Van de pralinewinkel tot koffie drinken op de Zavel: dit kwamen de voorgangers van Trump hier doen
Woodrow Wilson is de allereerste Amerikaanse president die voet zet op Belgische bodem. De vader van de Volkerenbond bezoekt ons land net na het trauma van de Eerste Wereldoorlog. Die wereldbrand is de rode draad tijdens het bezoek. Zo neemt Wilson onder meer een kijkje in het beschadigde Nieuwpoort en de verwoeste binnenstad van Ieper. De Amerikaanse president trekt tijdens zijn trip ook naar de fabrieken in Charleroi die de Duitsers hebben gebruikt om hun oorlogsmachine draaiende te houden.
Ook minder voor de hand liggende steden als Blankenberge, Leuven, Mechelen, Torhout en zelfs Roeselare krijgen het staatshoofd over de vloer. Wilson gaat vanzelfsprekend op de koffie bij koning Albert I en koningin Elisabeth. Hij ontmoet het koningspaar overigens voor het eerst in Adinkerke, bij De Panne, waar ze samen gezellig picknicken.
Later reist hij voort naar Brussel waar hij het parlement toespreekt, maar ook door de straten van de hoofdstad paradeert. Tien dagen na zijn bezoek zet Wilson mee zijn handtekening onder het Verdrag van Versailles. De Amerikaanse president plant daarmee onbewust mee het zaadje van de Tweede Wereldoorlog.
Na Wilson moet ons land lang wachten op nieuw bezoek uit de Verenigde Staten. De presidenten Harding, Coolidge, Hoover en Roosevelt laten ons land alle vier links liggen. Het is wachten tot na het einde van de volgende Wereldoorlog vooraleer Harry Truman zijn opwachting maakt op Belgische bodem. Grootse avonturen beleeft Truman echter niet in ons land. Op 15 juli komt de Amerikaanse president met het schip de USS Augusta aan in Antwerpen. Daarna reist hij per auto verder naar Evere bij Brussel waar hij op een vliegtuig naar Duitsland stapt.
Daar aangekomen zou de Amerikaanse president overigens wél geschiedenis schrijven door samen met sovjetleider Jozef Stalin en de Britse premier Winston Churchill er de verklaring van Potsdam te ondertekenen. Die verklaring werkt verdere modaliteiten uit voor het naoorlogse Duitsland en wat er met de erfenis van nazi-Duitsland moet gebeuren. Zo wordt beslist dat oorlogsmisdaders moeten worden berecht, zoals later met de Neurenbergprocessen gebeurt.
Eisenhower, Kennedy en Johnson tonen weinig interesse in België en komen dan ook niet langs. Het is pas in februari 1969 dat met Richard Nixon er opnieuw een Amerikaanse president op bezoek komt. De eer voor ons land is dan ook groot, want het is de allereerste buitenlandse trip van Nixon die dan amper een maand in het Witte Huis huist. Nixon ontmoet bij zijn eerste bezoek toenmalig koning Boudewijn. Uiteraard is een audiëntie met Boudewijn niet het hoofddoel van de Amerikaanse president. Sinds 1967 is het hoofdkwartier van de NAVO immers in Brussel gevestigd en Nixon komt vooral daarvoor naar ons land.
5 jaar later komt Nixon opnieuw op bezoek. Dit keer bezoekt hij naast de NAVO ook opnieuw de koning en neemt hij zelfs tijd voor een aparte ontmoeting met toenmalig koningin Fabiola. Meer details over die audiëntie zijn niet bekend. Ook kersvers premier Leo Tindemans mag later tijdens het bezoek een handje schudden met de Amerikaanse president. Na ons land reist Nixon door naar Moskou, zijn laatste buitenlandse bestemming als president, want later die zomer moet hij aftreden wegens het Watergateschandaal.
