'Al wie nie springt is eurofiel!' - Rob Heirbaut

“Deze keer is het anders”. Met die slogan voert het Europees Parlement campagne in alle 28 lidstaten van de Europese Unie. De bedenkers van de campagne hopen dat ze er mensen mee kunnen overtuigen om hun stem te komen uitbrengen bij de Europese verkiezingen van 22-25 mei. In heel wat landen ligt de opkomst bij de Europese verkiezingen verontrustend laag. Waarom zou het dan deze keer anders zijn?
analyse
Analyse

Omdat, zo zegt de campagne, de Europese burgers voor het eerst mee zullen beslissen wie de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie wordt, en omdat het Europees Parlement meer macht dan ooit heeft.

Het vertrouwen is weg

Het is deze keer inderdaad anders dan bij de vorige Europese verkiezingen in 2009, om nog andere redenen. De Europeanen zijn het vertrouwen in de Europese Unie kwijt. De EU peilt zelf op regelmatige tijdstippen naar het vertrouwen van de burger, in de zogenaamde Eurobarometer-onderzoeken. Tot 2010 waren er meer Europeanen die vertrouwen hadden in de EU, dan Europeanen die geen vertrouwen hadden in de EU.

In de lente van 2010, toen Griekenland dreigde failliet te gaan, sloeg dat om. Volgens de laatste Eurobarometer, van november 2013, heeft slechts 31 procent vertrouwen in de EU. 58% heeft er geen vertrouwen in. Als het een troost mag zijn: het vertrouwen in de nationale instellingen ligt (vooral in Zuid-Europa) nog lager dan het vertrouwen in de EU.

Nooit was het imago van de EU zo slecht. Harde besparingen, hoge werkloosheid, lange discussies over steunpakketten voor Griekenland, het heeft de Europese gedachte allemaal geen deugd gedaan. Daar sta je dan, met je Nobelprijs voor de Vrede.

Inhakken op de Unie

Het zijn gouden tijden voor partijen en politici die inhakken op de EU. Marine Le Pen in Frankrijk, Nigel Farage in Groot-Brittannië, Geert Wilders in Nederland. Als het van hen afhing, werd de EU morgen al opgedoekt, zodat elk land weer zijn zin kan doen, verlost van die ondemocratische EUSSR die de nationale soevereiniteit tot niets heeft herleid. Elk land weer baas over eigen grenzen, om de invasie Bulgaren en Roemenen te kunnen stoppen, die er massaal op uit zouden zijn om te komen profiteren van onze sociale voorzieningen. Weg met Europa. Correctie: weg met de EU.

In Vlaanderen probeert Vlaams Belang als enige partij het anti-Europa gevoel bij vele kiezers te verzilveren. Vlaams Belang hoopt wellicht zo stemmen terug te winnen van de N-VA, die een veel softer euro-kritisch verhaal brengt.

En niet alleen ter rechterzijde

Ook aan de linkerzijde van het politieke spectrum is de EU kop van jut, vooral dan wegens het besparingsbeleid dat tot verarming en hoge werkloosheid zou hebben geleid. Ook het feit dat de Europese Commissie meer armslag heeft gekregen om lidstaten die de Europese begrotingsregels overtreden op de vingers te tikken, kan op weinig begrip rekenen, omdat het een ondemocratische aantasting van de nationale soevereiniteit zou zijn.

Zowel de linkse als de rechtse critici van de EU staan volgens de opiniepeilingen op winst, en zullen meer europarlementsleden hebben dan nu het geval is. Het Europees Parlement echt domineren zullen ze niet doen, daarvoor zijn ze te verdeeld, zeker aan de extreme rechterzijde. Front National, Vlaams Belang, de PVV van Wilders, de Oostenrijkse FPO en andere partijen zijn aan het proberen om een nieuwe politieke fractie op te richten. Daarvoor moeten ze met minstens 25 parlementsleden uit 7 landen zijn.

Van een leien dakje lijkt het niet te lopen. Op 16 april, tijdens de laatste zitting van het Europees Parlement, waren Le Pen, Wilders en Annemans van plan om in Straatsburg hun gezamenlijk project voor te stellen, maar dat evenement ging uiteindelijk niet door. Wilders had te veel problemen in zijn eigen partij (na zijn minder-Marokkanen- moment). In Oostenrijk moest de lijsttrekker van de FPO Andreas Moelzer opstappen, nadat hij onder vuur kwam te liggen wegens racistische uitspraken.

Nigel Farage laat dan weer geen enkele gelegenheid onbenut om te zeggen dat hij niets te maken wil hebben met het Front National van Marine Le Pen, omdat die partij volgens hem antisemitisch is.

'Al wie nie springt is eurofiel!'

Ondanks hun interne verdeeldheid zullen de anti-EU-partijen toch invloed hebben. De drie traditionele politieke families in het Europees Parlement zullen meer dan vroeger gedwongen zijn om samen te werken, wanneer ze over een comfortabele meerderheid willen beschikken. Nu hebben ze nog 72% van de parlementsleden achter zich, volgens de laatste peilingen wordt dat 65%.

En wanneer Le Pen en co er in slagen om een fractie te vormen, zal hun stem in debatten luider klinken. Nu krijgen hun parlementsleden, omdat ze niet tot een fractie behoren, minder spreektijd in debatten, en kunnen ze ook amper wetgevende dossiers naar zich toe trekken.

De anti-EU-partijen hebben nog op een andere manier invloed. Veel nationale politici, die zien dat kritiek geven op de EU goed in de markt ligt, nemen een deel van het anti-EU-discours over. Iedereen lijkt schrik te hebben om als “eurofiel” te worden gebrandmerkt door de eurosceptici. “Al wie da nie springt is eurofiel”, zingen de eurosceptici in koor. Er zijn maar weinig politici die het aandurven om niet mee te huppelen.

Staat de Unie op springen?

Staat de EU op springen? Als het van sommigen afhangt, liever morgen dan overmorgen. Geert Wilders liet uitrekenen wat een Nexit (exit van Nederland uit de EU) zou opleveren. Een Brits instituut gaf een 100.000 pond aan een Britse diplomaat die een Brexit-scenario uitwerkte. De studies worden niet weggelachen, integendeel: ze kunnen rekenen op flink wat mediabelangstelling, en worden druk becommentarieerd en geanalyseerd. Het dwingt de pro-Europese “elite”, zoals ze door de eurosceptici wordt genoemd, om in het verweer te gaan en tegenargumenten te bedenken.

Een anti-Europagevoel bestrijden met rationele argumenten is echter onmogelijk. Voorlopig is er niemand opgestaan met een pro-Europees verhaal dat voor evenveel begeestering zorgt als de “nooit meer oorlog” gedachte van na de Tweede Wereldoorlog. Om een massa mensen te zien zwaaien met de Europese vlag, moet je tegenwoordig al naar Kiev gaan.

 

(Rob Heirbaut is Europa-verslaggever bij VRT Nieuws.)

Meest gelezen