GENSHAGEN - Ludwigsfelde een onderzoek naar een verzwegen en/of onbekend of ongekend gebeuren.
15-03-2009
eens iets anders de lucht
Op 1 januari 1944 vielen er als bij wonder een vogel uit de lucht. Na een bombardement op Berlijn en omgeving viel een Lancaster van USAAF in de onmiddelijke omgeving van het fabriek. Een deel van de bemanning ligt begraven op het Amerikaans kerkhof te Neuville-en-Condroz.
sorry, maar terug in het Duits: Für Daimler-Benz gab es keine Stunde null. Schon 1944 bereitete Vorstandschef Haspel das Unternehmen auf die Nachtkriegszeit vor. Bald war auch die Vorstandsgarde wieder im Amt.
Uit een brief aan de Zwitserse vertegenwoordigers van Daimler-Benz....
habe man ubersehen können : dass die Daimler-Benz-Werke weiterbestehen und wieder Automobile produzieren würden.
En dat men bij het heropstarten van Daimler-Benz voor niets terugging :
Haspels Entnazifizierung lief glatt. Als "unbelastet" eingestuft, kehrte er im Januar 1948 als Vorstandsvorsitzender zurück.
KARL CHRISTIAN MULLER, voormalig NSDAP-lid sinds 1933, bekend om zijn onmenselijkheid bij het behandelen van dwangarbeiders bij Daimler-Benz Motorenwerke Gmbh, te Genshagen" (Darunter auch Karl Christian Müller, NSDAP-Mitglied seit 1933 und im Krieg Geschäftsführer des Werks Genshagen bei Berlin. Müller, bekannt für besondere Rücksichtslogiskeits beim "Entledigen" erschöpfer Zwangsarbeiter, trat 1948 als Werkleiter in Untertürkheim (Stuttgart) wieder in den Vorstand ein und erhielt später das Bundesverdienstkreuz.
een blik op de fabrieken, wat deden zij (jaren na 1943)
Untertürkheim : Propeller-Langwellen, S-bootmotoren, Flakmotoren en onderdelen, onder de grond van april 1944 tot januari 1945, 20.000 kubieke meter.
Gaggenau : LKW-delen en LKW-motoronderdelen, zowel boven als onder de grond, 10.000 kubieke meter
, na bombardement Genshagen : fabrikatie van DB 603 en DB 605, motoronderdelen en onderhoud onder de grond, februari 1944 tot oktober 1944, 55.000 kubieke meter
Een deel uit het verslag van een SS-Officier aan Müller, Christian, Direktor DAIMLER-BENZ, te Ludwigsfelde, Genshagen, November 1944 (een paar maand na bombardement waarbij de fabriek voor een groot deel werd lamgelegd).
" In letzter Zeit tritt ein starker Häflingsausfall durch Krankheit ein, der Ausfall ist in1. Linie durch das nasse, kalte Herbstwetter bedingt, da den Häftlingen jegliche Winterkleidung fehlt. Vor allen Dingen ist die Schuhlage der Häftlinge katostrophal. Es sind Fälle vorhanden, da der Häftlinge die Füsse mit alten Lumpen und Papiersäcken umwickeln und mit Draht befestigen muss. Bei diesen Umständen leigt klar und deutlich fest, dass der Häftling nasse Füsse erhält und somit der Herd für eine Krankheit gegeben ist. Ebenso sieht es mit der gesamten Häftlungskleidung aus, da ein grosser Teil der Häftlingen nicht im Besitz eines Mantels oder nur einer ganzer Häftlungsbekleidung ist/ Dazu kommt noch, dass ein grosser Teil nur noch zerfetzte und zerlumpte Hemden trägt (.....) Sollte in kurzer Zeit während der kommenden Wintermonate nicht ein katastrophaler Häftlingsausfall der Häftlinge vermieden werden, so ist es erforderlich, dass umgehend Abhilfe geschaffen wird;"
Zo, met andere woorden.... alle SS-ers waren nog van de slechte niet.
"Die Unterbringung war hunds-, hundsmiserabel. (....) Da war eine Schule in Bau. (...) Also die Konsequenz: Es gab weder Fenster... noch gab es Türen, es gab keinen Platz, also gar nichts. Nur kaltes Wasser, drei Betten übereinander, Strohsäcke, Läuse und morgens natürlich waschen bei 20 Grad unter Null. Es war ja Winter."
