Gezondheid van gedetineerden is alarmerend

Het rapport dateert al uit december 2015, maar komt nu pas naar buiten omdat Vlaams Parlementslid Vera Jans (CD&V) de resultaten opvroeg. In 2015 deed de Vakgroep Huisartsgeneeskunde en Eerstelijnsgezondheidszorg van de UGent voor de eerste keer in Vlaanderen onderzoek naar het gezondheidsprofiel van gedetineerden. Dat gebeurde in twaalf Vlaamse gevangenissen, waaronder die in Hasselt.

In totaal werden 817 gedetineerden – 12 procent van de gevangenispopulatie – bevraagd over hun fysieke gezondheid, mentale gezondheid, rookgedrag, eetgewoonten, mate van beweging, hun sociale en seksuele relaties.

“Het is de eerste en enige keer dat zo’n onderzoek in de Vlaamse gevangenissen is uitgevoerd. Naar aanleiding van een parlementaire vraag aan minister Vandeurzen heb ik dat rapport opgevraagd en kunnen inkijken”, zegt Vera Jans, die zelf verwonderd is dat de resultaten van dit onderzoek nooit naar buiten zijn gekomen. “Voor de meeste gezondheidsproblemen scoren gevangenen opvallend slechter dan de algemene Vlaamse bevolking. Maar vooral hun geestelijke gezondheidsproblemen zijn zorgwekkend.”

Mentale gezondheid

Liefst 55 procent van de gevangenen kampt met slaapstoornissen, tegenover 22 procent van de algemene Vlaamse bevolking. Bij één op drie is er “waarschijnlijk” een angststoornis aanwezig, één op vier kampt met een depressie.

Echt alarmerend zijn de zelfmoordgedachten bij gevangenen: 37,6 procent dacht ooit aan zelfmoord, 20,3 procent speelde met de gedachte in het jaar voor het onderzoek. 22,9 procent van de gedetineerden deed ooit een zelfmoordpoging, 6 procent deed dat in het jaar voor het onderzoek.

“Vooral die resultaten baren me zorgen”, zegt Jans. “De zelfdodingscijfers in Vlaanderen blijven ontzettend hoog. Mensen die denken aan zelfdoding of die een zelfmoordpoging ondernemen, moeten altijd serieus genomen worden, ook in een gevangenis. Een suïcidepoging wijst op een intens psychisch lijden.”

Fysieke gezondheid

Bijna de helft van de gevangenen (48,8%) geeft aan een slechte tot zeer slechte gezondheid te hebben. Bij niet-gevangenen is dat maar 25,9 procent. Een derde heeft overgewicht en één op de acht is obees. Een slechte gezondheidstoestand komt meer voor bij gevangenen die lang opgesloten zitten en/of meer uren per dag in hun cel verblijven. Zeven op de tien gedetineerden hebben in de maand voor de bevraging lichamelijke pijn ondervonden, van licht tot zeer ernstig.

Roken

Zeven op de tien gedetineerden roken (23,6% bij de algemene bevolking.) Een kwart is een zware roker die minstens een pakje per dag consumeert.

Eten en drinken

Slechts één op de drie gevangenen zegt dagelijks fruit en groenten te eten. Amper 63,3 procent haalt de richtlijn van dagelijks minstens één liter water te drinken. Iets meer dan de helft geeft aan gezonder te willen eten. Die vraag is het grootst bij gedetineerden met overgewicht.

Beweging

Het goede nieuws: gedetineerden zijn actiever dan mensen buiten de gevangenismuren. De helft doet dagelijks minstens 30 minuten matig tot zware fysieke inspanningen (de richtlijn van de Wereldgezondheidsorganisatie). Bij de algemene bevolking haalt 31,5 procent deze richtlijn. Ongeveer 11 uur van de wakkere tijd brengt een gedetineerde zittend of liggend door. Bij andere Vlamingen is dat gemiddeld 8,5 uur.

Sociale relaties

Een kwart van de mensen in de Vlaamse gevangenissen krijgt nooit bezoek. Twee op de drie gevangenen geven aan dat ze zich regelmatig erg eenzaam voelen.

Veilige seks

Ruim de helft van de gedetineerden weet niet dat er in de gevangenis gratis condooms te verkrijgen zijn. Bijna een kwart heeft al seksuele contacten gehad tijdens de detentie, maar slechts 9,6 procent heeft tijdens deze contacten altijd een condoom gebruikt.

Maatregelen

“De vrijheidsberoving is de straf die gedetineerden te beurt valt. Maar daaronder valt niet het ontnemen van hun andere grondrechten. Vlaanderen heeft hier een belangrijke taak te vervullen, ook al minimaliseert men dit soms graag”, vindt Vera Jans. “Ons hele gevangenismodel is gebouw op re-integratie in de samenleving: hoe sterker we die mensen afleveren na detentie, hoe beter, voor hen én voor onze samenleving.”

Om die reden juicht de CD&V-politica toe dat minister Vandeurzen een reeks maatregelen heeft getroffen. De opvallendste is die om de vroegere centrale aanmeldingspunten voor drugshulpverlening (CAP’s) te verruimen naar geestelijke gezondheidsproblemen. Die aanmeldpunten krijgen de nieuwe naam Tandem, wat staat voor ‘toeleiding en aanmelding na detentie’. Ze fungeerden als een link tussen de gevangenis en de hulpverlening buiten de gevangenismuren, en ondersteunden gedetineerde druggebruikers bij het vinden van passende hulpverlening. Het project liep tot eind 2016 en bereikte heel wat gevangenen. “Het is goed dat deze werking wordt verdergezet en verruimd. Drugsgebruik is een bekend probleem binnen de gevangenismuren. Op geestelijke gezondheidsproblemen daarentegen rust nog steeds een groot taboe. Het is belangrijk dat ook daar iets aan wordt gedaan”, besluit Jans.