Gezondheids ABC : Van Alcohol tot Zweten
Van Alcohol tot Zweten: de mogelijkheden om gezonder te leven alfabetisch gerangschikt. Wist u bijvoorbeeld dat water ook te schoon kan zijn. En dat mensen die handsfree bellen in de auto toch nog vier keer zoveel kans hebben om in een botsing terecht te komen. Lees er alles over in het Gezondheids ABC 2006.
Ga naar deze pagina voor het vervolg van het Gezondheids ABC (Liegen tot en met Zweet).
Alcohol
ALCOHOL
De zogeheten Franse paradox is het merkwaardige fenomeen dat de sterfte aan hart- en vaatziekten in Frankrijk ondanks de volvette inheemse keuken tientallen procenten lager ligt dan in landen als de Verenigde Staten. De verklaring zou zijn: rode wijn.
Sindsdien hebben diverse onderzoekers zich gebogen over rode wijn om te achterhalen waar dit beschermende effect precies zetelt. In Chemische Feitelijkheden (nr. 223, april 2006) wordt een overzicht gegeven.
Het grote verschil tussen rode wijn en andere alcoholhoudende dranken is de aanwezigheid van pit en schil van de druif bij de gisting. Via die pit en schil komt er in rode wijn een categorie stoffen terecht, de polyfenolen, die in andere dranken niet voorkomt.
In rode wijn zit 500 tot 2.500 milligram polyfenol per liter, in witte wijn 150 tot 300 milligram, in andere alcoholdranken nauwelijks iets. Wel komen die polyfenolen ook in groenten, fruit, druivensap en thee voor.
Het vermoeden is dat ze bescherming bieden tegen hart- en vaatziekten. Het zijn een soort vitamineachtige stoffen die zuurstofradicalen onschadelijk maken. Dat zijn agressieve ver-bindingen, die onvermijdelijk ont-staan als gevolg van het adem-halen en veel schade in het lichaam aanrichten.
Binnen de groep polyfenolen is er één extra interessant: resveratrol. Als deze stof wordt toegevoegd aan gistcellen, vliegen of wormen, dan blijken deze wel 60 procent langer te leven, vergelijkbaar met 120 jaar bij mensen.
Het geldt ook voor vissen, zo stelden Italiaanse onderzoekers onlangs vast (Current Biology, vol. 16, pagina 296). Ze gaven de stof aan een bepaald soort vissen die maar negen weken leven. Bij de hoogste doses waren de vissen op de leeftijd van twaalf weken waarop ze dus dood hadden moeten zijn nog steeds even vief als jonge visjes.
Dat komt, zo betoogde de Amerikaanse onderzoeker Shi--nichiro Imai onlangs tijdens de AAAS-jaarvergadering in het Amerikaanse St. Louis, doordat dit resveratrol een bepaald enzym (Sir2, silent information regulator 2) stimuleert. Dit enzym zou van groot belang zijn bij het bepalen van de levensduur.
Appels
APPEL
De Red Delicious is de gezondste appel, zo suggereert een studie in de Journal of Agricultural and Food Chemistry (29 juni 2005). Een groep Canadese onderzoekers bestudeerde acht populaire appelsoorten en keek hoeveel antioxidanten in de schil zitten. Deze stoffen worden in verband gebracht met de bescherming tegen tal van ziekten, zoals kanker, hart- en vaatziekten en alzheimer. Red Delicious, een appel die de laatste jaren wat minder populair is geworden, scoorde het best.
ASPIRINE
Veel artsen nemen bij wijze van preventie elke dag een half kinderaspirientje. In dergelijke hoeveelheden voorkomt aspirine immers de vorming van bloedstolsels. Zon half kinderaspirientje beschermt dus tegen hartaanvallen en beroertes.
Maar helaas werkt het niet bij iedereen. Poolse onderzoekers hebben een genetische variatie ontdekt die tot gevolg heeft dat bij ongeveer een kwart van de blanken deze werking van aspirine afzwakt, tot wel de helft minder (Journal of the American College of Cardiology, vol. 41, pagina 961).
ATKINS-DIEET
Het Atkins-dieet werkt volgens de uitvinder ervan, de Amerikaanse cardioloog Robert Atkins, omdat mensen op een ander soort stofwisseling overschakelen als ze geen of nauwelijks koolhydraten meer eten. Onzin, zo stelt een studie in de Annals of Internal Medicine (vol. 142, pagina 403), waarbij tien zwaarlijvige vrijwilligers werden gevolgd. Door het dieet van bacon, eieren en worst voelen mensen zich zo goed gevuld dat ze dagelijks wel 1.000 calorieën minder tot zich nemen.