"Wir hatten grossen Hunger, wenn wir nicht vor Hunger sterben wollten, mussten wir uns zusätzlich Nahrung beschaffen. Das war durch Freunschaft mit einem STO möglich, wenn uns ein freunlicher Deutscher etwas zu essen zusteckte. Ich habe (....) aus Hunger geheiratet.
In het jaar 1932 werkten 9148 mensen bij de "Ster". Drie jaar later (1935) waren er 26997. In 1939, 42.979. nog steeds geen "ausländer". 1940 : 12 vrijwillige buitenlanders en 632 krijgsgevangenen op een totaal van 42979.
1941 : 13256 "zivilarbeider", al dan niet vrijwillig, 4113 krijgsgevangen en ... 150 KZ-häftlinge.
1943 : elks wat meer.....
1945 : 24076 "zivilarbeider", de meeste gedwongen, 3587 krijgsgevangen en 5269 KZ-häftlinge. op een totaal van 66170.
het toppunt : 1942 : 25325 "zivilarbeider", de meesten onvrijwillig, al dan niet gedwongen, 6724 krijgsgevangenen en 680 KZ-häftlinge. En dit op een totaal van 80590.
Over de cijfers hebben wij vragen : uit andere gegevens zou kunnen blijken dat ongeveer 45 % van de toenmalige tewerkgestelden bij Daimler bestond uit "zwangsarbeiter, zowel Ost of West, krijgsgevangenen en niet te vergeten KZ-häftlinge.
Het blijft jammer dat de huidige leiding van Daimler-Benz nog steeds probeert "te vergeten".
In 1926 waren er zes 8 bedrijven onder Daimler-Benz, met 16750 werknemers. Winst - 18,0 millionen D-Mark. Met een omzet van 68,0 millionen D-Mark. In 1939 waren er 65 bedrijven onder de "ster" met 42.776 werknemers. Winst 101,2 millionen D-Mark. Een omzet van 527,6 millionen D-Mark. In 1944 waren er 93 bedrijven die een blauwe ster droegen, met 92297 werknemers. Winst 175,1 millionen D-Mark. Een omzet van 953,9 millionen D-Mark. Dit is slechts een beknopte samenvatting. Uit de gegevens waarover wij beschikken blijkt dat tijdens het verloop van de oorlog Daimler-Benz stelselmatig zijn omzet en zodoende zijn winst wist te verhogen.... Wij kunnen ons hierbij de vraag stellen...op "wiens" kap ?
Het is terug in het Duits, maar vertalen is makkelijk .... alleen kan je door vertalen veel verliezen... daarom...
"Auf individuelle Entschädigung wurde bewusst verzichtet, da eingehende Unterschungen ergeben haben, dass im Einzellfall häufig nicht mehr festgestellt werden kann, wer, wann, wo und wie lange Zwangsarbeit leistten musste... Wie Daimler weiter mitteilt, betrachtet das Unternehmen die Aufarbeitung der materiellen Fragen als abgeschlossen; es will jedoch der ethisch-moralischen Aspekte des Themas Zwangsarbeit auch im Zukunft stets gewahrt sein - im Sinne eines Vermächtnisses, vor allem für die zukünftige Generationen"
Van een jonge vrouw uit Tsjechie (KZ -Ravensbruck) Daimler-Benz Genshagen : bij het appel kwamen HEREN van Daimler-Benz. Zij zochten jonge meisjes die er gezond uit zagen. Een echte koeienhandel. Handen, tanden en tong tonen, volledig naakt.. en de heren maar ... genieten. Afgevoerd met vrachtwagens naar Genshagen.
Van een jonge vrouw uit USSR : Daimler-Benz Unterturkheim : Ik had mijn werk beeindigd en was moe. Was gaan zitten. Toen kwam een Duitser en zei dat ik moest opstaan. Ik bleef zitten.Volgende dag werd ik bestraft. Een politieman kwam mij halen en bracht mij in het bureel met een grote hond daarin : bij de volgende overtreding of ongehoorzaamheid noemen we je "Schwarzwald". Schwarzwald stond voor een "Bestrafungslager".
