Japan zet geëvacueerden onder druk om terug te keren naar besmette zone rond Fukushima
Eind maart mogen mensen terugkeren naar een zone nabij Fukushima die tot nu toe besmet was. Onderzoek van Greenpeace toont dat het er even radioactief is als in de exlusiezone rond de centrale in Tsjernobyl. Maar wie niet terugkeert, verliest zijn schadevergoeding. "Uit de Japanse situatie leren we ook dat de Belgische noodplannen niet voldoen."
Sinds de kernramp in Fukushima in maart 2011 zijn al drie geëvacueerde gebieden opnieuw toegankelijk gemaakt. Eind volgende maand komt een veel grotere zone vrij rond het stadje Iitate, in een gebied tussen 35 en 50 kilometer van de centrale. Maar daar blijken de besmettingswaarden nog altijd erg hoog.
Dat toont onderzoek van Greenpeace. “We hebben samen met wetenschappers van de universiteit van Kioto een methode ontwikkeld die heel precies is”, zegt expert Jan Vande Putte vanuit Japan.
De stralingswaarden in en rond Iitate komen overeen met die in de no-gozone van 30 kilometer rond Tsjernobyl, waar 30 jaar geleden een kernramp plaatsvond. “Het gebied rond Iitate is 200 vierkante kilometer groot en driekwart is bos in de bergen”, zegt Vande Putte. “Die bossen zijn niet ontsmet. Zodra het fiks regent, spoelt de radioactiviteit in de richting van de woongebieden.”
'Zodra het fiks regent, spoelt de radioactiviteit in de richting van de woongebieden'
Bovendien blijkt uit de metingen van Greenpeace in en rond woonhuizen waar wel grote ontsmettingswerken zijn uitgevoerd, dat ook daar de waarden vijf tot tien keer hoger liggen dan de dosis die de Japanse regering zelf aanvaardbaar acht. Vande Putte: “Onze metingen tonen duidelijk aan dat ze hun eigen doelstellingen voor ontsmetting niet hebben gehaald.”
Vaag snapshot
Maar hoe kan het dat de overheid tot andere conclusies komt dan de milieu-organisatie? Daar zijn twee redenen voor.
Ten eerste meet Japan op veel minder verschillende plekken dan Greenpeace. “Wij hebben honderden meetpunten en maken als het ware een foto in erg hoge resolutie, terwijl de overheid enkel een vaag snapshot maakt met slechts een viertal meetpunten. Daardoor krijgt ze geen duidelijk beeld, maar enkel over- en onderschattingen”, zegt Vande Putte. “Onze wetenschappelijk gevalideerde methode toont dat in en rond het stadje Iitate nog veel plekken zijn waar de waarden erg hoog liggen.”
'Zeker voor jonge mensen en kinderen is deze verhuizing riskant, maar Japan negeert die effecten'
Ten tweede houdt Japan geen rekening met de effecten op lange termijn. De waarden in het gebied zijn niet van die aard dat je er binnen de twee weken of binnen het jaar doodvalt of ziek wordt, maar bekeken over een heel leven zijn ze wel ziekmakend, zo berekende het team van Greenpeace. “Zeker voor jonge mensen en kinderen is dat dus riskant, maar Japan negeert die effecten”, zegt Vande Putte.
Geen compensatie meer
Niemand is verplicht om terug te keren, maar omdat de overheid binnen het jaar de financiële compensatie voor de evacuatie afschaft, zullen de meeste mensen geen keuze hebben. Het gaat om ruim 6.000 mensen die door de ramp al alles kwijt raakten en vaak in moeilijke omstandigheden elders overleven.
“De mensen hier zijn bang omdat ze geen inspraak hebben en aanvoelen dat er te snel is geconcludeerd dat alles nu wel oké is. Het is uiteraard beter dat mensen kunnen terugkeren en op sommige plekken waar er minder radioactieve neerslag was, is dat terecht al gebeurd, maar in dit geval is het risico echt nog aanzienlijk”, zegt Vande Putte.
'In ons land liggen noodplannen op tafel waarin de noodzone beperkt is tot slechts 10 kilometer'
Zijn Greenpeace-collega Eloi Glorieux voegt toe dat de conclusies uit Japan ook iets leren over de Belgische situatie. “In ons land liggen noodplannen op tafel waarin de noodzone, waar een evacuatie zou voorbereid en geoefend worden, beperkt is tot 10 kilometer. Maar de situatie in Fukushima laat zien dat zelfs na bijna zes jaar de besmetting tot ver buiten een zone van 10 kilometer aanwezig blijft.”