek gaan uitbreiden', zei Trump, verwijzend naar een afspraak dat Carrier 16 miljoen zou gaan investeren in de fabriek. 'Die 1.100 is het minimum.'

Hayes zat er glimlachend bij. Een paar weken later vertelde hij in een interview dat die 16 miljoen zouden worden geïnvesteerd in automatisering. Nog minder banen dus.

Chuck Jones, de voorganger van Robert James bij de plaatselijke afdeling van de vakbond United Steelworkers 1999, vond meteen al dat Trump veel te optimistisch was. Daarop viel Trump hem persoonlijk aan, via Twitter.

'Hij zat glashard te liegen', zegt Jones nu, met een zware, schorre stem, terwijl hij in het gebouw van de vakbond onder verboden-te-rokenstickers zit te roken. 'De meeste collega's die toen naar Trumps toespraak luisterden kenden de precieze aantallen niet. Aan het eind hadden ze toch het idee dat hun baan was gered', zegt Jones.

Nu verdwijnen er dus 600 banen en blijven er 800 over in Indianapolis. Bij de fabriek in Huntington, iets noordelijker, gaan er 700 weg. Wéér 1.300 blauwe overalls voorgoed aan het haakje. Toch is de werkloosheid in Amerika laag, in juni dit jaar 4,4 procent. Vorig jaar was het 4,9, dus onder Trump gaat het iets beter, als is het de vraag of dat aan hem te danken is.

Maar per saldo komen er banen bij: gemiddeld 180 duizend per maand. Trump mag daar graag op wijzen, om te vertellen dat het goed gaat met de economie. Toen Obama zulke cijfers haalde, mocht Trump daar graag op wijzen om te vertellen dat het slecht ging met de economie. Want er was nog steeds veel verborgen werkloosheid, vond hij, en de lonen bleven laag. Daarin had hij gelijk, en dat gat is er nog steeds. 'Deze mensen, die nu ontslagen worden, zullen geen baan meer kunnen vinden waarmee ze 20 dollar per uur verdienen', zegt James. 'En misschien houden ze dan wel helemaal op met zoeken.'

Afscheidsbonus

De ontslagenen zelf laten zich deze donderdag en vrijdag niet zien. Ze krijgen nog een laatste lunch van Carrier, zodat ze niet naar het restaurant hoeven te gaan voor de lunch, waar de media hen opwachten. De weinigen die zich toch nog even in Sully's laten zien, durven met het oog op hun afscheidsbonus niet met hun naam in de krant of op televisie.

Carrier doet alleen een verklaring uitgaan ('De ontslagen werknemers kunnen bij andere vestigingen solliciteren'), en geeft geen interviews. Journalisten worden uit de hal van het bedrijf weggestuurd. Na het klaroengeschal van december moet het ontslag zo stilletjes mogelijk verlopen. CNN, NBC en The Washington Post blazen de aftocht, zonder verhaal.

Wat nog valt op te tekenen is dat de Trumpstemmers onder de kersverse werklozen hun idool niet laten vallen. Trump heeft toch maar mooi 800 banen gered, zegt een lasser met twintig jaar ervaring. 'Ook al zit ik daar zelf niet bij.' Vergelijkbare geluiden komen uit Huntington. 'Had ik gehoopt dat hij mijn baan zou redden? Absoluut. Maar hij heeft zijn best gedaan', zei Tami Barnett, met 27 jaar ervaring, dit voorjaar tegen The New York Times.

De Trumpstemmer die spijt heeft is een soort eenhoorn, zegt Martin Savidge, een CNN-journalist ter plekke. 'Een sprookjesdier waarvan we denken dat het bestaat, en waarop we allemaal jacht maken. Maar nog niemand heeft hem ooit gezien.'

Chuck Jones, die wat vrienden heeft verloren toen hij tegen Trump ageerde, is wel teleurgesteld in de president. Niet om de ruzie, maar om wat daarna kwam. 'Ik had gehoopt dat hij zou meevallen. Dat hij misschien iets voor arbeiders zou doen. Maar ik zie daar niets van, niet in de zorgwet en niet in de belastingplannen. Hij hult zich in een Amerikaanse vlag, maar denkt alleen aan zichzelf. Made in America? Laat me niet lachen. Laat hij bij zijn eigen bedrijven beginnen. Het is godver gewoon een poppenkast.'