Van een Italiaanse arbeider - september 1944 Daimler-Benz, Marienfelde, Berlin : Normaal werd er op Zondag niet gewerkt. Maar.... uit ons bed gehaald om 6 uur in de morgen. Opruimen van puin na bombardementen, graven van anti-tankgrachten, enz. Afgehaald door Wehrmachtsoldaten, niet door aangestelden van de fabriek (Daimler-Benz)
Daimler-Benz, Motorenwerke, Gmbh, te Genshagen (Ludwigsfelde) werd geleid door Karl Christian MULLER. Een zeer eigenzuchtig mens, die voor niets terug ging. Al was het maar om zijn produktie op peil te houden. In 1940 werden er ongeveer 3.176 vliegtuigmotoren geassembleerd en/of gereviseerd door hoofdzakelijk Duitse arbeiders (7.700 man) In 1944, voor het bombardement van augustus '44, werkten er 16.600 arbeiders. Zij assembleerden en/of onderhielden 10.535 motoren.
Eind 1943 waren er om en bij 14.700 "menschen" aan het werk. 38 % waren "Auslandische Zivilarbeiter". 5 % waren krijgsgevangen en 2 % KZ-gevangenen.
Daar de oppervlakte van de fabriek zeer groot was, waren er ook andere diensten binnen de fabriek. Deze werden bezet (om te werken) door 80 % buitenlanders.
En de geschiedenis herhaalt zich. Het is terug Daimler-Benz die daar bezig is (zijnde een paar honderden meters verder). En terug "Ost-arbeiter", zijnde toenmalige DDR-burgers.
Let wel : foto's nemen..... uit den boze... sorry maar der herschaling is de foto ietwat onduidelijk.
Jammer maar helaas. Naast de vernietiging van Duitse steden door de RAF en USAAF, deed deze laatste zich ook kennen in het oosten. Jammer... maar onder de naam van "oorlog" was veel veroorloofd. Zoals wij ooit van een gewezen dwangarbeider mochten horen : Geef een Amerikaan, een Brit, een Fransman, een Italiaan, een Nederlander, een Rus, een Spanjaard, een Oostenrijker, een Luxemburger, een Griek en...een Belg. een wapen, zet zij in een groep, en het zijn allemaal 'varkens".
Het zal toch juist zijn. Eens geroerd in een "beerput".....
En stinken dat het kan.... Blijkbaar is het moeilijk om eindelijk eens met de waarheid naar buiten te komen. Alleen.... onzen hond beet graag in een biefstuk.
Wij bijten graag ... en blijven bijten... zodoende gaan wij door.... tot op het bot...
Ondanks de "ster" beginnen wij ernstig te twijfelen over de eerlijkheid van Daimler-Benz. Ze hebben een grote "ster" maar.... voor ons heeft de ster afgedaan. Vele bedrijven die toen met dwangarbeiders gewerkt hebben, zijn ergens tegemoet gekomen. Daimler-Benz heeft een serieuse som aan de kant gezet om bepaalde initiatieven te ondersteunen die wel iets te maken hebben met deze periode. Maar..... het zijn alle, voor ons althans, prestige, projecten waar zij goed proberen uit te komen. Terug de "ster". In Berlijn kan je er niet naast kijken, waar mogelijk zie je de witte ster op een blauwe achtergrond. Raar maar waar..... terug naar het verleden.... eventjes nadenken en jullie begrijpen wat wij bedoelen.
In september 1944 werd het KZ-Ausenlager Genshagen heropend. Heropend na het bombardemetn van 6 augustus 1944. Van het toenmalige Lager zal vermoedelijk, na dit bombardement, niet veel overgebleven zijn. Dit is slechts een gissing. Gegevens hier omtrent voorlopig moeilijk terug te vinden. Circa 1.100 vrouwen uit het "RAVENSBRUCK" (unterlager KZ Sachenhausen) werden op transport gezet naar Genshagen. Ze werden ingezet bij de assemblage van vliegtuigmotoren in de Daimler-Benz, Motorenwerke Gmbh. Hun verblijfplaats echter geen lager, (lees, kamp) maar de keldergewelven van een grote fabriekshalle. Namelijk in de Gross Deutschlandhalle. (grote witte open vlek op foto) Deze halle werd bij het bombardement van zondag 6 augustus 1944 grotendeels vernietigd. Wij kunnen dus stellen dat dit "heropend" lager zich bevond in de kelders van de ruines van deze halle. Over de leefomstandigheden zullen wij ons geen vragen stellen. Bij mijn bezoek aan Genshagen, Ludwigsfelde werd dit bevestigd. De overblijvende KZ-zwangsarbeiterinnen werden op 20 april 1945, 8 dagen voor de bevrijding van Genshagen, Ludswigsfelde, een bevrijding zonder slag, geevacueerd naar Sachenhausen. Hoeveel van hen de oorlog hebben overleefd ????
