Nieuwe directeur Belastingdienst wil af van soepel toezichtsysteem
Het toezicht op bedrijven door de Belastingdienst moet anders worden georganiseerd. Dat stelt de nieuwe directeur-generaal Jaap Uijlenbroek in een interne brief aan de medewerkers, die in het bezit is van Trouw, het Financieele Dagblad en het platform voor onderzoeksjournalistiek Investico.
Het zogenoemde 'horizontaal toezicht' is toe aan vernieuwing, meent Uijlenbroek. Dit toezicht gaat ervan uit dat de fiscus en de belastingbetaler een relatie van wederzijds vertrouwen aanknopen zodat controle achteraf in beginsel niet meer nodig is. Volgens Investico wordt de belastingaangifte van bijna een kwart van de grote bedrijven in Nederland vanwege deze regel niet meer actief gecontroleerd. Deze bedrijven houden zich volgens de fiscus aan de regels en zijn te vertrouwen.
De weerstand op de werkvloer tegen 'HT' is groot, zo blijkt uit discussies op de interne website van de Belastingdienst waarnaar de Volkskrant eerder onderzoek deed. Veel belastingambtenaren menen op grond van jarenlange ervaring dat belastingheffing niet op vertrouwen gebaseerd kan zijn. Zij vermoeden dat het horizontaal toezicht een ordinaire bezuinigingsmaatregel is; er worden immers minder controles uitgevoerd.
Belastingambtenaren menen dat belastingheffing niet op vertrouwen gebaseerd kan zijn
De top van de Belastingdienst stond tot dusver nadrukkelijk wèl achter het soepele toezichtsysteem. Maar volgens de nieuwe belastingdirecteur Uijlenbroek moet het systeem op de schop. Het is volgens hem onduidelijk wanneer bedrijven het vertrouwen verliezen en weer vallen onder het oude, strengere toezichtregime. 'De interventieladder van horizontaal toezicht naar verticaal toezicht is onvoldoende kenbaar waardoor een of-of-discussie ontstaat, terwijl het een glijdende schaal is', schrijft hij in een interne memo van de Belastingsdienst.
Volgens staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën (VVD) bestaat de tussentijdse controle die Uijlenbroek bepleit al. 'De huidige handhaving is gestoeld op vertrouwen én controle. Het moet hand in hand gaan. Wiebes is voor die mengvorm en die bestaat nu ook al', zegt de woordvoerder van de staatssecretaris. 'We gaan steeds meer risicogericht controleren. Daartoe lopen er allerlei pilots', zei Wiebes hier zelf over op 22 februari in de Tweede Kamer.
Miljarden misgelopen
Maar volgens de nieuwe belastingdirecteur Uijlenbroek moet het systeem op de schop. Het is volgens hem onduidelijk wanneer de Belastingdienst het vertrouwen in bepaalde bedrijven verliest, en wanneer deze weer vallen onder het oude, strengere toezichtregime. 'De interventieladder van horizontaal toezicht naar verticaal toezicht is onvoldoende kenbaar waardoor een of-of-discussie ontstaat, terwijl het een glijdende schaal is', schrijft hij in een interne memo van de Belastingdienst.
Toch schort er nog veel aan het horizontale toezicht op bedrijven, oordeelt ook de Algemene Rekenkamer (de controleur van de overheidsfinanciën). De Belastingdienst heeft momenteel geen idee hoeveel miljard belastinginkomsten de schatkist misloopt doordat grote bedrijven onvolledig of onjuist aangifte doen, concludeerde de Rekenkamer afgelopen november. Wel is duidelijk dat het al jaren om grote bedragen gaat.
Van 2008 tot en met 2012 betaalden de 1,7 miljoen midden- en kleinbedrijven jaarlijks tussen de 2,5 miljard en 3,2 miljard te weinig belasting door foute aangiften. Bij de 8 miljoen belastingbetalende particulieren gaat het tussen 2010 en 2013 elk jaar om een 'nalevingstekort' van minstens een half miljard. Recentere cijfers zijn er niet.
Belastingdienst heeft geen idee hoeveel miljard de schatkist misloopt
Politieke discussie
PvdA-Kamerlid Henk Nijboer is het 'volledig eens' met de kritiek op het toezicht op bedrijven. 'De Belastingdienst moet veel meer controleren, bedrijven moeten ook onverwachte controles kunnen krijgen.' Volgens hem 'ondermijnt het dalende aantal controles de belastingmoraal'. De PvdA wil dat naast de inzet van moderne middelen, bedrijven en burgers ook steekproefsgewijs gecontroleerd worden.
Ook CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt vindt het 'goed dat er nu discussie is dat het toezicht op bedrijven anders moet'. Veel bedrijven doen volgens hem eerlijk aangifte. 'Maar er zijn inderdaad twijfels of met horizontaal toezicht tijdig wordt ontdekt wanneer de belastingaangifte niet eerlijk gebeurt en of er dan tijdig wordt ingegrepen.'
De CDA'er vraagt zich wel af of er genoeg capaciteit en geld is bij de Belastingdienst om het toezicht te veranderen . 'Het zal zichzelf wel een stukje terugverdienen door de extra belastinginkomsten die er komen, maar vast niet helemaal.' Hij noemt de verandering van het belastingtoezicht op bedrijven een politieke discussie. 'Ik ben benieuwd of staatssecretaris Wiebes met een voorstel komt.' Later dit jaar zal Wiebes nog een Handhavingsbrief aan de Kamer sturen over het horizontale toezicht, heeft hij in februari beloofd.
Er zijn twijfels of horizontaal toezicht tijdig ontdekt wanneer de belastingaangifte niet eerlijk gebeurt
Nieuw kabinet
Zolang er nog geen nieuw kabinet is, gaat het demissionaire kabinet officieel over de herziening van het belastingstelsel. In de praktijk is dit een heet hangijzer dat waarschijnlijk wordt doorgeschoven naar het volgende kabinet.
Woordvoerder van de Belastingdienst André Karels is zich niet bewust van belangrijke veranderingen aan het horizontaal toezicht, zegt hij in een reactie tegen Investico. 'Als we grote aanpassingen doen, zullen we die eerst met de Tweede Kamer bespreken.'
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
