“Opeens ben je een derderangsmens”

Open. Welkom! Staat in het groot op het krijtbord aan de deur. En dat is ook de filosofie van Café Anoniem aan de Hasseltse Mouterijstraat. Iedereen mag binnenspringen, even op adem komen, een paar democratische boterhammen of een tas soep eten. Douchen kan, de kleren wassen, naar Facebook surfen. En dat allemaal letterlijk anoniem. Niemand moet weten wie je bent, wat je gedaan hebt. In dat verschilt het misschien niet heel erg van het doordeweekse café. Wel in dit: in Café Anoniem serveren ze geen alcohol. “Wel een glimlach”, knikt Hans Willemsen, één van de vrijwilligers die het café helpt bemannen. Niet zo heel veel jaren geleden was hij een van de mensen voor wie Anoniem er vooral is: daklozen, mannen en vrouwen zonder thuis.

“Mensen beseffen echt niet hoe snel het kan gebeuren. Ik kom uit een familie van zelfstandigen. Hoeveel je in jouw portefeuille had, dat zei hoeveel je als mens waard was. Mijn moeder had 27 matrassenwinkels in België en Nederland. Zelf heb ik dat ook jaren gedaan, tot haar dood aan longkanker. Daarna ben ik met mijn partner een delicatessenzaak in België begonnen. Twee, drie jaar liep dat goed maar dan doken de meningsverschillen op. Door de stress kwamen oude trauma’s boven, geweld dat ik nooit verwerkt had. Ik heb afstand van de zaak moeten nemen om zelf weer gezond te worden. Dat is een heel moeilijke tijd geweest, ondanks de therapie kreeg ik het allemaal geen plaats gegeven.”

Roofovervallen

“In het verleden had ik twee zware roofovervallen meegemaakt. De eerste keer ben ik 1,5 uur gefolterd, onder stroom gezet om de combinatie van de kluis te geven. De tweede maal was ik op mijn hoede, ik opende de deur ’s avonds normaal niet meer. Maar er stond een koerier en wij hadden een bedrijf... Bij die tweede overval was mijn huisarts toevallig op bezoek. Die man is daar zo aangedaan van geweest dat hij nooit meer heeft gewerkt.”

Stapje voor stapje is Hans er zelf, na therapie, uitgekomen. Maar intussen lag het traiteursbedrijf op z’n gat. “Terwijl ik er niet was, zijn er zakelijk een aantal slechte beslissingen genomen. Waardoor de bank mijn huis in beslag nam. Op dat moment stond ik letterlijk op straat en ben ik naar een daklozencentrum in Eindhoven gemoeten. Dat waren wel levenslessen... Je zit daar met alle rangen en standen van de maatschappij, tot moordenaars en pedofielen toe. Op een bepaald moment hoorde ik een paar jongens aan de tafel naast me een roofoverval plannen. Besef je hoe dat voelt als je het ooit zelf meegemaakt hebt? Ik heb meteen wel vriendschap gesloten met een paar stevige kerels, want dat heb je daar nodig. als bescherming. Want iemand die anders is, die niet heteroseksueel is, dat bestaat niet in het daklozenmilieu.”

Hopeloos

Dit is de rest van jouw leven, kreeg Hans te horen van de begeleiders in het centrum. Uit die hopeloze situatie zou hij nooit meer raken. “Maar daardoor is er net een kracht in mij ontstaan die me heel veel deed aankunnen. Ik zou terugknokken. Ik heb een cursus ‘herstellen doe je zelf’ gevolgd, geen therapie maar een soort van stimulatiecursus: wat kan ik, waar ben ik goed in? En van daaruit ben ik vertrokken.”

Letterlijk onderdak vond hij via een vriend. “Door een ongeval was die invalide geworden. Dus daar stonden we, met de keuze: ik in het daklozencentrum blijven en hij naar een instelling. Of we gingen voor elkaar zorgen. We wonen nu heerlijk, in een flat waar hij naar believen kan rollen met zijn stoel. Eerst in Diepenbeek, maar dat was me iets te rustig na een aantal jaren in Amsterdam. Nu huren we in Runkt (Hasselt). Zalig gewoon. Van die Hasseltse dikke nekken heb ik echt nog niets gemerkt (lacht).”

“We hebben ongetwijfeld geen grote luxe in de ogen van sommige mensen. Maar pas als je alles kwijt bent geweest, besef je hoe rijk je bent in een warm huis, met een gevulde koelkast. Die dag dat je jouw sleutel aan de huisbaas moet afgeven, dat je niet weet waar je die avond in godsnaam moet slapen... Ik heb letterlijk in een kartonnen doos in een portiek overnacht. Als je me had gezegd, vier jaar geleden, dat ik hier weer zou staan...”, krijgt hij het moeilijk.

