Opinie op Zondag - Dirk-Jan van Baar: 'Nederland kan zijn eurokramp beter loslaten'

Dankzij de ster van Emmannuel Macron, die zelfs Donald Trump deelgenoot weet te maken van zijn overwinningsparades, is de stemming in Europa omgeslagen. Het gaat alleen nog over het Frans-Duitse motorblok, dat op stoom gaat komen als Angela Merkel in september weer tot bondskanselier wordt herkozen. Daar twijfelt niemand meer aan, ook niet na de rellen bij de G20 in Hamburg. Vergeleken met haar zelfbewuste 'wir schaffen das' zien Marine Le Pen en Theresa May er ineens als verliezers uit.

En Nederland? Dat schoot meteen in de eurokramp, bang om te worden geplet in een EU waarin het na de Brexit moederziel alleen staat. Daar begrijp ik weinig van en Bert Koenders, bij wie ik begin deze maand in Den Haag op bezoek was, evenmin. Onze demissionaire minister van Buitenlandse Zaken ziet juist kansen. Natuurlijk, daar is hij politicus voor en als voormalig euroscepticus snap ik heel goed dat als zich in Frankrijk een nieuwe zonnekoning aandient bij ons het spookbeeld van een Europese transferunie opdoemt.

Wij Nederlanders, die ons huishoudboekje op orde hebben, moeten dan meebetalen aan het goede leven van spilzieke zuiderlingen. Het sentiment is springlevend en door de eurocrisis versterkt. Laat die Fransen eerst maar eens hervormen, daarna spreken we verder. Het idee dat wij de enig juiste koers varen zit diep.

Uitputtingsslag

Maar de spaarkoers die Nederland al jaren met Duitsland voorstaat, wringt met de geldschepping van Mario Draghi en de ECB, die over de eurozone als geheel moeten waken. Het Germaanse en Latijnse Europa zijn in een uitputtingsslag verwikkeld die zonder schuldsanering voor de zuidelijke landen niet eeuwig kan doorgaan. Tegelijk wist iedereen dat een overwinning voor Le Pen tot een confrontatie met Merkel zou leiden. Alleen al daarom was er geen alternatief voor Macron, wat de Nederlandse koudwatervrees voor Frans-Duitse dadendrang een gedateerd aanzien geeft.

Halbe Zijlstra heeft binnenskamers gezegd dat de muntunie vanzelf wel een keer op de klippen loopt en Frits Bolkestein schreef dat we met de euro (waarmee hij als VVD-leider instemde) in een fuik zijn gezwommen. Volgens Bolkestein is de euro mislukt en hij wil ermee kappen. Maar wat vooral uit zijn analyse blijkt, is dat Nederland nooit uit eigen beweging uit de euro zal stappen. Wij volgen Duitsland en doen dat al sinds de koppeling van de gulden aan de D-mark. Wij zullen nooit alleen staan zoals de Britten, maar hebben ons monetair overgeleverd aan de Duitsers, voor wie Europa (de band met Frankrijk) een lotsbestemming is.  

Dat begrijpen de Belgen beter dan wij, maar in de zoektocht naar nieuwe vrienden ziet Nederland België (en de Benelux) niet staan. In Den Haag wordt weer gedaan alsof ons land een nationale eenheid is. Maar sinds de invoering van de euro is het Nederlandse belang onlosmakelijk met dat van andere eurostaten verbonden. Nationalisme is een splijtzwam, die naties (zie de Brexit) tot op het bot verdeelt. België bestaat uit verschillende taalgemeenschappen en een verkavelde hoofdstad die ook Europese hoofdstad is, maar blijft dankzij Brussel bijeen.

Exportpositie

Vlamingen beklagen zich over een transferunie met Wallonië, maar met een opbreken van de eurozone zouden ze in een knellender verband terugkeren. Met de euro hebben de Belgen (én de Luxemburgers) een steviger munt dan de Belgische frank die ze vroeger hadden en ze leven niet slechter dan wij.  

Het einde van België is net als dat van de euro vaak voorspeld, maar beide bestaan nog steeds. Met liefde of solidariteit heeft dat weinig te maken, wel met wederzijdse afhankelijkheid. Ik heb lang gedacht dat verzorgingsstaten alleen op nationaal niveau konden bestaan, maar tegenwoordig zien we dat partijen die weinig van Europese solidariteit willen weten ook geen moeite hebben met de onttakeling van de eigen verzorgingsstaat en rechtsstaat omdat 'buitenlanders' daarvan het meest zouden profiteren.

Dat moet te denken geven, zoals het ook te denken geeft dat liberalen die zich altijd druk maken om de exportpositie van het Nederlandse bedrijfsleven het voor landen als Italië betreuren dat zij hun onvermogen om te hervormen nu niet meer kunnen maskeren door hun munt te devalueren. Wat voor ons een zwaktebod is, zou voor zuidelijke landen een uitweg zijn.  

Zulke opvattingen - Holland op z'n smalst - dragen niet bij aan beter inzicht bij het grote publiek in hoe de eurozone werkt, wie ervoor betaalt, en wie eraan verdient. Het is voor politiek Den Haag, dat al maanden een kabinet aan het formeren is, niet gek om de Europese Idee weer eens wat op te poetsen en zich serieus in de blijvende band met Zuid-Europa te verdiepen. Een schone taak voor christen-democraten en sociaal-democraten, die het woord solidariteit het meest in de mond nemen en zich het meest om de Europese manier van leven bekommeren. Dus ook die in landen die wij alleen van vakantie kennen.

^{Dirk-Jan van Baar is historicus.}