Bellen
BELLEN
Een handsfree telefoon in de auto geeft een vals gevoel van veiligheid. Een Australische studie, gepubliceerd in de British Medical Journal, onder bijna vijfhonderd autorijders die na een ongeval in het ziekenhuis kwamen, wees uit dat mensen die handsfree aan het bellen zijn, een viermaal zo grote kans hebben om in een botsing terecht te komen.
BIDDEN
Bidden voor mensen die een hartoperatie ondergaan, werkt niet, zo blijkt uit een Amerikaans onderzoek bij zon 700 hartpatiënten (The Lancet, vol. 366, pagina 178). Daarvoor werd gebeden tijdens joodse, christelijke, moslim- en boeddhistische bijeenkomsten. Degene voor wie werd gebeden, had in de zes maanden na de operatie geen betere kansen.
BIER
Oostenrijkse onderzoekers gooiden bier bij witte bloedcellen en constateerden twee positieve effecten. In de eerste plaats gingen de cellen minder neopterine produceren, een stof die ontstekingen kan veroorzaken. In de tweede plaats daalde de opname van het aminozuur tryptofaan door de cellen.
Het positieve daarvan is dat uit dit aminozuur het hersenhormoon serotonine wordt gemaakt. Die stof wordt geassocieerd met een gevoel van welbevinden. Door het bier is er minder kans op uitputting van dit aminozuur, wat zou kunnen verklaren waar--om het drinken van bier tot een ontspannen stemming kan leiden.
De stof in bier die deze wondertjes vermag, is wellicht humulon, een substantie uit hop, die bijdraagt aan de bittere smaak van bier, zo menen de onderzoekers (International Immunopharmacology, vol. 6, pagina 390).
Computerspelletjes
COMPUTERSPELLETJES
Jongeren die aan computerspelletjes verslaafd zijn (en welke jongeren zijn dat niet?) maken nauwelijks onderscheid tussen spel en werkelijkheid en zijn als gevolg daarvan ook in het echte leven agressiever, zo wordt gesuggereerd door diverse studies waarover werd gerapporteerd op een conferentie in Canada (Organisation for Human Brain Mapping Annual Meeting, Toronto, Canada). Een Duitse onderzoeker meldde dat hij met MRI-techniek de hersenen had doorgelicht van jongeren die op de computer terroristen moesten doden.
Tijdens de gevechten werden de cognitieve delen van de hersenen actiever en de emotionele minder actief. Dat komt overeen met wanneer proefpersonen in het laboratorium worden geconfronteerd met een (gesimuleerde) agressieve situatie in de echte wereld.
CONTACTLENZEN
Lenzen veroorzaken niet zelden ooginfecties. In ernstige gevallen kan dat zelfs tot blindheid leiden. Maar er valt wat aan te doen, meldt een Australische onderzoeker in de New Scientist. Als een kleine hoeveelheid aspirine aan de lens wordt toegevoegd, slaagt de bacterie die verantwoordelijk is voor de ooginfecties, Pseudomonas aeruginosa, er slechter in om zich aan de lens te hechten en produceert hij minder gifstoffen. Het resultaat: minder ooginfecties.
DERDE WERELD
Niet alleen in onze contreien dijen de lijven uit, ook in de niet-westerse wereld. De Wereldgezondheidsorganisatie (www.who.org) schatte eerder dat 75 procent van alle vrouwen boven de 30 in landen als Barbados, Egypte en Zuid-Afrika inmiddels te dik is.
Drop
DROP
Al sinds de klassieke tijd wordt de wortel van de dropplant als geneesmiddel voorgeschreven. Niet zonder reden. De Scientific American meldt dat het actieve bestanddeel van drop, glycyrrhinezuur, in het laboratorium in staat is om de groei van zowel het SARS- als het aidsvirus te remmen en ook een bepaald soort kankercellen (Kaposis sarcoom een kanker die bij aidspatiënten voorkomt) kan doden.
ETEN
Een dieet met weinig vet is niet alleen moeilijk vol te houden (omdat vet garant staat voor lekker eten), maar het is ook de vraag of het wel zoveel gezondheidswinst oplevert als in het verleden is geclaimd. Onderzoekers volgden vijftigduizend Ame-rikaanse oudere vrouwen gedurende acht jaar (Journal of the American Medical Association, vol. 295, pagina 629, 643 en 655) en concludeerden dat een dieet met veel groenten en fruit en weinig vet het risico op sommige kankers en op hart- en vaatziekten niet verlaagt.
