Zet Congo's democratie in de wacht

Gisteren verscheen een rapport van de Congolese katholieke kerk met schokkende cijfers. Sinds oktober 2016 werden in de provincie Kasai, in het midden van Congo, ruim 3.000 mensen vermoord, sloegen 1,3 miljoen mensen op de vlucht, werden 30 massagraven gevonden en 20 dorpen verwoest. De Volkskrant berichtte er over (Ten eerste, 21 juni).

Het moorden gebeurt door milities en door soldaten van het Congolese leger dat de bloeddorstige militiegroep Bana Mura steunt. Deze mannen hebben er geen enkele moeite mee de buiken van zwangere vrouwen open te snijden, ledematen af te hakken en vagina's met messen te bewerken.

Dit soort geweld is voor ons onvoorstelbaar. Voor mij ook, tot een Congolese vriend mij dwong foto na foto van dode mensen te zien, opengesneden, in stukken gehakt, opgeblazen omdat ze al dagen in de zon lagen. Onmenselijke foto's die ik niet wilde zien, maar hij vond dat ik niet mocht wegkijken. Dit was in 2009 in Oost-Congo. Dit soort gruwelen vindt in Congo namelijk jaar na jaar plaats.

De VN beslist deze week of er een onafhankelijke onderzoekscommissie naar Kasai moet gaan, maar Congo heeft de komst van die commissie bij voorbaat al geweigerd. Congo houdt niet van onderzoekscommissies die kunnen aantonen hoe ondoelmatig, corrupt en soms zelfs ronduit misdadig de Congolese overheid is.

Intussen is er hier in Nederland weinig aandacht voor dit immens grote land. Al sinds begin jaren negentig is de Congolese bevolking het slachtoffer van een permanente oorlog tussen buurlanden, grote internationale bedrijven, rebellengroeperingen, onderbetaalde soldaten en rovende overheidsdienaren, die allemaal willen verdienen aan de al dan niet illegale grondstoffen. Dat Kasai nu het strijdtoneel is, is niet verwonderlijk. Ook deze provincie is, net als Oost-Congo, rijk aan bodemschatten.

Tegenover dit geweld staat een volstrekt onmachtige overheid. Lokale en landelijke politici zijn voor het overgrote deel uit op zelfverrijking; ambtenaren - ook de politie en soldaten - zijn corrupt omdat ze weinig tot niets betaald krijgen. Al dit geweld wordt ook nog eens aangewakkerd omdat Joseph Kabila weigert te vertrekken als president. Vorig jaar november zouden er presidentsverkiezingen zijn, maar nog steeds is er geen zicht op verkiezingen. Congo is niet in staat om ze te organiseren. Kabila wil ze niet organiseren, kun je ook zeggen.

Congo staat aan de rand van een catastrofe, maar slechts weinig mensen willen dit horen, laat staan tot actie overgaan. Congo is een van de armste landen ter wereld. Het is een van de onveiligste landen ter wereld. Tegelijkertijd biedt het een thuis aan onnoemelijk veel hulporganisaties en aan Monusco, de duurste VN-vredesmacht ooit.

Hebben zij succes? Nee, in feite is Congo geen millimeter opgeschoten door alle projecthulp. Projecten van hulporganisaties duren zo'n twee tot drie jaar, waarna de focus komt te liggen op een ander trendy onderwerp, want ook de hulporganisaties zelf moeten geld krijgen van bijvoorbeeld Europese fondsen. En die kijken naar, cynisch gezegd, de trend. Zijn het verkrachte vrouwen, dan komt dit soort projecten in aanmerking voor geld. Is het duurzaamheid, dat wordt dat de focus voor een paar jaar. Het is kortzichtig en ondoelmatig en daarmee grotendeels weggegooid geld.

Heeft Congo wel een toekomst, vragen mijn vrienden als ze mijn verhalen horen. Lange tijd moest ik dan het hoofd schudden. Ik had geen flauw idee. Maar de afgelopen maanden begint er toch een idee te rijpen. Het land moet allereerst de corrupte politici kwijt. Weg ermee. Daarvoor in de plaats komt een raad van wijze, onafhankelijke mannen en vrouwen. Dan maar even geen regering en parlement. In Congo zetten we democratie even 'on hold'. Die zogenaamde democratie stelt in de praktijk toch al weinig voor.

Daarna worden alle mijnen genationaliseerd. Alle internationale bedrijven krijgen een schop onder hun kont, ze hebben niets meer in Congo te zoeken. Op die manier kan met de grondstoffen geld verdiend worden voor een goed lopend leger, keurig betaalde onderwijzers en gezondheidszorg.

Als dat is gebeurd, kunnen ook de internationale hulporganisaties hun koffertjes pakken. Het geld dat zij kregen kan gebruikt worden om het land en economie een zetje te geven.

En als Congo, dat heel grote Congo, stabiliteit heeft gekregen, dan kan het een fantastische opvangplek worden voor vluchtelingen uit de regio en kunnen we in Europa ophouden met het bouwen van muren.

_{Anneke Verbraeken is onafhankelijk onderzoeksjournalist.}