Commentaar: Na 75 dagen formatie is de vrijblijvendheid voorbij

Aan de inspanningen van de politieke leiders ligt het echt niet, zeggen ze zelf. 'De grote winnaar van deze formatie tot nu toe is Vodafone', aldus een betrokkene in de afgelopen week: het Haagse belcircuit draait overuren. Maar hoewel informateur Edith Schippers vrijdag nog steeds optimisme uitstraalde, was het moeilijk om haar daarin te volgen. Het resultaat van 75 dagen informeren is vooralsnog dat geen enkele meerderheidscoalitie zicht heeft op voldoende politiek draagvlak.

Waar al jarenlang voor werd gewaarschuwd,wreekt zich nu echt voor het eerst: de voortgaande versnippering van het politieke landschap, in combinatie met de verscherpte polarisatie, maakt het bijzonder ingewikkeld om een landsbestuur op de rails te zetten. De versnippering bemoeilijkt de blokvorming - met vier partijen formeren is per definitie ingewikkelder dan met twee - en door de polarisatie staat de tweede partij van het land, de PVV, buitenspel. Op het Binnenhof is doorgaans niet veel animo voor aanpassingen van het kiesstelsel, maar als er nu niet snel beweging komt zal buiten het Binnenhof de roep daarom toch aanzwellen.

De nu ontstane situatie vergt een mentaliteitsomslag. 'Ze beloeren elkaar vanuit hun verschansingen', schreef deze krant in 1994, toen Kok, Bolkestein en Van Mierlo vastliepen in de formatie van hun eerste paarse kabinet. 'Wie een beweging maakt, wie een briefje schrijft of opbelt met de boodschap dat het wellicht anders kan, is zwak.'

In die fase is ook deze formatie beland. Alleen een persoonlijk gebaar kan nu een doorbraak forceren. Daar ligt om te beginnen een verantwoordelijkheid voor de grootste partij. Als VVD-leider Rutte zijn premierschap succesvol wil verlengen, is het nu aan hem om de boel weer in beweging te krijgen.

GroenLinks-leider Klaver bood vrijdag toch echt een opening: hij komt terug aan tafel als Rutte bereid is verder te onderhandelen over het immigratiebeleid. De vastbeslotenheid waarmee Rutte die deur meteen weer dichtgooide, verdient heroverweging. Al is het maar omdat de premier simpelweg niet meer de luxe heeft om serieuze opties af te wijzen. De vrijblijvende fase van deze formatie is na 75 dagen voorbij.