Jappe

 Wie in Hindeloopen ‘Jappe’ heet heeft grote kans dat zijn naam op één of andere manier in verband wordt gebracht met een oud Hindelooper rijmpje.

Het oude Rijmpje

Jappe tral lal, stead op de wal.

Hy ys naat fan flesk en naat fan bloo.

Mar tog dweit 'r alle meensken go.

Vertaling:

Jappe tral lal staat (achter)op erf

Hij is niet van vlees en niet van bloed

Maar doet toch alle mensen goed

Een historische grap

Bij sommige ‘husjes’ was  aan de achterkant een soort luik waardoor men de ton,als die geleegd moest worden, kon weghalen. Dit bracht een paar jongens op een idee. ‘sAvonds toen het donker werd haalden zij dit luikje weg. Achter de struiken wachten zij tot iemand naar het toilet moest. Na een half uur wachten zagen zij de dochter des huize naar het toilet gaan. Toen zij goed en wel ter plaatse was om haar nood te lenigen slopen ze naderbij. Met een paar lange stengels riet via het openstaande luikje kietelen ze het meisje onder haar achterste. Een ieder kan denk ik wel raden wat de reactie van het meisje was.

Jelle

In de lijst met bijnamen komt meerdere keren ‘Jelle Knikket’ voor.

Als je toevallig Jelle heet en vroeg of laat kaal wordt is de kans groot dat ‘Knikket’ aan je naam wordt toegevoegd.

N.B. Knikket=een knikker Een knikker is net als een kaal hoofd rond en kaal.

Het waarom dat 'knikkert' alleen bij de Jelle’s wordt gebruikt is niet duidelijk.

Willem Kuipers (Willems-Ruudje) was zijn echte naam. In Hindeloopen werd hij algemeen 'de Kikkert' genoemd. 'De Kikkert' kreeg in de loop van de jaren in Hindeloopen bijna de status van een tweede familie naam. De kinderen van Willem en Ruudje werden algemeen benoemd als   ….van de Kikkert genoemd. Ook zijn kleinzoon en naamgenoot -Willem van Ruurd en Geert- werd niet zelden de Kikkert genoemd. Met betrekking tot andere kleinkinderen hoor je nog regelmatig “zij/hij van de Kikkert” En zelfs zijn klein-kleinzoon Ruurd Stallmann werd op het voetbalveld herdoopt in “de Kikkert”.

 Niet helemaal duidelijk is hoe de bijnaam “de Kikkert” ontstaan is. Maar Willem was niet een al te groot, beweeglijk en een lenig persoon. Deze combinatie van eigenschappen zal vermoedelijk geleid hebben tot de bijnaam de Kikkert.   Kikkert=Kikker

De Kwêk (Ku-le Kuu)

Hielke Zweed had als bijnaam 'De Kwêk'. Hielke zelf was niet trots op deze bijnaam. Hij ervaarde het min of meer als een scheldnaam.

Dus in het bijzijn van Hielke werd de bijnaam doorgaans vermeden. Als Hielke niet aanwezig was werd hij algemeen 'De Kwêk' genoemd.

Waar hij deze bijnaam aan te danken had is niet geheel duidelijk.

Niet zo zeer een bijnaam was “Ku le Kuu” (of andere kraaigeluiden) die hoorden bij Hielke.

Ku-le-ku werd gebruikt om Hielke op stang te jagen. Volgens de overlevering moest Hielke Zweed zich op een avond tijdens de   Tweede wereldoorlog zich eens hals over de kop in veiligheid brengen voor de bezetter toen hij zich niet aan de regels van de “Sperrzeit” hield. Hij verstopte zich op het erf van boer Ykema in een kippenhok. En om de kippen niet te veel af te schrikken maakte hij kraaigeluiden.

Hielke was van oorsprong, zoals velen vroeger in Hindeloopen, vishandelaar. Later deed hij ook wel aan antiekhandel. In de jaren 50 van de vorige eeuw was hij voorzitter van de ijsclub. Dit was nu niet de periode waar de ijsclub met trots op kon terug zien. Er was veel ruzie en onenigheid binnen het bestuur. Uiteindelijk, na een aantal rumoerige vergaderingen, werd Hielke gedegradeerd tot baancommissaris. Na deze degradatie hield Hielke de eer aan zich zelf en trad hij af als bestuurslid.

Uit jubileumboek van de ijsclub een gedicht van Hielke wat gaat over die roerige tijd. Oorspronkelijke bron: De Friso.

IJsclub

Als een stuurloos schip, met onverstand bevaren,

Drijft Hielpens ijsclub op de baren.

De kas is leeg, de leden weg,

Wij hebben hier ook altijd pech.

De kruik kan lang te water gaan,

Maar als ie breekt, dan heeft de ijsclub afgedaan.

Op foto Hendrik van Meekeren voor zijn woning. Zijn bijnaam was 'de Bal'. Een verklaring voor deze bijnaam heb ik niet kunnen vinden.

