Frank Kalshoven schrok van het prijskaartje van de bijstand

Noem me een naïeveling, een onwetende, een man die niet weet wat er in de wereld te koop is. Maar ik ben me deze week rot geschrokken van een getal in een rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) van eerder dit jaar. Dat het een paar centen moest kosten realiseerde ik me heus, zo wereldvreemd ben ik nou ook weer niet, maar dat het zoveel was had ik niet durven denken.

Doe zelf eerst maar eens een gok. Wat kost een eenoudergezin in de bijstand met twee kinderen? Het antwoord volgt later.

In het rapport Voorzieningen verdeeld, profijt van de overheid analyseert het SCP de herverdeling in Nederland. Het proces van herverdeling moeten we zien als een drietrapsraket.

Trap 1: door te werken (voor geld) of door geld voor je te laten werken verdienen mensen in Nederland inkomen. Dit noemen we primair inkomen, het inkomen dat we verdienen op de markt. Het is het loon van de werknemer, de beloning voor de zzp'er, het rendement op onze investeringen in bijvoorbeeld windmolens en machineparken. Dit primaire inkomen is zeer scheef verdeeld tussen mensen in Nederland. Als je geen grote bak spaargeld hebt (waarmee je geld verdient) en je bent net je baan kwijtgeraakt en zit in de WW, is je primaire inkomen nul euro, dus dan gaat het hard met de primaire inkomensongelijkheid.

Trap 2: over dat primaire inkomen betalen we in Nederland belastingen en premies aan de overheid; en die gebruikt een deel van de opbrengst om mensen inkomen te geven. AOW'ers, WW'ers, mensen in de bijstand bijvoorbeeld, verdienen geen inkomen op de markt, hebben geen primair inkomen, maar wel, zoals dat dan heet, secundair inkomen. De secundaire inkomensverdeling is daarom een stuk rechter dan de primaire.

Trap 3: de overheid gebruikt het restant van wat we aan belastingen en premies hebben betaald om allerlei diensten en voorzieningen te bekostigen. Onderwijs, gezondheidszorg, cultuur, ondersteuning, dat soort dingen. Iedereen profiteert hiervan, maar niet in gelijke mate. Rekenen we het gebruik dat mensen maken van deze collectieve voorzieningen ook toe aan huishoudens, dan komen we tot de eindafrekening, de tertiaire inkomensverdeling. En die is nog gelijker dan de secundaire.

Ik kan de vraag (waar u allicht nog over nadenkt) nu preciezer stellen. Wat kost dat eenoudergezin met twee kinderen in de bijstand als we kijken naar de tertiaire inkomensverdeling? Dus als we niet alleen kijken naar de kosten van de inkomensondersteuning, maar ook naar alle publieke diensten die dit huishouden afneemt? Het antwoord volgt later.

Het gaat in deze herverdelingsmachine om groot geld. In 2014, het jaar waarop de SCP-studie betrekking heeft, inde de overheid zo'n 250 miljard euro aan belastingen en premies en gaf een gelijk bedrag weer terug aan de burgers, ofwel in de vorm van inkomen (de secundaire verdeling) ofwel in de vorm van diensten (tertiair). Deze bedragen zijn zo groot dat ze abstract worden.

Daarom is het prijskaartje van ons eenoudergezin zo inzichtelijk. Ik citeer het SCP: 'Een eenoudergezin in de bijstand, met 2 kinderen, heeft gemiddeld circa 49 duizend euro profijt van de overheid. Dit komt voornamelijk door uitkeringen in het kader van de bijstand, de kinderbijslag en het kindgebonden budget, maar ook door onderwijs en jeugdzorg.'

Dit is het feit. Laten we er volgende week eens op reflecteren.

_{Frank Kalshoven is directeur van De Argumentenfabriek.
Reageren? Ik ben buitengaats dus verwacht even geen antwoord. frank@argumentenfabriek.nl}