ETIKET
Mensen interpreteren etiketten heel anders dan de deskundigen vaak denken. Zo gaan veel leken af op de reputatie van een voedingsmiddel.
Zodra ze bijvoorbeeld het woord Snickers horen, beschouwen ze dat ogenblikkelijk als ongezonder dan bijvoorbeeld een rozijnenmuffin, ook al staat er op het etiket van de Snickers dat er 47 calorieën in zitten, en op dat van de muffin tienmaal zoveel calorieën (Food Quality and Preference, vol. 16, pagina 675).
Ook denken mensen dat ze dikker worden van voedsel dat een slechte reputatie heeft: een hamburger met een Pepsi wordt in dat verband negatiever beoordeeld dan een volkorenmuffin, al bevat deze laatste meer calorieën.
Fred Flinstone
FRED FLINTSTONE
Het gangbare beeld is dat onze verre voorouders als stoere jagers vooral veel vlees aten. Dat beeld klopt waarschijnlijk niet, vertelde paleobiologe Kathy Stewart van het Canadian Museum of Nature eerder dit jaar op de jaarlijkse conferentie van de American Association for the Advancement of Science in St. Louis. Vermoedelijk was vis voor onze verre voorouders belangrijker.
Een mensenbaby heeft voor de ontwikkeling van zijn hersenen veel meervoudig onverzadigde vetzuren nodig van het type dat bovenal in vis en schelpdieren wordt aangetroffen. Kathy Stewart heeft onderzoek gedaan op de vindplaatsen van oude mensachtigen in Kenia, Tanzania, Congo en andere Afrikaanse landen. Ze constateert in de eerste plaats dat alle vindplaatsen van menselijke fossielen zich aan water (rivier, meer of zee) bevinden en bovendien dat er op die vindplaatsen allemaal resten van vis dan wel schelpdieren zijn aangetroffen.
Het grote voordeel van vis, zo stelt Stewart, is dat dit voedsel voor Flintstone & co relatief makkelijk te bemachtigen was. Om een dier te vangen moet je vallen zetten, met pijlen schieten of speren gooien en in groepen samenwerken. Vissen is veel simpeler. Veel Afrikaanse rivieren vallen in de zomer geheel of gedeeltelijk droog en dan is het een fluitje van een cent om vis te vangen. Stewart meent zelfs dat de routes waarlangs onze voorouders Afrika verlieten, langs water liepen, zodat deze eiwitbron altijd voorradig was.
Met andere woorden, ons lichaam en onze hersenen zijn al honderdduizenden jaren op vis ingesteld. Dat we in vergelijking met andere dieren zo slim zijn geworden, komt misschien wel doordat we al lang geleden de zogeheten omega-3-vetzuren uit vis tot ons hebben genomen.
GEWELD
In Nederlandse gevangenissen wordt nagegaan of vitaminen, mineralen en omega-3-vetzuren uit vis helpen om agressiviteit te beteugelen. In Engeland zou het voorschrijven van deze voedingssupplementen het geweld onder gevangenen met 35 procent hebben doen dalen (Natuurwetenschap & Techniek, maart 2006). Het Nederlandse onderzoek moet met vijfhonderd gevangenen twee keer zo groot worden. De medewerking van de gevangenen is vrijwillig.
HONGERHORMOON
Mensen zijn slimmer als ze weinig hebben gegeten. Wanneer de maag knort, wordt ghrelineuitgescheiden. Dit hongerhormoon verbetert de leerprestaties met ongeveer 30 procent (Nature Neuroscience, DOI: 10.1038/nn1656).
Vanuit evolutionair opzicht is het logisch. Alleen mensen en dieren die genoeg eten, redden het op de lange termijn. En dus gaat het brein naar een hogere versnelling als er honger is: er moet voedsel worden gezocht.
Een bijeffect van de vondst zou kunnen zijn dat het hongerhormoon kan helpen om dementie te voorkomen.
HORMOON
In soja zit een stof, geni-stein, die lijkt op het vrouwelijk geslachtshormoon oestrogeen. Op basis daarvan is er angst dat vegetariërs die veel vleesvervangers eten op basis van soja-eiwit (zoals tofu) een grotere kans zouden lopen op hormonale afwijkingen, zoals borstgroei bij mannen, meer miskramen maar ook kanker. Een studie van de Amerikaanse National Institutes of Health wees echter uit dat de hoeveelheden genistein in soja zo laag zijn dat het voor mensen ongevaarlijk is (New Scientist, 25 maart 2006).
