Gemeentepolitiek: hoe gaan Forum voor Democratie en Denk LPF-scenario vermijden?

In 'gedoe met baantjesjagers' en 'onderlinge ruzies' had hij absoluut geen trek, verklaarde 50Plus-voorzitter Jan Nagel in december 2012. Zijn partij had eerder dat jaar nog succes geboekt door voor het eerst met 2 zetels in de Tweede Kamer te komen, maar liet de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 aan zich voorbij gaan.

Nagel had gezien hoe partijen als LPF en PVV van affaire naar affaire zwalkten door controversiële nieuwe vertegenwoordigers. Daar wilde hij 50Plus voor behoeden. Nagel had bij de oprichting van zijn partij zelfs in de statuten laten opnemen dat de gemeenteraad verboden terrein was voor 50Plus. Zo bang was hij voor trammelant.

Vier jaar later heeft Nagel zijn bezwaren overboord gegooid. 50Plus, dat bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen 4 zetels veroverde, gaat in 2018 wél meedingen voor de macht in de gemeente. Nagel liet daarvoor het verbod op deelname aan gemeenteraadsverkiezingen bij de ledenvergadering schrappen. 'De animo vanuit onze achterban om lokaal mee te doen is vrij groot', zegt de voorzitter nu. 'We doen mee omdat we inmiddels een aantal jaar bestaan en onze leden redelijk goed kennen.'

50Plus is niet de enige politieke partij die zich op 21 maart 2018 in de gemeenteraden wil nestelen. Denk, dat 3 Kamerzetels in de wacht sleepte, en Forum voor Democratie (FvD), de kleinste nieuwe partij met 2 zetels, willen ook hun slag slaan in de gemeenten.

Pluche

Wie naar de lokale scores bij de Kamerverkiezingen kijkt, ziet dat beide partijen kans hebben om in bepaalde gemeenten op het pluche te belanden. Zo haalde Denk 6,9 procent van de stemmen in Amsterdam. Dat is nauwelijks minder dan de PvdA, de partij die zowel landelijk als in de gemeenten het meest van Denk te vrezen heeft. In Rotterdam en Den Haag is Denk zelfs groter dan de PvdA. FvD deed het met 6,1 procent van de stemmen het best in Edam-Volendam, een gemeente waar rechtse partijen als VVD, CDA en PVV goed scoren. FvD zal het lokaal vooral op hun kiezers hebben gemunt.

Maar is het verstandig om een jaar na de eerste Kamerzetels de gemeenteraden in te duiken? De voorbeelden die Nagel in 2012 aanhaalde, laten zien wat er kan gebeuren als een partij explosief uitbreidt. Bij de PVV was 'brievenbusplasser' Eric Lucassen een van de vele PVV-Kamerleden die hun partij in diskrediet brachten na de verkiezingen in 2010. Het maakte Wilders huiverig om mee te doen aan lokale verkiezingen, reden waarom de PVV slechts in Almere en Den Haag in de raad zit.

De teloorgang van de LPF na de verkiezingswinst van 26 zetels in 2002 is genoegzaam bekend. De partij ging ten onder aan interne strubbelingen en sleepte het kabinet-Balkenende I in haar kielzog mee.

Denk vergeet webadressen

Wie een politieke partij begint, doet er goed aan om snel zo veel mogelijk webadressen te registreren. Die raad nam Tunahan Kuzu ter harte toen hij op 10 april 2015, twee maanden na de lancering van Denk, 41 url's met 'denk' en daarachter een plaatsnaam op zijn naam liet zetten. De fractievoorzitter van Denk kreeg zo onder andere denkamsterdam.nl en denkrotterdam.nl in bezit. Kuzu liet minder belangrijke adressen als denkkerkrade.nl en denkdiemen.nl schieten - en dat kon hem weleens duur komen te staan. Ict'er Stephan Craane kocht ze op om er een slaatje uit te kunnen slaan. 'Voor 5 euro per jaar per domeinnaam kan er niet veel misgaan', zegt Craane, die hoopt dat Denk hem benadert voor de webadressen.

