Historisch onpopulair? Geen probleem voor Hollande

Bij de presidentsverkiezingen van 2017 zal de president een dramatische nederlaag lijden, voorspelde de socialistische ex-minister Arnaud Montebourg. Voor links is er maar één hoop, zegt hij: een andere kandidaat die wél stemmen trekt. Zoals Montebourg zelf, die zondag bekendmaakte dat hij in de race is voor 2017.

Eerder stelden twee andere ex-ministers zich kandidaat: de socialist Benoît Hamon en Cécile Duflot van de Groenen. Ze zijn kansloos, maar voelen zich verraden door Hollande die "niet eens geprobeerd heeft een links beleid te voeren", zoals Hamon zei. Nu proberen ze de president voor de voeten te lopen, in de hoop dat hij zich niet kandidaat zal stellen.

Acht maanden voor de verkiezingen biedt links een triestige aanblik. François Hollande is de meest onpopulaire president in de geschiedenis van de Vijfde Republiek. Volgens peilingen stevent hij in april op een dramatische nederlaag af. Waarschijnlijk wordt hij al in de eerste ronde geëlimineerd, waarna Marine Le Pen in de tweede ronde zal strijden met de kandidaat van de Republikeinen. Bij die partij is de gematigde Alain Juppé favoriet, hoewel ex-president Sarkozy de jongste maanden weer terreinwinst boekt met geharnaste opvattingen over de islam, immigratie en de Franse identiteit.

Maar François Hollande is een oude vos. Hij weet hoe betrekkelijk peilingen zijn. Ondanks alles hoopt hij nog steeds op een wonderbaarlijk herstel. In december zal hij bekendmaken of hij zich kandidaat stelt.

Zelf heeft hij één voorwaarde gesteld: de werkloosheid moet dalen. De cijfers voor augustus waren alvast hoopgevend. De werkloosheid daalde van bijna 10 naar 9,6 procent - nog altijd flink hoger dan in andere West-Europese landen.

Hollande is een tacticus met veel geduld en een enorm incasseringsvermogen. Hij gokt erop dat zijn rivalen zich zullen doodlopen, waarop hij als enige kandidaat overblijft. In januari houden de socialisten hun voorverkiezingen. Hollande verwacht ze te winnen, ook omdat linkse tegenkandidaten niet aanvaardbaar zijn voor de rechtervleugel van de partij.

Maar vervolgens moet hij de strijd met Le Pen en de Republikeinen aangaan. Zijn herverkiezing is een heel wat zwaardere kluif, beseft hij. "Ik zal in de ogen van de kiezers als 'nieuw' moeten verschijnen", zei hij in een onlangs verschenen verzameling interviews met de journalisten Antonin André en Karim Rissouli. Net als zijn rivaal Sarkozy zal hij de Fransen ervan moeten overtuigen dat hij 'veranderd' is.

Nieuw trauma

Een kansloze missie, vindt ex-minister Montebourg, die Hollande opriep zich terug te trekken. "Ik vraag hem zich rekenschap te geven van het algemeen belang en zijn ongekende zwakheid in de ogen van de Fransen", zei Montebourg. Als Hollande zich toch kandidaat stelt, is een nieuw 21 april onvermijdelijk, aldus de ex-minister. 21 april 2002 is een traumatische datum voor links Frankrijk. Op die datum werd de socialistische premier Lionel Jospin in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen uitgeschakeld door Jean-Marie Le Pen.

Drie mogelijke vervangers voor Hollande

Emmanuel Macron (38)

Nog nooit vertoond: een minister van Economie in een socialistische regering die zelf zegt geen socialist te zijn en een eigen beweging aanvoert die Frankrijk wil vernieuwen.

Macron is de frisse wind in de Franse politiek. Hij predikt dynamiek, concurrentie en culturele openheid. Macron is vooral populair bij jongeren en ondernemers die genoeg hebben van het Franse conservatisme en de starre houding van de vakbonden. Hij doorbreekt graag linkse taboes - hij pleitte voor het einde van de 35-urige werkweek en noemde rijkdom geen schande - en is daarom niet erg populair binnen de Parti Socialiste. Als hij zich kandidaat stelt - iets waarover hij zich in nevelen hult - zal hij waarschijnlijk op eigen kracht moeten gaan. Zolang Hollande in de race is, kan Macron weinig doen. Een strijd tegen de president die hem naar voren geschoven heeft, zou als verraad worden opgevat.

Arnaud Montebourg (54)

Ex-minister van Industrieel Herstel. Werd in de zomer van 2014 ontslagen door Hollande, omdat hij zich te links en onafhankelijk opstelde en het 'liberale' economische beleid van Hollande en premier Valls bekritiseerde. Nu wil hij de kandidatuur van Hollande voor 2017 blokkeren. Als Hollande toch wordt gekozen als kandidaat voor de Parti Socialiste, dreigt Montebourg als onafhankelijke mee te doen.

Zijn programma borduurt voort op zijn werk als minister. Het is links, maar herinnert ook aan het klassieke gaullisme: een leidende rol voor de staat, protectie van de Franse industrie. Montebourg wil de dienstplicht opnieuw invoeren - burgerlijk of militair - om de sociale cohesie te versterken. Van de Europese Unie verlangt hij meer protectie en minder dwang tot bezuinigen. Montebourg is een politicus met een zeker charisma, die tot dusverre gold als te links om werkelijk kans te maken.

Manuel Valls (54)

De premier is schaamteloos ambitieus en zou graag president worden. Maar hij kan zich pas kandidaat stellen als Hollande zich terugtrekt. De afgelopen twee jaar vormden Hollande en Valls een tandem, waardoor de premier zich niet tegen zijn baas kan keren zonder van verraad te worden beschuldigd.

Valls presenteert zich als krachtdadig en pragmatisch. In autoritaire stijl zette hij het parlement buitenspel om de omstreden arbeidswet door te drukken. Op termijn hoopt hij hier munt uit te slaan, als de man die de vakbonden durfde te trotseren.

In economisch opzicht is Valls sociaal-liberaal, in cultureel opzicht hamert hij op thema's als de Franse identiteit en het secularisme. Hij steunt het 'boerkiniverbod' dat door verschillende rechtse burgemeesters werd afgevaardigd. Zulke standpunten maken hem niet altijd populair binnen de Parti Socialiste. Maar als Hollande wegvalt, is Valls de politicus met het meeste gewicht.