Fossielen tanden tonen aan: Londen al in Romeinse tijd multiculti
Botonderzoek van skeletten uit de periode dat Londen nog Londinium heette, leert dat een wereldstad niet iets is van de moderne tijd.
Daar zal rechts-populistisch Brittannië van opkijken. Al in de Romeinse Tijd, achttien eeuwen voor de Brexit, liepen in Londen de nationaliteiten dwars door elkaar heen, blijkt uit analyses van 22 oude skeletten. Onder meer Afrikanen en Aziaten moeten het straatbeeld hebben gekleurd.
De skeletten in kwestie werden al in 2002 opgegraven in Lant Street, op de zuidoever van de Thames en op een steenworp afstand van de London Bridge. De doden moeten ergens tussen de 2de en 4de eeuw na Christus zijn begraven, even buiten de ommuurde Romeinse stad die destijds Londinium heette.
Zuurstofatomen in de tanden geven nu aan dat de 22 personen in zeer uiteenlopende streken moeten zijn grootgebracht, schrijft een team onder leiding van Rebecca Redfern van het Museum of London in de Journal of Archaeological Science. Dat onderstreept maar weer eens dat het Romeinse Rijk tot aan zijn verste grenzen aan toe een ratjetoe was van uiteenlopende nationaliteiten.
'De variatie in deze resten is te groot voor een louter plaatselijke bevolking', zegt Andrea Waters van het Laboratorium voor Humane Osteoarcheologie in Leiden, zelf niet betrokken bij het onderzoek. 'Sommige van deze mensen moeten van ver weg zijn gekomen.' Waarvandaan precies, is lastiger te zeggen, schrijft Redfern, al geeft de vorm van de schedels voorzichtige aanwijzingen dat van de 22 doden er vier afkomstig lijken uit Afrika en twee uit Azië.
Dat is 'leuk en verdient aandacht', vindt ook hoofdredacteur Jona Lendering van oudheidkundig tijdschrift Ancient History Magazine. Maar echt nieuw is het niet: zo zijn in Londen al grafinscripties aangetroffen van koopmannen uit onder meer Griekenland, het huidige Turkije en van een vrouw die Tullia de Numidiër heette, wat kan duiden op een Noord-Afrikaanse afkomst.
Strontiumatomen
In Italië vonden archeologen bovendien een skelet met dna dat duidt op een Aziatische afkomst, vertelt Lendering. 'Het dna-onderzoek maakt steeds duidelijker dat mensen altijd hebben gemigreerd, op grotere schaal dan we lang hebben aangenomen. Dat maakt eens te meer duidelijk hoe problematisch de categorie 'ras' eigenlijk is.'
De precieze 'zwaarte' van de zuurstofatomen in de tanden geeft aan welk type water men dronk toen het gebit ontstond. Dat geeft weer een hint over de streek van herkomst. Bottenexpert Waters weet dat de Britten werken aan de volgende stap: het uitlezen van het dna en de verhouding tussen de soorten strontiumatomen in de tanden. Daaruit valt op te maken op welke bodemsoort de dode is opgegroeid.
De variatie in deze resten is te groot voor een louter plaatselijke bevolking
'Er is geen twijfel dat er door het Romeinse Rijk verspreid mensen uit Afrika en Azië rondliepen', zegt Waters. 'Ik ben benieuwd in hoeverre het vervolgonderzoek de aanwijzingen die ze hier hebben gevonden, bevestigt.'
Twee Chinezen?
De Britse pers wist er wel raad mee: Rebecca Redfern zou in hartje Londen 'twee Chinezen' hebben opgediept uit hun Romeinse graf. Maar dat gaat ver, erkent Redfern per e-mail: 'De kranten hebben de bevindingen van ons onderzoek verkeerd weergegeven.' Jazeker: van twee skeletten vermoedt Redfern een Aziatische afkomst. Maar dat is nog geen China. Bovendien is het niet meer dan een zeer ruwe eerste inschatting, met behulp van een forensisch computerprogramma dat schedelresten beoordeelt op vorm. 'Het is een legitieme aanwijzing', vindt Andrea Waters van het Leidse Laboratorium voor Humane Osteoarcheologie. 'Maar absoluut niet meer dan dat. Je moet dit zeer voorzichtig interpreteren.' Op haar weblog voor zakenblad Forbes vertelt antropologe Kristina Killgrove van de Universiteit van West-Florida hoe ze het computerprogramma eens wat doodshoofden toonde afkomstig uit het oude Rome zelf. 'Het programma classificeert ze vrolijk als Aziatisch.'