Hendrik was een man die het niet zo nauw nam met kleding en lichamelijke verzorging. Het verhaal vertelt, dat hij zichzelf heel erg verwaarloosde. Wanneer hij van anderen een tweedehands broek kreeg, trok hij die zo over de oude versleten bovenbroek heen trok.

Hendrik zou in het begin van de vorige eeuw gewoond hebben aan 'de Brak' (nu het stuk Tuinensteeg van Schoolstraat naar Sylroede). Later zijn deze woningen afgebrand (circa 1912) en zijn de huidig woningen daar gebouwd.

Later, waarschijnlijk nadat de woningen aan de Brak zijn afgebrand, heeft Hendrik gewoond in een klein huisje wat nabij de Thomasbrege stond. 

In de de woning waar man voor staat zou Hendrik gewoond hebben

Hendrik Valk was in Hindeloopen een algemeen bekend iemand. Toch werd de naam Hendrik niet veel gebruikt. Hij werd nagenoeg door een ieder 'Carps' genoemd. Deze bijnaam kreeg hij al als schooljongen.

Het verhaal verteld dat hij als jongen een fan was van de toen bekende bokser 'George Carpetier'. Tijdens het spelen op het schoolplein nam hij regelmatig de bokshouding aan en zei dan "ik ben Carpentier''. Carpentier werd in Hindeloopen afgekort tot 'Carps'.

Hendrik was van oorsprong visserskecht. Later toen de afsluitdijk werd aangelegd vond hij werk bij de zogenaamde 'Zuiderzee werken'. Ook was hij vele jaren op diverse reddingsboten schipper bij de KNMR. In die periode mocht hij en zijn bemanning vele reddingen op zijn naam schrijven. De naam Carps is nog steeds actueel. Ook zijn zoon Roelof wordt wel Carps of Roelof van Carps genoemd.

Links op de foto Hendrik Valk (Carps) Daar naast Rein- en Yge Blom. Uiterst rechts vermoedelijk een onderduiker. Op voorgrond links Hessel Kuipers en rechts Arend Blom

Rechts op foto Hendrik Valk met Eele Sikkes in afwachting van...

Foto Carpentier (1919)

George Carpentier waar Hendrik zijn bijnaam aan te danken heeft was een Franse bokser.Hij werd op 12-1-1894 geboren in Lievin en overleed op 81 jarige leeftijd op 28 -10-1974. Bij zijn eerste duel als prof bokser was hij 14 jaar. Hij was o.a. Frans Kampioen in het weltergewicht en werd in 1912 Europees kampioen. Later zou hij ook nog de wereld kampioen worden. In 1921 bokste Carpentier, voor de eerst keer in de boksgeschiedenis, met een inzet van 1 miljoen dollar. Dit was tegen Jack Dempsey. In 1922 werd hij verslagen door de lengendarisch bokser “Siki” die later vermoord werd.

*

De Smok

*

Hendrik Smith stond in de wijde omgeving bekend als 'de Smok'. Het hoe en wat van de bijnaam “de Smok” is niet duidelijk.

Hendrik Smith was visserman en vishandelaar en kon hele sterke verhalen vertellen. Hij heeft op de jaarlijkse leugenwedstrijden die toen in Hindeloopen in de periode 1950-1960(?) werden gehouden, dan ook menig prijsje in de wacht gesleept.

Bijgaand een drietal van zijn verhalen die nog steeds bij velen bekend zijn.

Hagelbui

Tijdens een hagelbui vielen er in Hindeloopen, aldus de overlevering ongekend dikke hagelstenen. De daags na deze bui trok de Smok zoals gewoonlijk op zijn fiets naar Workum om daar zijn handel (vis) aan de man te brengen. Het gesprek bij iedere deur waar de Smok zijn handel trachtte te verkopen ging het gesprek, zo te begrijpen is, over het slechte weer van de vorige dag. In geuren en kleuren vertelde de Smok hoe dik de hagelstenen die in Hindeloopen waren gevallen. Ze werden echter van deur tot deur steeds groter en groter. Op ‘t laatst van zijn ronde door Workum vertelde hij; “Hette mien jûnge yn Hylpen koe men troch de haigelstenen naat meer futsoenlijk oer de haiven ronne. Wie he jim stik fôr stik mei de krödde in de haiven dondere. En doe kest het leeuwe of naat mar de haigelstenen wieden so tok dat er mar trê in een krödde koede”.

Tegenwind

Een ander sterk verhaal van de Smok speelde zich af toen er een Zuid -Wester storm over Friesland raasde. De ‘s ochtends was de Smok gewoon vertrokken op zijn oude transportfiets met vier kisten vis voorop om zijn dagelijks brood te verdienen. In de loop van de dag wakkerde de wind aan tot windkracht negen á tien. Toen de Smok zo rond vier uur zijn handel aan de man had gebracht moest hij, met zware tegenwind, terug naar huis. Toen hij uiteindelijk in Hindeloopen op de haven aankwam werden hem, mogelijk om een reactie uit te lokken, vele complimenten gemaakt dat hij kans had gezien om met deze harde storm fietsende thuis te kunnen komen. En ja hoor, de complimenten misten hun uitwerking niet. Na de zoveelste lof uiting stak de Smok van wal; “Ja, ja, ut waeide fliegend. Os yk op de trappers stong kraike mien aald fiets van alle kanten. Ja wier ut fôl naat mei. Elke keer dat yk un meter fôrut kôm waeide yk wur twa meter efterut. Mar ja, so jimme sên, yk he it redden”.