Ibuprofen
IBUPROFEN
Amerikaanse onderzoekers ontdekten dat er in de beste (extra virgine) olijfolie een stof zit, oleocanthal, die hetzelfde ontstekingsremmende effect heeft als de bekende pijnstiller ibuprofen (Nature, vol. 437, pagina 45). Volgens de onderzoekers kan dit wellicht verklaren waarom het mediterrane dieet bescherming biedt tegen allerlei ziekten.
Het is overigens wel van belang om olijfolie in een donkere fles of, beter nog, in een blik te bewaren. Licht vernietigt gedurende een periode van 12 maanden ongeveer 30 procent van de tocopherolen en carotenoïden (twee groepen gezonde antioxidanten) in olijfolie die in lichte flessen wordt bewaard (European Food Research Technology, vol. 221, pagina 92).
JETLAG
Neemt u ook af en toe een melatonine-pilletje om beter te slapen na een trans-Atlantische vliegreis? Heeft geen enkele zin. Canadese onderzoekers zetten alle studies naar het effect van het hormoon melatonine, dat de zogeheten biologische klok reguleert, op een rij (British Medical Journal, DOI: 10.1136/bmj.38731532766.F6) en concludeerden dat er geen enkel bewijs is dat mensen eerder in slaap vallen.
Koffie
KOFFIE
In 1911 klaagde de Amerikaanse regering Coca-Cola aan omdat de cafeïne in de frisdrank ongezond zou zijn. Coca-Cola won de rechtszaak maar daarmee was de strijd tegen cafeïne nog niet gestreden, zo blijkt uit een mooi artikel in de New Scientist (24 september 2005). In de jaren zeventig werd het drinken van koffie en cola in verband gebracht met hartaanvallen en blaaskanker. Later is ongeveer elke ziekte wel aan de beurt gekomen.
Veel studies waren dubieus. Bij een beroemd onderzoek uit de jaren tachtig bijvoorbeeld kregen ratten via buisjes in hun keel een hoeveelheid koffie, die voor mensen correspondeerde met tweehonderd koppen koffie in één slok. De ratten kregen last van geboorteafwijkingen, maar ja, bij dat soort abnormale hoeveelheden gaat er wel meer fout.
De laatste jaren worden de berichten over koffie en cafeïne steeds positiever. Diverse studies hebben uitgewezen dat koffie beschermt tegen tal van ziekten: suikerziekte, nierstenen, parkinson, alzheimer en darmkanker.
KOU
Kou is veel ongezonder dan warmte, zo blijkt uit de New Scientist (11 februari 2006). De klok is erop gelijk te zetten: zodra de temperatuur s winters begint te dalen, stijgt de sterfte. Binnen enkele dagen na de koudste dag van het jaar bereikt de sterfte door hartaanvallen een piek. Ongeveer drie weken na de koudste dag zit de sterfte door griep, longontsteking en andere aandoeningen van de luchtwegen op zijn hoogste punt.
Een goede voorbereiding biedt wel soelaas.Als de temperatuur in Londen, waar het dankzij het zeeklimaat nooit zo erg koud wordt, opeens daalt, neemt de sterfte toe met ongeveer 1,4 procent voor elke graad die het kouder is dan 18 graden. In Finland daarentegen, waar mensen aan kou gewend zijn en zich dus beter hebben aangepast, is dat maar 0,2 procent per graad temperatuurdaling. Maar toch, zelfs in Finland is er dus achttien maal 0,2 ofwel 3,6 procent meer sterfte als het vriest.
Het goede nieuws: de wereld is aan het opwarmen (door een hogere activiteit van de zon dan wel het door de mens versterkte broeikaseffect) en dus zouden we met zijn allen steeds gezonder worden.
Leren
LEREN
Een mens is nooit te oud om te leren. Sterker, leren is voor oude mensen misschien wel nog meer van levensbelang dan voor jonge mensen. Er komen immers steeds meer aanwijzingen dat ouderen die hun hersenen blijven trainen, minder snel last krijgen van dementie.
Het lijkt erop dat mensen die hun hele leven hun hersenen aan het werk houden, bijvoorbeeld met schaken of puzzelen, een buffer in de hersenen hebben cognitieve reserve waardoor aftakelingsprocessen langer worden uitgesteld. Ze krijgen later alzheimer en komen ook sneller terug van beroertes. In de New Scientist (17 december 2005) worden allerlei studies op een rij gezet en de conclusie is onontkoombaar: use it or lose it. Gebruik je hersenen of raak ze kwijt.
Ga naar deze pagina voor het vervolg van het Gezondheids ABC (Liegen tot en met Zweet).
26-07-2007 om 15:03
geschreven door cultura 
|
