Direct naar artikelinhoud

Er zijn steeds minder fotospeciaalzaken, maar verdwijnen zullen ze nog lang niet

De fotospeciaalzaak verdwijnt in hoog tempo uit het straatbeeld. Maar niet iedere fotovakhandelaar ziet de toekomst somber in. 'Ik ben al bezig met plannen om te gaan verbouwen.'

Eigenaren van fotospeciaalzaken hebben vertrouwen in de toekomst
Beeld Aurélie Geurts

Ooit verdiende de fotovakhandel geld door fotocamera's te verkopen, telelenzen, filmrolletjes, papieren afdrukken, fotoalbums en voor de echte foto-enthousiasteling vergrotingsapparaten, fixeer en ontwikkelaar. Toen kwamen de digitale camera, het internet, de smartphone, het digitale album, de kleurenprinter en de computer met Photoshop. De fotospeciaalzaak kreeg steeds minder klanten over de vloer.

Hoeveel minder maken cijfers duidelijk van BoldData, een Amsterdamse dataspecialist. Vier jaar geleden waren er nog 682 fotowinkels. Inmiddels zijn er volgens BoldData 393 fotowinkels over, nadat er in de eerste zeven maanden van 2017 41 ophielden te bestaan. 2015 was het dieptepunt: toen sloten 107 zaken hun deuren.

Onlinewinkels

De fotospeciaalzaak heeft elders soelaas gezocht: op internet. In 2013 waren er nog maar 21 fotowinkels met een webshop. Begin dit jaar was dat aantal verviervoudigd naar 86. Opmerkelijk genoeg werden de meeste webshops geopend in 2015 en 2016, toen de meeste fysieke fotospeciaalzaken verdwenen. In die periode kwamen er juist 70 onlinewinkels bij.

Eigenaren van fysieke winkels die hun hoofd wel boven water weten te houden, doen dat door de ontwikkelingen op fotografiegebied in de gaten te houden en daarop in te spelen. Veel winkeliers hebben dat niet gedaan, stelt Hans van den Boogaardt, die de fotozaak van zijn familie runt in Voorschoten. Zijn opa begon de winkel in de jaren twintig, waarna Hans' vader de zaak in de jaren dertig overnam. Van den Boogaardt nam het stokje vervolgens over in 1978.

We wilden meer beleving in de fotostudio, dus printen we nu ook 3D-scans
Frans Limburger van Foto Helder

'Ik denk dat het kaf van het koren is gescheiden,' aldus Van den Boogaardt. 'Veel mensen denken dat het makkelijk is om zo'n winkel te runnen, maar dat is niet het geval. Zeker in vergelijking met wat we 'de gouden tijden' noemen, het analoge tijdperk. Veel van mijn collega's zijn niet op tijd omgeschakeld naar digitale fotografie. Ik was er vroeg bij, door twintig jaar geleden te beginnen met een fotoservice waarmee digitale foto's binnen een uur werden afgedrukt.'

Die service had Van den Boogaardt ook voor analoge filmrolletjes, maar tegenwoordig niet meer. 'De markt is daarvoor te klein geworden.' In plaats daarvan houdt hij zich bezig met een scala aan andere producten en diensten. 'We richten ons niet alleen op de verkoop van camera's en accessoires, ook digitaliseren we oude filmrolletjes en geven we workshops. Daarnaast zijn we een afhaalpunt voor PostNL, maar dat doen we vooral om nieuwe klanten te trekken.'

Frans Limburg van Foto Herder uit Amstelveen heeft er bewust voor gekozen geen afhaalpunt voor pakketten in zijn winkel te vestigen. Wel onderstreept hij het belang van een brede dienstverlening naast het verkopen van camera's en pasfoto's. 'Pasfoto's vormen een belangrijk onderdeel van mijn inkomsten, maar andere activiteiten zijn eveneens van belang. Zo wilden we meer beleving in de fotostudio, daarom zijn we 3D-scans gaan printen. Op basis van een foto krijg je dan een beeldje van je hele lichaam. Verder doen we veel aan digitalisering van analoog materiaal.'