Voor de wind

Gelukkig had de Smok niet altijd tegenwind in zijn leven. Het volgende verhaaltje gaat over een keer dat hij de wind mee had; “Yk rukte fan ‘e moarn om naugen ore ut. Yk hee de wient yn de ‘e rech. Op ut lest hee yk, sonder te trapjen, so fúle gang dot yk om gang te minderen, so sterk ôremje most mei mien kloppen dot de rook er ôf kôm. Ja, jimme kenne ut leeuwe of naat, mar dê yk op oenleg wiet wiiden de klompen mii finôl futten skroeit. Al’lonnich de kappen byngelen mii jitte om de ankels

Albert Mulder getrouwd met Antke Smith werd algemeen 'Drop' genoemd. De bijnaam 'Drop' was in Hindeloopen zo algemeen dat velen niet de echte naam van Albert kenden. In combinatie met zijn vrouw werd dan ook altijd gesproken over 'Drops-Antke'.

Deze bijnaam heeft Albert te danken aan een vroegere werkgever die als achternaam Drop had. Deze werkgever liet op het eind van de week zijn arbeiders bij toerbeurt het loon uitdelen. Op zekere dag zei Drop voor de gein “wie deze week het loon uitdeelt heet voortaan Drop”. Nu Albert Mulder mocht die week het loon uitdelen. Dus werd Albert Mulder in het vervolg 'Drop' genoemd.

Albert Mulder was jager en rietsnijder. Bekend is dat hij veel met de burgemeester Avenhorn van Nauta ging jagen. Tegenwoordig zou je hem als een jachtopziener van burgemeester Avenhorn van Nauta kunnen zien.

En ja, de zonen van Drops-Antke  Anne, Eje, Piet en Henne erfden deze bijnaam natuurlijk. Zij werden altijd benoemd als Anne, Eje, Piet en Henne van Drop

Zie foto.Albert Mulder foto circa 1905

Doede Smith (Noppe) was verschrikkelijk zuinig en leefde als een kluizenaar in een oude woonboot net buiten Hindeloopen en stelde weinig eisen aan zich zelf en zijn kleding. Doede was netjes gezegd wat arm van geest. Zelf wist hij daar over te zeggen dat ze hem in militaire diensttijd vergiftigd hadden en het hem in de kop was geslagen. Hij kwam aan de kost als los werkman bij een ieder die hem maar wilde inhuren. En werken kon hij als de beste. En als hij iets kreeg, bijvoorbeeld een oude broek of jas, dan bleef hij de gever lange tijd bedanken. Bij zijn overlijden schreef B.W.Bosma. onderstaand gedicht

1974

Maaiemoanne, de 31 ste dei. Bij de dea fan Doede Smith. 

Joed is hij stoarn; sijn libben naam in ein

mank ’t fee en ’t meande gêrs en ijn sijn âlde arke.

Gjin minske der om ta. Soms dat immen harke.

Hij wie in kluzener.

De earme fan geast is fuort , ijn wêzen en ijn ttinken

sa de yn beheind . Dochs wie hij ien fan ús

en droeg sijn krús

Hij wie in kluzener.

It libben die him deugd. Hij koe tiden sjonge

want tankber is ‘er bleaun. ’k Nim oan , ’t léste ta

want hij betroude sa.

Hij wie in kluzener.

No is der stoarn; ûntdien fan smert en lijen

wurdt hij te rësten lein. Sijn libben wie oan ein.

Hij wie in kluzener.

Rêst Doede; rêst mar sêft.

Jo libben is foarbij. ’t Wie hurd en wreed.

En nimmen kin befetsje hoe hij it ôflein hat.

Hij libbe ‘en stoar apart !

Hij wie in kluzener.

Tink minsken.Tink en leauw, de romt’ is om ús hinne.

Dochs binne wij kluzeners, sill’ net de romte kinne,

as net de Geast fan Pinkster úzes is.

Fan útsjoch wis !!

Hijlpen: Pinkster 1974.

Het Arkje van Doede Noppe, gelegen net buiten Hindeloopen.

In bijnamen lijsten komt een paar keer de bijnaam 'Douwe Mùs’ voor. De oorsprong van deze bijnaam is niet duidelijk. Maar bij de naam Douwe behoort wel een oud rijmpje wat werd gebruikt als je ‘een’ Douwe wilde plagen. 

Douwe, Douwe mùs yn de mouwe 

Douwe, Douwe mùs in de kiste

Wur Douwe niks van wiste

N.B. Mus=muis                                                                                                                                                                           Wur=waarvan                                                                                                                                          Moue=mouw