Waar het bij Denk om relatief onbelangrijke gemeenten gaat, heeft Artikel 1 een groter probleem. Craane legde eveneens beslag op artikel1amsterdam en artikel1rotterdam. Gaat Artikel 1-oprichter Sylvana Simons door, zoals ze na haar verkiezingsnederlaag zei, dan zal ze voor die adressen in de buidel moeten tasten.

50Plus en PVV zitten al wel in de Provinciale Staten, noodzakelijk om in aanmerking te komen voor zetels in de Eerste Kamer. In de gemeenteraad zijn er echter aanzienlijk meer functies te vergeven - en is het risico dat er een rotte appel tussenzit navenant groter. 'Partijen in de lift trekken goudzoekers', zegt hoogleraar Marcel Boogers van de universiteit Twente, die onderzoek deed naar de kandidaatstelling van landelijke partijen bij lokale verkiezingen. 'Nieuwe partijen hebben nauwelijks een apparaat om kandidaten voor de gemeente te zoeken. Die combinatie - het soort mensen dat op een nieuwe partij afkomt en de onervarenheid van de partij - kan tot problemen leiden.'

Boogers geeft 50Plus de beste kans om succesvolle gemeentefracties neer te zetten, al is dat niet per se omdat ze de verkiezingen van 2014 oversloegen. 'Er bestaat een langere traditie van gemeentelijke seniorenpartijen. Als die met 50Plus willen samenwerken, heb je een soort basis waarop je kunt voortborduren. De andere partijen moeten vanuit het niets afdelingen neerzetten.'

Inderdaad zoekt Jan Nagel de samenwerking met lokale seniorenfracties. 'We zijn onder andere met de Verenigde Senioren Partij in Apeldoorn aan het praten. Zulke partijen kunnen doorstarten onder 50Plus, maar we kunnen ook partijnamen combineren.'

Denk heeft slechts drie partijen die op een dergelijke manier ingelijfd zouden kunnen worden: NIDA in Rotterdam, en de Islam Democraten en Partij voor de Eenheid (PvdE) in Den Haag. NIDA-raadslid Nourdin el Ouali 'bevestigt noch ontkent' dat er gesprekken lopen, terwijl de Islam Democraten 'niet weten' of er iets op stapel staat. De PvdE ziet een doorstart als Denk 'absoluut niet' gebeuren.

In hoeveel gemeenten Denk zich wil inschrijven is nog onbekend. Wel heeft de partij in een tiental steden, waaronder Eindhoven en Utrecht, aangekondigd een gooi te willen doen.

Kinderschoenen

Ook bij FvD staat de zoektocht naar potentiële raadsleden nog in de kinderschoenen. 'We moeten alle afdelingen nog oprichten', zegt voorzitter Paul Frentrop. 'Maar we gaan zo snel mogelijk onze vrijwilligers bellen om ze te polsen voor functies in de gemeente.' Frentrop beseft dat het vinden van kundige en smetteloze kandidaten voor een nieuwe partij geen sinecure is. Uiteindelijk wil FvD in 'zo veel mogelijk gemeenten' deelnemen, zegt hij.

Dat is ook het voornemen van concurrent Wilders, die eindelijk de gang naar de gemeente wil maken. Wilders hoopt mee te doen in 'tussen de vijf en tien gemeenten per provincie', zei hij destijds tegen het AD. Het slagen van die missie zal voor een groot deel afhangen van Wilders' bereidheid om macht uit handen te geven, zegt hoogleraar Boogers. 'Hij wordt gedwongen, hoezeer hij zich er ook tegen heeft verzet, om een partijorganisatie op te bouwen. Anders is het selecteren van kandidaten niet te coördineren. En dan gaat het mis.'

Zetels die Denk zou hebben gehaald bij gemeenteraadsverkiezingen op basis van de Tweede Kamerverkiezingen van 2017

De 100 grootste gemeenten zijn onderzocht. Hieronder staan de 10 gemeenten waar Denk naar verhouding het beste heeft gescoord alsmede een webadres heeft geregistreerd.