Gestorven

Opbouwen doet Hans zijn toekomst elke dag opnieuw. Na een woning was er vrijwilligerswerk in het Regenbooghuis (voor holebi’s) in Hasselt en intussen ook een opleiding tot ervaringsdeskundige aan de sociale hogeschool in Heverlee. “En toen was er dat nieuwsbericht van Jordy, die dakloze jongen die dood was gevonden in het centrum van Gent. Gestorven omdat hij geen geld had om eten of drinken te kopen. Er klikte iets in mij, ik kreeg het gevoel dat ik iets moest doen voor die groep van mensen die de maatschappij niet wil zien staan. De groep waar ik zelf uitkom. Ik heb het geluk gehad dat ik steun gekregen heb, goede vrienden, een plek die thuis werd. Maar niet iedereen is zo fortuinlijk. En dus ben ik op internet gaan zoeken hoe ik mijn steentje kon bijdragen. Daar was dan opeens: Café Anoniem.”

Na een interview en wat gesprekken werd Hans één van de vaste vrijwilligers achter de toog. “Het is hard werken, zonder twijfel. Ik ben een gevoelsmens, dus stress is niet ideaal. En het kan hier behoorlijk druk worden ’s middags. Maar ik doe het zo graag en door alles wat ik heb meegemaakt, moet er al veel gebeuren voor ik kraak. Ik sta in voor de toog, zorg voor warm eten en drinken, doe de afwas en laat mensen de douche gebruiken. Je moet wel haar op je tanden hebben, nooit over je heen laten lopen. Daklozen hebben zo hun eigen taal en wereld. Grof gebekt, ja, maar je moet gewoon wat tegengas geven en je bent de beste vrienden.”

Pool

Druppelsgewijs vallen de ‘klanten’ binnen, het is buiten warm en dan is er niet altijd de nood aan onderdak. Een aantal zit te babbelen aan het bushokje voor de parking, de rest komt even wat pool spelen. “Ze beslissen zelf wanneer ze binnenkomen, als ze zin hebben om iets te eten, te drinken, droog te zitten. Tijdsbesef heb je niet meer als dakloze, wat maakt het uit of het 12 of 18 uur is. Je hebt nog altijd geen thuis. Ik begin nooit zelf over mijn verhaal, ik wil het niet opdringen. Als ze ernaar vragen, dan vertel ik het wel. Het is ook geen wedstrijdje, hé. Voor wie het meest heeft meegemaakt of het langst moest rondzwerven. Ik denk dat de meesten ook wel weten dat ik ooit dakloos ben geweest. Er is veel begrip, appreciatie ook. Sommigen proberen wel eens een extra confituurtje of zo te krijgen op die manier, maar daar doen we niet aan mee. We staan hier altijd met één vrijwilliger en één begeleider van RIMO. Zonder problemen. Hier en daar eens een klein brandje, mannen die wat discussiëren maar dat proberen we zo snel mogelijk naar buiten te verplaatsen en te ontzenuwen. En dat werkt”, klinkt Hans terwijl hij de zoveelste dagschotel serveert.

“Dat is nieuw, sinds een tijdje. De verse maaltijden komen nu van de Jessa-keuken: groenten, vlees of vis. Allemaal heel gezond. Voor 3 euro. Maar spaghetti en lasagne blijft ook heel populair”, vertelt coördinator Linda Bleukx van RIMO.

IJsje

Een goedkoop ijsje in deze uitzonderlijke temperaturen, gratis water, even onder de douche na een dagje rondtrekken. Het kan allemaal. Als je je aan de regels houdt, tenminste. En die zijn onverbiddelijk: geen alcohol, geen drugs, geen wapens, geen grensoverschrijdend gedrag, geen vechtpartijen. En zeker: geen foto’s.

“Iedereen moet hier de kans krijgen om even tot rust te komen. Elk mens heeft daar recht op. Het lijkt allemaal evident maar voor sommige mensen is Café Anoniem de enige plek waar dat kan”, aldus Hans, zelf nu dus bezig aan een hogeschoolopleiding ‘ervaringsdeskundige voor mensen met een psychische aandoening of verslavingsproblematiek’. Of hij nooit bang is dat hij opnieuw terug op dat punt belandt? “Vaak. Het blijft een strijd. Ook in de opleiding ben ik geregeld mezelf tegengekomen. Maar ik voel dat ik mentaal zoveel sterker ben en er is mijn huisgenoot die mij gigantisch steunt.”

INFO

In Café Anoniem in Hasselt kunnen dakloze mannen en vrouwen elke dag een goedkope hap eten, zich douchen (handdoeken te huur, douchegel te koop), hun kleren in de wasmachine duwen of gewoon even droog zitten en naar Facebook surfen. Zes sneden brood met choco of confituur koop je hier voor 0,50 euro, cola kost 1 euro, water is gratis. Voor 3 euro heb je een verse maaltijd. Het OCMW van Hasselt zorgt ervoor dat het café bestaat, samenlevingsopbouw RIMO Limburg staat in voor de dagelijkse werking. Vijftig tot zestig personen komen er gemiddeld elke dag. Met de laatste tijd zeker een stijging. “Door de strengere maatregelen aan het station (niet rondhangen, geen alcohol) en de economische crisis”, klinkt het bij de straathoekwerkers.