De jongen, de vinger, de dijk

Het verhaal van het brave jongetje dat een watersnoodramp voorkwam door zijn vinger in een dijk te steken is wereldberoemd. Mary Mapes Dodge (1831 - 1905) een Amerikaans kinderboekenschrijfster, schreef het verhaal rond 1865. Het werd opgenomen in een bundel verhalen die verscheen onder de titel: The silver skates, a story of life in Holland. Het boek bevat diverse romantische verhalen over avonturen van kinderen in Nederland. Centraal staat het verhaal waarin Hans Brinker, een arme jongen van ca. 10 jaar, en zijn jongere zusje Gretel proberen een schaatswedstrijd te winnen. De hoofdprijs van de wedstrijd bestaat uit een paar zilveren schaatsen. Die willen ze niet voor zichzelf houden maar verkopen. Met de opbrengst kunnen ze medicijnen kopen om hun zieke vader te helpen genezen. Het is koud en het is ver en Gretel wint de wedstrijd en de schaatsen.

De jongen die zijn vinger in de dijk stak heeft in het boek geen naam. We weten slechts dat hij ongeveer acht jaar oud is, dat zijn vader sluiswachter is en dat het gezin in de buurt van Haarlem woont. Op een dag ontdekt de anonieme held dat de dijk lekt en dat ieder moment de dijk kan doorbreken. De kleine jongen bedenkt zich geen seconde en steekt zijn vinger in het gat. De waterstroom stopt. Daar zit hij, er is niemand in de buurt om de held te helpen. Het wordt avond en daarna nacht en ook steeds kouder. Klaarblijkelijk komt er niemand in het gezin op het idee om de kleine jongen te gaan zoeken. Het gevolg is dat het verkleumde kind pas 's morgens door een dominee wordt gevonden. Daarna volgt er snelle actie door de vader en de autoriteiten. Alles komt goed. Door een merkwaardige speling van het lot krijgt de anonieme held ten onrechte de naam van Hans Brinker. Niet van Mary Mapes Dodge, maar van anonieme lezers die de namen van de helden niet kunnen onthouden en dus verwisselen.

De schrijfster zal niet hebben voorzien dat het verhaal zo'n enorm succes zou worden. Er verschenen vele tientallen herdrukken en bewerkingen. Al in 1867 kwam er een bewerkte Nederlandse vertaling van het verhaal van de schaatswedstrijd. Die werd verzorgd door de op dat moment wellicht beroemdste Nederlandse kinderboekenschrijver: P.J. Andriessen. Het duurde nog ongeveer een eeuw voordat het complete originele verhaal in het Nederlands werd uitgebracht.

Toen het boek voor de eerste maal in de Amerikaanse boekhandel te koop werd aangeboden bestond er grote belangstelling voor Nederland. In deze periode van "Holland -gekte" maakten talloze Amerikaanse kinderen, die nog nooit in Nederland waren geweest, kennis met het leven op het Nederlandse platteland. De schrijfster van het verhaal was ook nooit in Nederland geweest. Ze had zich echter wel zo goed mogelijke geïnformeerd over het leven in het koude kikkerland. Daarbij had ze zich echter laten leiden door romantische en niet altijd juiste historische gegevens. Het beeld dat Mary van Nederland schetste kwam niet meer overeen met de werkelijkheid. Dat gaf echter niets. Het maakte het boek voor veel lezers juist extra interessant.

De Koninklijke Bibliotheek heeft onlangs (2004) een bijzondere collectie kinderboeken gekregen. Hendrik Edelman zocht naar een goede bestemming en schonk zijn zorgvuldig opgebouwde collectie aan de KB. Edelman werd geboren in Nederland maar verhuisde in 1967 naar Amerika, waar hij werkzaam was als bibliothecaris, bibliograaf en boek historicus.