Zonder smartphone niet welkom bij La Fura dels Baus
Neem je mobieltje mee voor de verleidelijke voorstelling M.U.R.S. van de Catalaanse groep La Fura dels Baus. Maar pas op, de sfeer kan zomaar omslaan.
Je mag je mobiel aan laten staan. Nee, je moet je mobiel aan laten staan tijdens M.U.R.S., de nieuwe show van La Fura dels Baus. Sterker nog: zonder smartphone word je niet toegelaten tot de stad van de toekomst, die het Catalaanse gezelschap zondag en maandag optrekt in de Gashouder in Amsterdam, ter gelegenheid van het Holland Festival. Op de trailer (lafura.com) is te zien hoe de nieuwe artistiek leider van het Holland Festival, Ruth Mackenzie, glimlachend het voortouw neemt in de digitaal gemotiveerde theaterreis langs virtuele muren (murs in het Spaans en Frans). Op grote videoschermen verschijnen de gevolgen van berichten op ons privévenstertje. We moeten massaal gillen, lachen, rennen, sporten en layers aanklikken op plastic flessenbodems in een web van kabels.
Bij elke voorstelling staat een ambulance klaar, voor onwel geworden toeschouwers of geblesseerde spelers
Nieuw spektakel
Onze telefoon gidst ons - smartcityburgers - door vier zones: die van veiligheid, duurzaamheid, geluk en welzijn. Elk zonebezoek wordt afgesloten met een historische speech van een bekend staatsman - het 35 jaar oude collectief La Fura kent zijn politieke klassiekers. Adolf Hitler spreekt de jeugd toe in de Wellness Zone, waar lichaamscultus, jeugdigheid en uithoudingsvermogen centraal staan. In de Ecologische zone speecht José Maria Aznar over milieuzaken; in de nationalistische El Dorado Zone is Josef Stalin aan het woord; en in de Security Zone van veiligheid, comfort en connectiviteit (de zone van 'goede mensen') horen we de speech die George Bush jr. gaf de aanslagen van 9-11 .
Het publiek reageert gul door te communiceren via de speciaal gedownloade app. Welkom in de eerste smartshow uit de geschiedenis, zo scandeert La Fura vrolijk in dit nieuwe spektakel, waarvan de techniek mede is ontwikkeld door het Massachusetts Institute of Technology (MIT), het Ars Electronica Futurelab en open-source-afdelingen van Spaanse universiteiten.
De rioolrat van Els Baus
La Fura dels Baus betekent vrij vertaald: de rioolrat van Els Baus. Die naam is een toponiem van de geboorteplaats van de twee oprichters. Wie de groep een beetje kent, weet dat de dampende groepssfeer nooit vrolijk en verleidelijk blijft, maar steevast omslaat. Altijd ontaardt de massachoreografie in een brutaal soort slavendrijversritueel. Wandelende toeschouwers worden als onderdanige participanten door schreeuwende acteurs op hoge stellages bruut opzij geduwd. Het publiek deinst terug voor wapenstokken waarmee acteurs elkaar te lijf gaan en dreigt onder de voet te worden gelopen door toneelknechten die slepen en duwen met stellages en attributen.
Bloed, water en modder (het materiaal waarvan volgens La Fura de mens is gemaakt) spatten rond. Lawaai, gegil, gebeuk, gescandeer, dat alles omlijst de provocatieve scènes waarin de Fura-performers elkaar flink te grazen nemen en toeschouwers niet ontzien. Niet voor niets staat bij elke voorstelling een ambulance klaar, voor onwel geworden toeschouwers of geblesseerde spelers. In kapitalen staat aangegeven dat betreden van de voorstelling op eigen risico is en La Fura niet aansprakelijk is. Het is deze agressieve, hyperactieve Fura-language die toeschouwers verdeeld in fans en haters.
