Worden in andere EU-landen ook rechters door politici benoemd, zoals Polen beweert? Nou nee
In Nederland of andere lidstaten kunnen politici ook de benoeming van rechters tegenhouden: een vertegenwoordiger van de regering - de minister van Justitie, de koning of de premier - zet immers de definitieve handtekening onder het contract. Met dit argument kaatst de Poolse regering alle Europese kritiek op de hervormingen terug. Maar het is een bewering die niet klopt.
De beschuldiging van de Polen slaat nergens op, vindt de Raad voor de rechtspraak. 'In Nederland zijn geen politieke benoemingen. De selectie van rechters gebeurt door rechters zelf, door de hoven en door de Hoge Raad, puur op basis van deskundigheid. Er mag niet eens gesproken worden over politieke of godsdienstige gezindheid', zegt vice-voorzitter Kees Sterk. 'De handtekening van de koning of minister is puur een administratieve afhandeling.'
'Belachelijk' verweer
Jan Oster, docent Europees recht en instituties aan de Universiteit Leiden, noemt het verweer van Polen 'ronduit belachelijk'. 'Al zou Polen gelijk hebben dat rechters in andere Europese landen ook niet onpartijdig zijn, dan rechtvaardigt dat nog niet de volkomen ondemocratische hervormingen van de eigen rechtsstaat. Er is niet zoiets als een 'beetje illegaal'. De Poolse ingrepen in de rechtstaat zijn volstrekt illegaal: ze zijn in strijd met de eigen grondwet, met de internationaal erkende rechtsnormen en de mediavrijheid.'
Volgens Oster probeert Polen met de handtekeningenkwestie de aandacht af te leiden van het geheel aan ondemocratische maatregelen dat wordt genomen. 'De Poolse regering kijkt met deze zwartmakerij naar de letter van de wet - dat er nu eenmaal ergens in de grondwet is vastgelegd dat een contract moet worden ondertekend door een afgevaardigde van de regering - maar je moet kijken naar de intenties; het hele pakket aan hervormingen. In Polen bepaalt straks één politieke partij wie er recht spreekt en hoe. Deze directe vorm van politieke beïnvloeding wordt nergens in de Europese Unie vertoond.'
Het gevaar van de Poolse hervormingen schuilt volgens Oster en Sterk in die combinatie: de politiek mag straks rechters benoemen en ook nog bepalen welke rechter welke zaak in behandeling neemt. Dat gebeurt nergens in Europa. Critici wijzen erop dat ook in andere Europese instituten sprake is van politieke benoemingen zoals in Nederland bij de Raad van State, het Duitse Bundesverfassungsregicht dat benoemd wordt door Bondsdag en Bondsraad, de Franse Conseil Constitutionel en het Belgische Grondwettelijk Hof. Maar, zeggen Oster en Sterk, ook hier vindt de voorselectie plaats door rechters en onafhankelijke deskundigen zelf. Bovendien bestaat in met name de Nederlandse coalitiecultuur het ondemocratische gevaar niet dat één partij het voor het zeggen heeft.
'Er is niet zoiets als een 'beetje illegaal'
In vooral Oost-Europa hebben rechters vaker te maken met - pogingen - tot omkoping en corruptie
Europese rechters noemen de zorgen over politieke benoemingen zelf ook ongegrond. Wel hebben ze soms last van politieke beïnvloeding tijdens het uitoefenen van hun werk, zo blijkt uit een recent onderzoek van het Europees Netwerk van Raden voor rechtspraak (ENCJ) onder 11 duizend rechters. Rechters geven te kennen soms druk te ondervinden van politici, media of de publieke opinie, waarmee overigens niet is gezegd dat ze hiervoor zwichten. In Nederland, Scandinavië, Groot-Brittannië en Ierland is de tevredenheid over de mate van onafhankelijkheid het grootst. In vooral Oost-Europa hebben rechters vaker te maken met - pogingen - tot omkoping en corruptie. In vooral Oost-Europa hebben rechters vaker te maken met - pogingen - tot omkoping en corruptie.
Intenties
De Europese Raden voor rechtspraak maken zich grote zorgen over de ondermijning van de onafhankelijkheid van de Poolse rechters. Dat er in ook in andere Europese landen sprake is van politieke beïnvloeding ontkent de Raad voor rechtspraak niet. 'Maar daar tegenover staan voldoende checks-and- balances', zegt Sterk. 'Polen voert echt een ideologische strijd tegen de onafhankelijke rechtspraak. Dat is ongekend in Europa.'
Lees hier meer over Polen, de omstreden hervormingen in dat land en de ruzie met Europa
'Brussel snapt niets van ons'
De Europese Commissie maakt zich zorgen over de verregaande hervormingen van de rechterlijk macht in Polen. Oud-Europarlementariër, partijlid van de rechts-nationalistisch partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) en viceminister van Buitenlandse Zaken Konrad Szymanski gaat in de tegenaanval in dit interview met onze correspondent: 'We kunnen niet accepteren dat de commissie ons oplossingen dicteert.' (+)
Pools Lagerhuis stemt in met controversiële wet voor hervorming Hooggerechtshof
Ondanks een storm van kritiek in eigen land en de hernieuwde waarschuwing van eurocommissaris Frans Timmermans, heeft het Poolse Lagerhuis donderdagmiddag ingestemd met een grootscheepse hervorming van het Hooggerechtshof. Het gaat om een van de meest ingrijpende wetten sinds Polen in 1997 een nieuwe, democratische grondwet kreeg.
Deze minister legt de rechtspraak in Polen aan de leiband
Jaroslaw Kaczynski, partijleider van de regerende partij in Polen, is het brein achter de omstreden hervorming van de rechtspraak, maar zijn minister van Justitie is er het gezicht van. Zbigniew Ziobro is bezig zijn machtsbasis te vergroten, in de hoop de volgende premier te worden (+).