Rechts voert hoogste woord in nieuwe Kamer

Als de Nederlandse politiek een hart heeft, dan klopt het voorlopig rechts. De nieuwe Tweede Kamer debatteerde dinsdag over de verkiezinguitslag en de rolverdeling was meteen duidelijk. Het debat begon met een felle woordenstrijd tussen 'de grote drie' op rechts, Mark Rutte, Sybrand Buma en Geert Wilders, en eindigde met een deels in het Latijn uitgesproken filippica van de nieuwe rechtse provocateur Thierry Baudet.

Het tussenprogramma was in handen van links, maar alleen Marianne Thieme van de sterk gegroeide Partij voor de Dieren slaagde erin op te vallen. De enige vrouwelijke fractievoorzitter bracht Rutte in verlegenheid door uitvoerig te citeren uit de milieuvriendelijke teksten die hij ooit schreef als 22-jarige JOVD'er. Toen Thieme onthulde dat de jonge Rutte zelfs pleitte voor milieuheffingen keek Halbe Zijlstra hem verrast aan. 'Wat?'

Zoekende

Verder lijkt links nog zoekende na de teleurstellende verkiezingen. De debuterende Lodewijk Asscher zal voorlopig druk zijn met het wondenlikken en de SP blaakt evenmin van het zelfvertrouwen nu wederom de oppositiebankjes lonken. De blikken zijn daardoor vooral gericht op de grote winnaar op links: Jesse Klaver van GroenLinks. Gaat hij regeren met VVD, CDA en D66? Of, in de woorden van Emile Roemer: 'Gaat u een Samsommetje doen?'

De vergelijking met de vertrokken PvdA-leider drong zich wel vaker op tijdens het eerste grote debat in de nieuwe Tweede Kamer. Zo probeerde Pechtold zijn gedroomde coalitiepartners, CDA, VVD en GroenLinks op te roepen tot samenwerking door te verwijzen naar Samsoms lofzang op 'de gruwelijke schoonheid van het compromis'. Misschien niet het meest overtuigende argument, aangezien menig GroenLinkser vreest dat Klaver in een kabinet met Rutte hetzelfde gruwelijke lot wacht als Samsom.

'Het rode geluid'

Onbedoeld riep Klaver gisteren zelf ook herinneringen op aan de afgedankte PvdA-leider, die tot frustratie van zijn partijgenoten zelden 'het rode geluid' liet horen in de Kamer. Klaver opereerde aan de vooravond van de formatiegesprekken terughoudend. Hij benadrukte nog wel dat het voor hem niet genoeg is om het beleid 'iets minder erg' te maken ('we willen nog steeds grote veranderingen, al komen die soms in kleine stapjes'), maar anders dan in het verleden zocht de GroenLinks-leider niet meer de confrontatie met tegenstanders.

Zo kreeg Geert Wilders geen weerwoord toen hij minutenlang fulmineerde tegen 'de milieuhippies' van GroenLinks en honend sprak over het volgende kabinet als 'Duijvendak I', een verwijzing naar campagneleider Wijnand Duyvendak van GroenLinks die een omstreden verleden heeft als radicaal milieuactivist. 'Rara wie dan minister van Justitie wordt', sarde de PVV-leider.

Klaver bleef zitten en keek nog eens op zijn mobiele telefoon, een pose die Samsom ook vaak aannam in het verleden.

^{Lees verder onder de afbeelding.}

Defensief

Het waren Buma en Rutte die de PVV-leider in het defensief drukten. De CDA-leider schilderde Wilders af als een onbetrouwbare politicus die liegt over de gebeurtenissen tijdens Rutte I. Ook Rutte haalde weer uit naar Wilders die 'partijbelang boven landsbelang' zou stellen. Boodschap: als iemand ervoor verantwoordelijk is hij nu met GroenLinks moeten onderhandelen, dan is het Wilders: de man die zichzelf buitenspel heeft gezet.

Toch was de PVV-leider niet de enige die kritiek had op de formatiepoging met GroenLinks. Ook Kees van der Staaij toonde zich zeer sceptisch. De SGP-leider, een stille vennoot van Rutte tijdens diens voorgaande kabinetten, meent dat 'een centrumrechtse coalitie' veel logischer is, gezien de krachtsverhoudingen in de Tweede Kamer. De PVV mag buitenspel staan, het is wel de tweede partij van Nederland. En ook de entree van het Forum van Democratie van Baudet, een potentiële concurrent van Wilders, illustreert de rechtse dynamiek in Nederland.

'Nachtmerrie voor Nederland'

Van der Staaij wees er ook nog eens fijntjes op dat kiezers weinig waardering kunnen opbrengen voor compromissen tussen partijen die heel ver van elkaar afstaan. Niet voor niets hebben VVD en PvdA allebei verloren op 15 maart. Waarom nu weer hetzelfde proberen met GroenLinks, terwijl Buma tijdens de verkiezingscampagne de plannen van Klaver nog 'een nachtmerrie voor Nederland' noemde?

In de coulissen wacht de ChristenUnie al als potentiële vierde coalitiepartner voor een kabinet met VVD, CDA en D66. Partijleider Gert-Jan Segers is bereid te praten als een poging met GroenLinks mislukt. De SGP kan dan weer als stille vennoot optreden, al zal vooral D66 daar voorlopig niet aan moeten denken.

De linkervleugel in de Tweede Kamer heeft ondertussen heel andere zorgen. Als het even tegenzit moeten GroenLinks, SP, PvdA, Partij voor de Dieren, Denk en 50Plus straks allemaal strijden om aandacht vanuit de oppositiebankjes.

Het eerste debat maakte al duidelijk hoe moeilijk dat gaat worden.