U was hem misschien al vergeten, maar deze man redde ooit de monarchie. Pas nu herstelt het koningshuis hem in ere

Het koninklijk paleis in Brussel heeft, zoals elke zomer na de nationale feestdag, de deuren geopend voor het grote publiek. Naar schatting 150.000 nieuwsgierigen zullen de komende anderhalve maand de werkplek van koning Filip bezoeken. Tegelijk zullen ze kennismaken met prins Karel, de jongere broer van koning Leopold III en regent van België tussen 1944 en 1950. Leopolds kleinzoon Filip en Mathilde openden een tentoonstelling over hem. “We focussen op Karels schildertalenten”, zegt Christian Koninckx van de Koninklijke Vereniging Dynastie en Cultureel Erfgoed, die de expo heeft samengesteld. “De belangrijkste objecten zijn dus zijn schilderijen en schetsen. Maar aangezien Karel weinig bekend is bij het publiek, belichten we ook zijn leven als prins en regent.”

Karels terugkeer naar het paleis is van grote symbolische waarde, zegt historicus en koningshuiskenner Mark Van den Wijngaert (KU Leuven). “Karel leefde tot aan zijn dood in onmin met de koninklijke familie. Niemand wilde contact met hem. Nu is er eindelijk eerherstel voor de man die een enorme verdienste voor de monarchie had. Zonder hem bestond het koningshuis vandaag wellicht niet meer en was België een republiek.”

Gesprek met Hitler

Prins Karel was in september 1944 als regent aangesteld, de plaatsvervanger van koning Leopold III. Die kon niet regeren omdat hij bij de bevrijding van België was weggevoerd naar Duitsland door de bezetter.

“Karel dacht dat hij maar enkele maanden zijn oudere broer zou vervangen, tot het einde van de oorlog. Il faut sauver le brol, zei hij in een oneerbiedig Frans taaltje. Iemand moet de boel redden”, zegt Van den Wijngaert. Uiteindelijk zou Karel zes jaar aanblijven, aangezien Leopold later vrijwillig in ballingschap in Zwitserland zou gaan.

“De prins-regent vervulde zijn rol voorbeeldig. Terwijl Leopold III tijdens de oorlog onder vuur had gelegen omdat hij onderhandelde met Hitler, niks ondernam tegen de jodenvervolging en andere fouten maakte, deed Karel juist het tegenovergestelde: hij volgde de regering in alles. Daardoor bracht hij rust.”

Leopold III raakte overtuigd dat zijn jongere broer op de troon aasde. “Onzin. Karel vervulde alleen uit plichtsbesef het regentschap. Daarbij: Leopold had kinderen, en de grondwet bepaalt uitdrukkelijk dat de erfopvolging in de rechtstreekse lijn verloopt. Boudewijn zou altijd zijn opvolger zijn.”

Tussen beide broers had het sinds de kindertijd al niet geboterd. “Leopold was altijd de lievelingszoon van koningin Elisabeth, die niets moest hebben van Karel. Ze vond hem een lastig kind. De broederstrijd bereikte een triest dieptepunt eind jaren dertig. Leopold weigerde het huwelijk van Karel met een burgermeisje goed te keuren, terwijl hij later zelf zou trouwen met Lilian Baels, die ook niet van adel was.”

Verstoten

Bij zijn terugkeer naar België in 1950 zat Leopold III nog enkele weken op de troon, waarna hij werd opgevolgd door zijn zoon Boudewijn. Karel trok zich terug uit het openbare leven en vestigde zich in Raversijde, bij Oostende. De prins van België, die ook graaf van Vlaanderen was, legde zich toe op zijn schilderkunsten. Artiestennaam: Karel van Vlaanderen.

“Hij raakte op de sukkel, door slechte beleggingen en raadgevers die hem bedrogen of verkeerde beslissingen namen. Maar erger: hij werd verstoten door zijn familie. Karel probeerde verschillende keren opnieuw contact te zoeken. Leopold weigerde altijd hem te ontmoeten. En ook zijn moeder Elisabeth, een begenadigd beeldhouwster, had geen goed woord voor hem over, ondanks hun gedeelde passie voor kunst. Pas op het einde van zijn leven kreeg hij bezoek van koning Boudewijn. Karel zou eenzaam en in armoede sterven in juni 1983.”

Het koninklijk paleis in Brussel is tot en met 3 september gratis te bezoeken. Elke dag, behalve maandag, tussen 10.30 en 17 uur