Waarom de auto tot de terroristische verbeelding spreekt
De trend onder terroristen om met busjes en auto's aanslagen te plegen, laat zich moeilijk stoppen.
In een jaar tijd reden terroristen met vrachtwagens, bestelbusjes en personenauto's in op mensenmassa's in Nice, Berlijn, Londen, Stockholm, Charlottesville, donderdagmiddag Barcelona en donderdagnacht Cambrils. Is er sprake van een trend? En is die in gang gezet door IS-woordvoerder al-Adnani? Hij riep in 2014 in een audioboodschap op om aanslagen te plegen op ongelovigen. 'Sla hun hoofd in met een steen, slacht hen af met een mes, of rijd over hen heen met je auto.'
Terroristen hebben ook wel messen gebruikt. Maar nu lijkt vooral de auto tot de terroristische verbeelding te spreken. 'Een maand geleden kwam IS met een nieuwe handleiding, waarin zelfs werd uitgelegd hoe je aan een auto moet komen', zegt terrorismedeskundige Jelle van Buuren. 'Je kunt er een huren of stelen, door bijvoorbeeld een ongelovige achter het stuur vandaan sleuren.'
De vraag is of de terroristen bij de recente aanslagen allemaal zijn geïnspireerd door de oproep van IS. De man in Charlottesville, die nazi-sympathieën had, in elk geval niet.
Copycatgedrag speelt ook een rol, zegt Van Buuren. 'Televisiebeelden van de aanslagen met auto's, de uitwerking die ze hebben op massa's mensen, gaan de hele wereld over.'
De auto is een 'laagdrempelig instrument', zegt Daan Weggemans, onderzoeker verbonden aan het Institute of Security and Global Affairs. 'Met een auto kan je een aanslag plegen met voorbedachten rade, maar ook in een opwelling. Of je nu in een langzaam of snel radicaliseringsproces zit, de auto staat altijd tot je beschikking.'
In de huidige golf van auto-aanslagen is Nederland de dans nog ontsprongen, maar nieuw is het fenomeen hier niet. In 2009 reed een zwarte Suzuki Swift in Apeldoorn tijdens Koninginnedag in op een optocht waar ook de koninklijke familie deel van uitmaakte. Daarbij vielen acht doden, onder wie de bestuurder van de auto, Karst T.
Sindsdien wordt er in Nederland rekening mee gehouden dat een auto als terroristisch wapen kan worden gebruikt. Het gaat dan meestal om de beveiliging van gebouwen met verhoogd risico en van grote evenementen, zoals festivals. Wegen worden geblokkeerd met betonblokken. Die van 2,5 ton houden vrachtwagens ook tegen.
Blokkade
Van Buuren: 'Op alle plekken waar standaard veel mensen komen, zou je aan extra beveiliging kunnen denken. Winkelcentra kunnen worden afgesloten voor regulier verkeer met bewegende paaltjes. Maar daar staan kosten tegenover. Als de Amsterdamse binnenstad wordt afgesloten, zullen de winkeliers daar niet blij mee zijn.'
Het debat over het opwerpen van nieuwe drempels tegen de terroristische automobilist zal na Barcelona weer oplaaien, voorspelt Van Buuren. Aanslagen zijn nooit helemaal te voorkomen.
'Bij beveiliging gaat het om de proportionaliteit. Als IS oproept tot aanslagen met messen, kan de overheid onmogelijk alle messen gaan controleren. Zo zijn ook niet alle auto's als wapen uit te schakelen. Wat kan je doen tegen een automobilist die in een opwelling een slinger aan zijn stuur geeft?'
Deze terroristen gingen de aanslagpleger(s) op de Ramblas voor
Met een vrachtwagen of busje inrijden op voetgangers: het is helaas niet de eerste keer dat op die manier een aanslag wordt gepleegd. Het gebeurde onder meer in Londen, Berlijn en Stockholm. Een overzicht:
12 augustus 2017
De 20-jarige James Fiels uit Ohio reed in op een menigte mensen die demonstreerden tegen racisme. Een 32-jarige vrouw kwam om het leven, 19 anderen raakten gewond.
3 juni 2017
Op de London Bridge in Londen reden drie mannen in een bestelbus in op voetgangers. Daarna sprongen ze uit hun auto en begonnen met messen op mensen in te steken. Bij de aanslagen vielen acht doden en bijna vijftig gewonden. Alledrie de daders werden gedood door een arrestatieteam van de Britse politie. Later werd bekend dat de drie terroristen aanvankelijk van plan een vrachtwagen te huren om net zo'n bloedbad aan te richten als in Nice, waar 86 doden vielen toen een moslim-extremist inreed op het publiek.
7 april 2017
De 39-jarige Rakhmat Akilov reed in Stockholm met een gestolen vrachtwagen in op winkelend publiek en ramde daarna een warenhuis. Bij de aanslag vielen zes doden en zeker dertien gewonden. Op 11 april van dit jaar bekende Akilov.
22 maart 2017
De 52-jarige Khalid Masood uit Kent reed met een Hyundai in op een groep mensen op de Westminster Bridge in Londen. Ongeveer veertig mensen raakten gewond, twee slachtoffers overleden later in het ziekenhuis. Masood stak na zijn daad op een agent in, die kort daarna aan zijn verwondingen overleed.
8 januari 2017
Een 28-jarige Arabische Israeliër reed met een vrachtwagen in op een groep militairen in Oost-Jeruzalem. Vier van hen kwamen om het leven, nog eens vijftien mensen raakten gewond.
19 december 2016
De 24-jarige Anis Amri, van Tunesische komaf, stal een vrachtwagen van een Poolse chauffeur die hij even daarvoor had vermoord. Hij reed in op bezoekers van een kerstmarkt in Berlijn, waarbij hij twaalf mensen doodde en zeker vijftig verwondde. Amri werd op 23 december 2017 door de politie gedood in Milaan.
14 juli 2016
De 31-jarige Tunesiër Mohamed Lahouaiej Bouhel reed met een vrachtwagen in op de mensen die hadden staan kijken naar het vuurwerk ter gelegenheid van de Franse nationale feestdag op de Promenade des Anglais in Nice. Hij reed twee kilometer over de boulevard en doodde daarbij 86 mensen. 434 mensen raakten gewond.