Nog geen jaar na het bezoek van Nixon aan onze hoofdstad, komt zijn voormalige vicepresident en opvolger Gerald Ford langs voor een bezoek aan de NAVO. Het is geen fijn bezoek voor Ford, want hij komt er op een moment van hoogspanning binnen het militaire bondgenootschap. Turkije was net Cyprus binnengevallen, dus stonden twee NAVO-lidstaten Turkije en Griekenland met geslepen messen tegenover elkaar. Ford spreekt in Brussel niet alleen de NAVO toe, hij heeft er ook afzonderlijke gesprekken met verschillende staatshoofden in de hoop uit de impasse rond Cyprus te geraken.
Tussendoor ontmoet hij ook onze premier Leo Tindemans. Ford zet er Tindemans onder druk om de Amerikaanse F-16’s te kopen in het nadeel van de Franse Mirage-toestellen. De toenmalige premier riskeert door voor de Amerikaanse toestellen te gaan zelfs een regeringscrisis. Beide heren -en gezelschap- gaan in Brussel ook samen op restaurant. Tindemans schrijft later in zijn memoires dat hij na het eten stiekem, incognito en arm in arm met Ford de toerist uithing op de Brusselse Grote Markt. Ford kan geen tweede keer naar ons land komen, want hij verliest de verkiezingen tegen Democraat Jimmy Carter.
Carter bezoekt ons land als allerlaatste stop op een lange intercontinentale rondreis. Voor hij voet zet op Belgische bodem was hij achtereenvolgens in Polen, Iran, India, Saudi-Arabië, Egypte en Frankrijk. De vermoeide Amerikaanse president Jimmy Carter en First Lady Rosalynn worden verwelkomd door koning Boudewijn en koningin Fabiola. Carter gaat tijdens zijn eendaags bezoek niet alleen langs bij de NAVO, maar bezoekt als eerste Amerikaanse leider ook de Europese Gemeenschap in Brussel, de voorloper van de huidige Europese instellingen.
Het bezoek van Carter in ons land gaat bijna geruisloos voorbij. De Amerikaanse president zit met vooral met het Midden-Oosten in zijn hoofd waar hij de brokken probeert te lijmen. Het grootste deel van zijn reis –voor hij in België aan kwam- stond ook in het teken van vrede in die regio.
Later dat jaar sluit Carter de Camp David-akkoorden die hem geen blijvende vrede, maar wel de Nobelprijs opleveren. Intussen breekt in Iran de Islamitische revolutie uit, gevolgd door de gijzeling van tientallen Amerikanen op de VS-ambassade in Teheran. Die gijzeling sleept ruim een jaar aan en kost Carter zijn herverkiezing in het voordeel van ex-acteur Ronald Reagan. Carter kan dus geen tweede keer naar België komen, al had hij dat naar eigen zeggen wel gewild: “Het grootste nadeel van onze trip hier, is dat het zo kort is.”
De Republikeinse president Ronald Reagan zet onbewust de toon voor al zijn opvolgers door tijdens zijn presidentschap twee keer af te zakken naar België. Alle Amerikaanse presidenten na hem zijn, los van het aantal termijnen, tijdens hun presidentschap exact twee keer in ons land geweest. Reagan is bij zijn allereerste bezoek aan ons land rechtstreeks doorgereisd van Zwitserland waar hij voor het eerst Sovjetleider Michail Gorbatsjov heeft ontmoet. Tijdens zijn eerste bezoek aan België komt hij vooral de andere NAVO-landen inlichten over de inhoud van dat onderonsje.
De flamboyante Republikein heeft tijdens dat eerste bezoek ook een ontmoeting met koning Boudewijn. De toenmalige koning en Reagan hebben elkaar een jaar eerder voor het eerst ontmoet op de stranden van Normandië, bij de herdenking van D Day. Beide heren lijken het vrij goed met elkaar te kunnen vinden. Later zal Reagan over Boudewijn zeggen dat hij hem een vriendelijke en pretentieloze man vindt.