Limburg, die Foto Herder in 2005 overnam, benadrukt net als Van den Boogaardt dat aanpassingsvermogen essentieel is voor fotospeciaalzaken. 'Bij ons zijn de zaken niet achteruitgegaan, maar wel veranderd. Er wordt meer fotomateriaal bij ons afgedrukt, maar in een andere vorm. Het beeld is bijvoorbeeld afkomstig van smartphones en tablets, in plaats van alleen camera's.'

Ik denk dat het kaf van het koren is gescheiden
Van den Boogaardt

Professioneel advies

Beide winkeleigenaren hameren ook op het belang van professioneel advies. Van den Boogaardt: 'In de overgebleven fotowinkels zie je dat camera's dezelfde prijzen hebben als op internet. Mensen vinden het dan toch fijn om een camera te kopen in een fysieke winkel in plaats van online, omdat ze in winkels bijgestaan worden door mensen met expertise.' Limburg: 'Onze doelgroep bestaat uit mensen die fotografieadvies nodig hebben en daar vragen over willen stellen. Wij verkopen geen dozen, wij verkopen oplossingen.'

Zowel Van den Boogaardt als Limburg heeft vertrouwen in de toekomst van hun fotozaken. Beiden zeggen klanten van jong tot oud in hun winkels te krijgen die graag hun advies inwinnen. 'Ik ben 63 jaar en beleef er voorlopig nog volop plezier aan', aldus Van den Boogaardt. 'Er zijn zoveel mooie ontwikkelingen binnen de fotografie. Over de winkel maak ik me absoluut geen zorgen!' Limburg: 'Ik twijfel er niet aan dat de winkel zal blijven voortbestaan. Sterker nog, ik ben al bezig met plannen om te gaan verbouwen.'

Keihard knokken om de pasfoto

Niet alleen de tijdgeest werkt in het nadeel van fotospeciaalzaakhouders, ze hebben ook een stoffelijker vijand: de servicegerichte gemeente. Veel Nederlandse gemeenten plaatsten in de laatste jaren een pasfotohokje in het gemeentehuis om hun inwoners die een paspoort of rijbewijs kwamen verlengen van dienst te zijn.

Tot ongenoegen van lokale fotozaakhouders. Zij zeggen tienduizenden euro's aan omzet te verliezen.

Het luidst klinkt het knarsetanden van ondernemers in Amsterdam. De gemeente liet in 2015 zeven pasfotoautomaten plaatsen, met een hoop juridisch getouwtrek als gevolg.

Ook elders leidde inmenging van de gemeente in het productieproces van pasfoto's tot onvrede bij fotospeciaalzaakhouders. Zoals in Kaag en Braassem in Zuid-Holland. Fotospeciaalzaakhouders in die gemeente waren in 2013 woedend over de naar hun mening spotgoedkope pasfoto's.

Winkeliers in Roelofarendsveen, Oude Wetering en Leimuiden uitten destijds hun onvrede in het Algemeen Dagblad. 'Vanaf het moment dat de gemeente zelf een pasfotohokje in het gemeentehuis plaatste, viel bij ons een groot deel van de foto-omzet weg', zei Angela Wassenburg van drogisterij 't Dorpsplein in Leimuiden. 'Alleen de moeilijke klanten komen nu nog naar ons toe', vertelde Paul Berends van Berends Electronic Partner uit Roelofarendsveen.

Uit onvrede over de naar hun mening oneerlijke concurrentie spande de Stichting Nederlandse Fotovakhandel (SNF) in Amsterdam een rechtszaak aan, die als testcase moet gelden voor andere gemeenten in Nederland. 'Een winkelier betaalt commerciële huurtarieven, hij moet het personeel volgens de cao betalen en hij investeert in apparaten', zegt Willem van Teeseling, voorzitter van de SNF.

Volgens Van Teeseling rekent de gemeente Amsterdam de exploitant van pasfotohokjes een lagere dan marktconforme huur en staat er bovendien soms tegen de afspraken in personeel bij pasfotohokjes.

Vorig jaar oordeelde de Autoriteit Consument en Markt (ACM) dat er bij gemeentelijke pasfotohokjes geen sprake was van oneerlijke concurrentie.