Het gaat maar zelden fout - het gezelschap is inmiddels een geoliede machine. In Eindhoven raakte een actrice dermate gewond tijdens Noun (1990), dat een aantal opvoeringen moest worden afgelast. En in Doetinchem moesten toeschouwers worden afgevoerd, maar dan vanwege het pornografisch gehalte van XXX (2003). Zelfs bij Boris Godunov (2009) was de dreiging vooral mentaal; het publiek werd onder schot gehouden, net als de toeschouwers tijdens het echte gijzelingsdrama in 2002, in het Dubrovka theater in Moskou. De zaal kreeg vervolgens stevig teksttoneel vol statements voorgeschoteld.
Schandaaltjes met dildo's
De provocatieve spektakels van La Fura dels Baus gaan vaak gepaard met schandaaltjes. Rumoer is de Catalaanse groep eigen. Het controversieelst was de pornografische voorstelling XXX, die in 2003 in Eindhoven en Doetinchem te zien was. 'Doe het nu, doe het veel, straks is het te laat', was de boodschap die een actrice met de punt van een lichtgevoelige dildo op een videoscherm schreef. Veel mensen liepen weg, niet gediend van naakte acteurs en actrices die aan broekriemen van toeschouwers friemelden. In Peking waren ze ook niet onverdeeld gelukkig met Imperium (2007), dat als cadeautje van de Spaanse ambassade werd opgevoerd in de Chinese hoofdstad ter ere van het Spaanse Jaar in China. La Fura moest voor een censuurcommissie verschijnen. Er mocht pas publiek bij toen de blote borsten werden bedekt, het bloed was verwijderd en al te grove scenes waren geschrapt.
Straattheatercollectief
De groep begon in 1979 als luidruchtig straattheatercollectief in de geest van Dogtroep, met vuurspuwers, steltlopers en blaasmuzikanten. Dat ontpopte zich al ras groots en spectaculair met mannen die als hagedissen tegen muren kropen, trossen mensenlichamen die twintig meter boven straatniveau zweefden, reusachtige poppen met videohoofden en zelfs een heuse boot die de wereld rondreisde. La Fura kijkt niet op een effect meer of minder.
Vervolgens toog de groep, met meestal zo'n zes regisseurs in de leiding, het theater in om daar het pantser van klassieke opvoeringen open te breken, met als streven mensen echte gevoelens te laten beleven, door de intieme levenssfeer van de toeschouwer bewust te schenden en een mijnenveld onder het schouwburgpluche te leggen. Regisseurs verbonden klassiekers aan actualiteit om de terugkerende cyclus van leven, seks, geweld, straf, boete en dood te onderzoeken.
De thema's hadden (en hebben) altijd te maken met het conflict tussen individu en groep, tussen macht en vrijheid, tussen verstand en gevoel, tussen wreedheid en volgzaamheid. In film, dans, theater en opera, maar ook bij De Nederlandse Opera zijn Fura-regisseurs aan het werk geweest. Van de schreeuw ging La Fura naar het woord. Telkens werd de lat hoger gelegd om het verwende publiek vooral wakker te houden, met een theatertaal gebaseerd op lichamelijkheid en technologie.
Regisseurs verbonden klassiekers aan actualiteit om de terugkerende cyclus van leven, seks, geweld, straf, boete en dood te onderzoeken
Hoogtepunt
In 1992 beleefde La Fura een hoogtepunt met de creatie van de openingsceremonie van de Olympische Spelen. Het betekende een doorbraak naar (of knieval voor) het commerciële circuit: de groep maakte goed betaalde shows voor bier- en frisdrankmerken. Hun flexibiliteit is ook wat dat betreft onthutsend.
Nu is na de schreeuw en het woord de app bij Fura het nieuwe communicatiemiddel. Moderne technologie om te communiceren maar ook te controleren. Want, waarschuwt Fura, je telefoon is meer uit op macht en onderdrukking dan je vermoedt, wanneer je in alle vrijheid denkt een gesprekje te voeren, berichtje te sturen of filmpje te downloaden. We worden stiekem alsnog monddood gemaakt. Wie dat niet gelooft, moet even langs M.U.R.S..
Holland Festival 2015: M.U.R.S. door La Fura dels Baus, 31/5 en 1/6, Gashouder, Amsterdam.