Enkele jaren later in 1988 is Reagan opnieuw te gast. De Amerikaanse president verblijft dit keer 3 dagen in ons land, in het Stuyvenbergkasteel. Kort voor zijn bezoek heeft Reagan in IJsland opnieuw een ontmoeting gehad met Gorbatsjov. Het was een voorbereidend gesprek voor een uitgebreide top tussen de VS en de Sovjet-Unie later dat jaar. In Brussel komt Reagan de NAVO-bondgenoten vooral geruststellen. Veel West-Europese landen vrezen voor hun veiligheid, onder meer omdat Reagan samen met Gorbatsjov het aantal kernwapens wil verminderen.
Amper een jaar na Reagan komt zijn opvolger George H.W. Bush naar ons land. Het is ook hem niet om België te doen, hij is er om de NAVO-partners gerust te stellen. Bush zet net als Reagan verder in op ontwapening met de Sovjet-Unie en wil het aantal in Europa gelegerde Amerikaanse troepen afbouwen. De NAVO-partners zijn er niet gerust op en eisen tekst en uitleg. Om de ongerustheid te schetsen: Bush reist na Brussel nog rechtstreeks door naar de toenmalige Duitse hoofdstad Bonn en daarna naar Londen om respectievelijke de Duitse bondskanselier Helmut Kohl en Britse premier Margaret Thatcher te overtuigen.
In november 1989 valt de Berlijnse muur en komt er een einde aan de Koude Oorlog. Op een VS-Sovjet-conferentie in Malta ontmoeten Bush en Gorbatsjov elkaar. Daarna reist Bush door naar ons land, om de NAVO-partners uit te leggen wat er is afgesproken. Op die winterzitting worden de krijtlijnen getrokken van het Europa na de Koude Oorlog en hangt de hereniging van Oost- en West-Duitsland in de lucht. Dat laatste overigens niet naar de zin van Thatcher.
Bij beide bezoeken ontmoet Bush niet alleen toenmalige premier Wilfried Martens en koning Boudewijn, maar ook Jacques Delors, de voorzitter van de Europese Gemeenschap. Op verschillende toppen in 1989 en 1990 wordt ook de rol van de Europese Gemeenschap vastgelegd in het integreren van de Oost-Europese landen in de wereldeconomie. Geen onbelangrijke taak, wetende dat de meeste van die landen anno 2017 lid zijn van de Europese Unie. Een jaar later zetten Bush en Gorbatsjov overigens met de START-akkoorden die ontwapening ook op papier.
Bush senior krijgt van de Amerikaanse kiezer geen tweede termijn en de volgende president die voet zet op Belgische bodem is de Democraat Bill Clinton. Die is naar eigen zeggen niet voor het eerst in Brussel. Als student en gouverneur van Arkansas zou hij eerder ons land hebben bezocht. De Amerikaanse president houdt een bewogen toespraak op het Brusselse stadhuis en spreekt daarna het massaal opgetrommelde volk toe op de Grote Markt. “Ik had nooit verwacht hier als president te staan”, zegt hij. “Ik ben blij hier te zijn.”
Het overlijden van de moeder van Clinton zet een domper op de eerste dag van zijn bezoek, maar dat houdt hem niet tegen om onder meer onaangekondigd een koffietje te gaan drinken op de Zavel. De uitbater en andere gasten zijn aangenaam verrast. Als de VS-president, zelf een gepassioneerd saxofoonspeler, een sax cadeau krijgt, kan de pret niet meer op. Je zou bijna vergeten dat Clinton eigenlijk in ons land is voor een NAVO-top om er de Balkan-oorlog te bespreken.
Het tweede bezoek van Clinton vijf jaar later, verloopt minder frivool. Dat bezoek staat enkel in het teken van de oorlog in Kosovo. De NAVO is dan al enkele maanden de Servische stellingen aan het bombarderen. Korte tijd na deze top zou de oorlog in Kosovo ten einde lopen.
Bij zijn eerste bezoek aan ons land -op enkele maanden voor 11 september- maakt George W. Bush geen al te goede beurt. Hij komt naar eigen zeggen vooral luisteren naar de Europese en NAVO-partners, maar probeert in de praktijk vooral zijn rakettenschild tegen Rusland aan de man brengen. Vooral zijn stijl valt niet bij iedereen in goede aarde. Hier en daar valt zelfs het woord “cultuurschok”. “Hij is met zijn Texaanse laarzen door de Europese porseleinkast gegaan”, klinkt het scherp. Groene jongens zijn dan weer kwaad, omdat de VS weigert het Kyoto-protocol te ondertekenen.