Er was eens sprookje. Men beloofde, betere omstandigheden, meer loon, meer sociale voordelen...
Toen de eerste, al dan niet vrijwillig, aankwamen in Duitsland, was het nog vrij goed. Er was voor ieder genoeg. Maar... Naar mate de oorlog vorderde werden de omstandigheden slechter en slechter. Velen bekwamen drie maal daags een maaltijd. Zij het pover maar men had geen "echte" honger. Het buikje was gevuld. Doch... vanaf eind 1943 werd het stilaan anders. Niet alleen de bombardementen deden wat zij "niet" moesten doen... Ook de rantsoenering, of liever de kwaliteit en de hoeveelheid van het voedsel ging zinderogen achteruit. Het gewicht van de boterhammen werd steeds kleiner, de soep steeds dunner, het vlees was er soms niet meer... De dwangarbeiders dienden zich te behelpen met dat wat er was. Gelukkig was er nog post en kon men van thuis uit af en toe iets ontvangen. Maar, ...de post was niet zoals vandaag. Dus ... meermaals was het toegezonden voedsel naar de vaantjes. Een beetje schimmel kon geen kwaad, zolang het eetbaar was.... Hoe de tijden veranderden : Bij Daimer-Benz in Marienfelde mochten de Fransen de maaltijden gebruiken in een gemeenschappelijke kantine, samen met de Duitsers. Toen... plots dit voorrecht werd opgegeven en zij ergens anders hun maaltijd dienden te gebruiken. Niet alleen de plaats was veranderd, ook de hoeveelheid en de kwaliteit van het voedsel ging fel achteruit. Bijvoorbeeld : de bloemkool was voor de bazen, wij kregen de bladeren..... Met uitzondering van de USSR-dwangarbeiders of -arbeidsters mochten de anderen "Lebensmittelpakete" ontvangen. Voor velen een redding, ook al was de versheid soms niet dat.... Maar deze waren "überlebenswichtig".
Een klein voorbeeld : 's morgens een stukje brood, 's middags in de fabriek een paar "pellepattatten met een beetje saus met af en toe 20 gr. vlees en 's avonds een klets confituur of een brokje kaas.
Het is niets voor niks dat bij de bevrijding velen zich begaven aan het eten van onder ander paardevlees, gesneden uit kadavers die langs de weg lagen. Wij kunnen het ons niet voorstellen... voor een stukje vlees... en met doodsverachting.... want kogels (russische) konden ieder moment vernieling zaaien.
Eén zaak staat als een paal boven water.... zij die het overleefd hebben... ondanks honger en vooral bombardementen... hebben hun "pere" afgezien.
Laat ons hopen dat wij (naast die ene) nog getuigenissen mogen ontvangen van toenmaals betrokkenen. Met onze dank.
Tijdens ons bezoek aan Ludwigsfelde, Genshagen hebben wij kennis kunnen maken de overblijfselen van een "lager", gelegen Am Birkengrund. Naast dit "lager" waren er binnen het stadsgebied van Berlin meer dan 1.000 "lager". Velen daarvan bestonden uit houten barakken. Neergezet door en ingericht door GBI Speer en onderhouden (?) door het DAF. (Deutsches Arbeits Front). Er was een onderscheid tussen de "lager" voor Ostarbeiter en deze voor "Westarbeiter". Eén verschil kon men merken aan het aantal personen dat diende te verblijven in de barakken. Voor de "Ost" een pak meer dan bij de "West". Wij kunnen echter stellen dat de leefomstandigheden in de barakken verre van confortabel was, zo was er (meestal) maar één toilet en/of wasgelegenheid. Daar deze behuizing niet voorzien van enige isolatie was het in de winter zeker niet van de poes. Grotere bedrijven, zoals Daimler, Siemens, beschikten over eigen kampen waar het leven, zo je dat nog leven kunt noemen, "minder" slecht kan genoemd worden. Naar mate de oorlog vorderde werden de omstandigheden er zeker niet beter op. Wij beschikken over informatie, die trouwens iedereen kan terugvinden via het net, waaruit blijkt dat het verschil tussen "Ost" en "West" immens was. Voor de "ost" was het steeds kommer en kwel. Voor de "west" waren de omstandigheden ietjes beter. Zoals bijvoorbeeld dat de "west" geen bewaking zou gekend hebben, terwijl de "ost" enkel buiten konden om te werken. Dit voordeel doet evenwel niets af van de mindere omstandigheden waarin beide groepen dienden te leven. Een zaak staat vast, of de "west" nu al dan niet ietjes vrijer waren, de prikkeldraad was er. Tijdens onze legerdienst deden wij soms "de muur". Neem gerust aan dat "de muur doen" in deze kampen, zowel west als oost, zeker niet aan te raden was. Kortom, het leven van dwangarbeiders, zij het nu "ost" of "west, was geen verhaal om over naar huis te schrijven. Wij kunnen stellen dat het voor iedereen niet makkelijk was zich te handhaven. Het is niet voor niets dat velen na de bevrijding een al dan niet blijvend trauma hadden. En over de maaltijden..... dat is voor later. Blijven kijken...