Bush ontmoet tijdens zijn eerste bezoek niet alleen premier Guy Verhofstadt, maar ook koning Albert II en koningin Paola. Die laatste neemt Laura Bush zelfs mee op een private rondleiding in de koninklijke serres. De First Lady maakt zelf even tijd om samen met George Bush hoogstpersoonlijk een doosje pralines te gaan kopen bij een chocolatier vlakbij de congreskolom. “Moeten jullie ook iets hebben”, vraagt de president aan de toegesnelde pers waarna hij de chocolaatjes met hen deelt.
Vier jaar later komt Bush opnieuw langs, maar dan liggen de kaarten mogelijk nog slechter voor de VS-president. Na de aanslagen van 11 september is hij eerst Afghanistan en daarna Irak binnengevallen. Vooral dat laatste heeft een serieuze breuk veroorzaakt tussen de VS en Groot-Brittannië enerzijds en de rest van de NAVO anderzijds. Het is ook de aanleiding voor hevige rellen met betogers in Brussel waarbij de molotovcocktails niet gespaard worden. Bush probeert de brokken binnen de NAVO te lijmen, maar slaagt daar niet zo goed in. Even lijkt het of de Bushes zelf pralines gaan kopen op de Zavel, maar uiteindelijk sturen ze iemand van hun veiligheidskonvooi.
Na Bush zijn laatste bezoek, moet ons land bijna 10 jaar wachten op het bezoek van een Amerikaanse president. In 2014 komt president Obama twee keer op korte tijd naar ons land. Voor zijn eerste bezoek in maart 2014 is hij in Brussel voor een Europees Amerikaanse top. Hij wordt ontvangen door Europees president Herman Van Rompuy, maar maakt ook tijd voor andere zaken. Zo houdt hij een bevlogen speech in de Bozar voor 2.000 zorgvuldig geselecteerde genodigden en woont hij samen met koning Filip en premier Elio Di Rupo een herdenking bij op het Amerikaanse oorlogskerkhof in Waregem.
De draconische veiligheidsmaatregelen bij het bezoek van Obama zijn ongezien. Tijdens de twee dagen dat de Amerikaanse president in ons land is, staat ons land nagenoeg stil. Overal waar Obama in de buurt is, wordt het openbare leven lam gelegd: van openbaar vervoer tot tijdelijk afsluiten van snelwegen. Het grote publiek volgt het bezoek het best via de televisie, want door die maatregelen is het nagenoeg onmogelijk om de president in het echt te zien. Ook de talloze betogingen tegen Obama, komen nooit echt dicht bij hem in de buurt.
Amper enkele maanden later, komt Obama opnieuw langs. De Amerikaanse president komt er een G7-top bijwonen. Die top zou normaal plaatsvinden in Rusland, maar na de Russische annexatie van het Oekraïense schiereiland De Krim, zit Moskou op het strafbankje. Deze keer staan er geen uitstapjes op het programma van het staatshoofd. Hij heeft alleen nog een korte ontmoeting met koning Filip en premier Elio Di Rupo. De volkstoeloop die er enkele maanden geleden nog was, lijkt flink bekoeld.
Het is nog niet duidelijk of de nieuwe Amerikaanse president Donald Trump de door Reagan gelanceerde gewoonte om twee keer tijdens zijn presidentschap naar België te komen, in ere zal houden. Een eerste bezoek is alvast een feit. Hij zal onder meer een ontmoeting hebben met premier Charles Michel en koning Filip. Daarnaast zal Trump ook handjes schudden met de Europese president en met de voorzitter van de Europese Commissie. Hij trekt ook naar de NAVO waar hij een monument zal onthullen. Benieuwd of hij tussendoor tijd zal nemen om zich te excuseren voor die keer toen hij onze hoofdstad een “hell hole” noemde.