Het wordt steeds moeilijker getuigenissen terug te vinden. De enige getuigenissen waar wij momenteel over beschikken zijn deze van toenmalige "Ostarbeiter of Ostarbeiterinnen". Daar deze onder een veel strenger regime dienden te "leven" en te "werken" kunnen wij wellicht met enige zekerheid stellen dat de als "arisch" genoemde "Westarbeiter", het ietwat makkelijker hadden maar toch deelden in de klappen. De "Ostarbeiter" zijn bijzonder gediskrimineerd geworden, dit op alle gebied. Zo moesten Poolse arbeiders en arbeidsters een kenteken dragen, een violetten "P". Diegenen uit de USSR dienden een het woord "Ost" op een blauwe achtergrond te dragen. Dit waren alleen uiterlijke verschillen. Ook het loon, wat alle "arbeiders" ontvingen, verschilt. De info waar wij over beschikken beperkt zich enkel tot de lonen van de "Ostabeiter". Het loon van een "Pool" zou 15 % lager zijn geweest als dat van Duitse werknemers. Evenwel dienen wij rekening te houden met het feit dat van het karig loon van de "Ostarbeiter" allerhande afhoudingen werden uitgevoerd. Bijvoorbeeld werden de "Ost" beloond met een loon van 51 Reichsmark, maar... daarvan werd direkt 45 RM afgehouden voor kost, inwoon en verpleging. En... de hoogte van de lonen was niet overal gelijk. Afhankelijk van het bedrijf waar men moest werken kreeg men meer en/of veel minder. Over de maaltijden... Simpel, in den beginne was er nog "genoeg". Hoe verder de jaren vorderden werden de kwaliteit en de hoeveelheid steeds minder en minder. Zoals een getuige naliet : " de bloemkolen waren voor de staf, de bladeren voor ons". Daar wij momenteel, zoals boven vermeld, slecht beschikken over getuigenissen van vroegere "Ostarbeiter" zijn wij zoekende naar getuigenissen van vooral Belgische Weggevoerde, Dwangarbeiders. Hopelijk reageren er een aantal. Geheimhouding verzekerd. !!
(Info van dit artikel uit "Arbeitsheft nr. 31" Zwangsarbeit in der Berliner Metallindustrie 1939-1945. Ein Studie im Auftrag der Otto Brenner Stiftung, auteur : T. von Fransecky)
Door de toenmalige ligging van de Daimler-Benz Motoren Gmbh te Genshagen, midden in een bos, en de manier waarop de gebouwen waren neergezet, was deze moeilijk terug te vinden. Daar alle gebouwen niet hoger waren dan de bomen en door gebruik van camouflage waren deze vanuit de lucht moeilijk terug te vinden. Maar.... niets is onmogelijk. Er zijn echter toch een aantal bombardemeten uitgevoerd tussen maart '44 en september '44.
Daar de oppervlakte van de fabriek vrij groot was, maar toch te klein om over te gaan naar het leggen van "tapijt, werd deze steeds overdag aangevallen. . Het eerste vond plaats op maandag 6 maart 1944, uitgevoerd door 193 toestellen van de 8ste USAAF, 2nd Bomb Wing, 2nd Bomb Division, waarvan : 63 B-24's (389, 445 en 453st. Bomber Group), 64 B-24's (44, 392, 458st. Bomber Group) en 76 B-24's (93, 446 en 448st. Bomber Group) verliezen : 15 KIA, 8 WIA en 148 MIA
Genshagen zelf is deels gespaard gebleven door het slechte weer. Slehts één vliegtuig zou zijn last gedropt hebben op het gestelde doel, zijnde Genshagen Industrial Area. . Een tweede maal op woensdag 21 juni 1944, uitgevoerde door 458 en 44 Bomber Group, 92 vliegtuigen USAAF. Mission no. 60
Deze 92 vliegtuigen dropten hun last op het Genshagen Industrial Area.
Een derde maal, op ZONDAG 6 AUGUSTUS 1944, de eerste prijs, Meer dan honderd vliegtuigen, B-24 USAAF, droppen hun vracht op de terreinen van de fabriek. Door dit werd de fabriek voor 70 à 80 % beschadigd of vernietigd. Uit info zouden toen 133 dodelijke slachtoffers zijn gevallen. Een aantal waarmee wij het moeilijk hebben. Laat ons stellen dat deze 133 inwoners waren van Ludwigsfelde en omgeving, met andere woorden Duitsers. Het grote aantal doden is mede te "danken" aan William Bruno, die het in zijn hoofd haalde om het alarm te laat in te laten gaan. Hij werd hiervoor (en niet alleen voor deze daad, ook mishandeling, opsluiting en aangiften bij de Gestapo) veroordeeld tot 8 jaar gevangenisstraf. Daar de aanwezige "Zwangsarbeiter" 'onbekend' waren kon men hun identiteit niet achterhalen en werden zij in een massagraf gedropt. De massabegrafenis zou (uit persoonlijke info) plaats gevonden hebben op en rond het voetbalveld. De invloed op de produktie van "nieuwe" motoren was evenwel zichtbaar. In juli nog 1200 in augustus om en bij de 500. De fabriek werkte evenwel door. Strategische belangrijke delen waren ter plaatse onder de grond gebracht. Zodoende....kon men verder werken. Zij het met de nodige problemen, maar... voor dwangarbeiders bestonden geen problemen, zij dienden het maar uit te voeren. .
Daar bepaalde "Lager" niet zo ver van het terrein van de fabriek lagen, stellen wij ons voor dat deze bij deze luchtaanvallen, ook meedeelden in de "eieren". Voor zover onze informatie klopt zijn op het lager "Ostwache, Birkengrund" bij alle gedane aanvallen, bommen terecht gekomen. Schade was zeker, over het aantal slachtoffers.... raden maar.
Op het kerkhof van Ludwigsfelde bevindt zich een monument ter nagedachtenis van de gevallen doden bij de verschillende aanvallen op Genshagen, Ludwigsfelde. Bij mijn bezoek aan het museum te Ludwigsfelde werd ik op de hoogte gebracht dat niet alleen slachtoffers van bombardementen zijn teruggevonden, na opgraving, doch ook overblijfselen met duidelijke tekens van schotwonden, meer bepaald in de schedel, of liever de nek. Je ziet maar... een bombardement was ook een moment om "zuiveringen" uit te voeren. Foto van een maquette die zich bevindt in het museum te Ludwigsfelde. Het museum kunnen jullie vinden in het station. .(kia = killed in action, wia = wounded in action en mia = missing in action)
Hierna volgt een overzicht van de "Lager" waar velen hebben moeten vertoefen. In goede en in minder (vooral) goede dagen.
Lager "Bahnhof" : Postdammer Strasse in Ludwigsfelde, direkt naast het krijgsgevangenkamp. geschikt voor 1200 mensen, vanaf zomer 1942 USSR dwangarbeiders, voornamelijk vrouwen.
Lager "Ostmarke" : tussen de Reichsautobahn en Postdammer Strasse mei '43 : 1507 "Ostarbeiter" en 860 "Ostarbeiterinnen"
Trebbin-lager : 12 kilometer van Genshagen Werke; mei '43 : 764 Franse, 579 Nederlanders, 464 Tsjechen, 5 Russen, 1 Franse (vrouw), 31 Belgen, 3 Kroaten, 8 Italianen, 4 Spanjaarden, 1 Pool, 78 Hongaren, 2 Serven, 3 Oekrainers, 1 Armeen, 1 Finse (vrouw), 1 Portugese (vrouw) en 3 staatslozen.
Stalag IIId/517 : Sonder Lager, Genshagen
EN :
Lager Ostwache : geschikt voor 2.000 mensen en bestaande uit 22 verblijfsbarakken, ook genoemd OST of BIRKENGRUND. Gelegen op 500 meter ten oosten van de "Werke" en tegenover de Fliegerschule. Am Birkengrund te Ludwigsfelde, Genshagen.
Jammer maar helaas. Naast de vernietiging van Duitse steden door de RAF en USAAF, deed deze laatste zich ook kennen in het oosten. Jammer... maar onder de naam van "oorlog" was veel veroorloofd.
