Dit cursiefje behaalde de tweede plaats van de Cursiefjeswedstrijd 1995

DE TOILETMADAM

In geen enkel programmaboekje van de Gentse Feesten staan ze vermeld. Geen enkele samensteller, bezorgd om zijn integriteit, zou het trouwens durven wagen hen op te nemen tussen de andere attracties van de Gentse Feesten. Dan nog niet gesproken over het probleem onder welke rubriek je ze zou moeten plaatsen. Ik heb het hier over de welig tierende toiletten.

Dat ze er nodig zijn zal wel niemand betwijfelen. Nu al meldt de lokale pers dat teveel feestgangers deze openbare nutsvoorzieningen negeren. Met alle gevolgen van dien voor de historische gebouwen en de openbare gezondheid, om nog maar te zwijgen over de kwalijke geurtjes die de reukzintuigen van de feestvierders teisteren.

Vroeger vond je nog op diverse crusiale punten van de stad heuse openbare toiletten, maar die worden de laatste jaren steeds maar schaarser. Je moet al een doorwinterde Gentenaar zijn om zomaar voor de vuist weg een handvol van die, voor de gemeenschap nuttige instellingen, op te sommen. In het stilaan verdwijnen van deze historisch gegroeide intieme plaatsjes heb ik steeds de hand gezien van de vrouwenemancipatiebeweging. Eerlijkheidhalve moet ik bekennen dat er in deze materie slechts weinig rekening gehouden werd met de ene helft van de stadsbevolking. De laatste jaren hebben we wel het schoorvoetend plaatsen van muzikale openbare toiletten meegemaakt. Achteraf bleken deze van achtergrondmuziek voorziene blikken dozen, geen succes te hebben. Naast het probleem van de juiste pasmunt zijn heel wat potentiële gebruikers ervoor beducht langer dan de strikt noodzakelijke tijd erin te moeten doorbrengen door de schuld van een of ander technisch defect.

De plaatijzeren pisbakken die enkele jaren terug nog de Gentse binnenstad sierden tijden de Feesten, hebben plaats moeten maken voor hedendaagse degelijke uitgeruste en bemande, of moeten we zeggen “bevrouwde”, toiletcontainers. De meeste worden tijdens de feest-tiendaagse neergepoot op een plaats waar je ze de overige éénenvijftig weken van het jaar niet zou dulden. Maar ze horen er nu eenmaal bij, net zoals de vele hot-dog-, friet- en doner-kebabkramen, een noodzakelijk kwaad dus.

Tijdens een van mijn avondlijke slenterpartijen doorheen de feestende stad passeer ik zo'n "natuurlijke-behoefte-box". Een onweerstaanbare drang maakt zich van mij meester en noopt tot een bezoek. Na moeizaam de drie treden overwonnen te hebben sta ik in de helverlichte deuropening. Ik heb blijkbaar geluk want het anders zo druk bezette bedrijfje biedt een verlaten aanblik. Nog net zie ik de toiletdame in één van de deurtjes wegglippen. Was het om één of ander te reinigen, of was het om zelf eens gebruik te maken van haar eigen accommodatie, ik weet het niet. Tegen alle handelsregels in, die zeggen dat de klant pas hoeft te betalen na een bewezen dienst, hangt hier aan één van de toiletdeuren een bordje met "Gelieve vooraf te betalen". Gezien ik tijdens de Gentse Feesten een stuk begripvoller en toleranter ben diep ik uit mijn broekzak de gevraagde twee koperkleurige vijffrankstukken op. Daar de terugkomst van de bedrijfleidster op zich laat wachten en mijn behoefte steeds maar nadrukkelijker wordt, besluit ik noodgedwongen niet langer te wachten en alvast aan datgene te beginnen waarvoor ik hier gekomen ben. Wanneer ik me enkele ogenblikken later van de wand afwend om via de deuropening dit "paleis van verlichting" te verlaten bemerkt ik dat de toiletdame op haar vertrouwde plaats is teruggekeerd. In haar hand laat ze enkel geldstukken tegen elkaar klinken, een simpel truukje waarmee de meeste van haar collega's er hun klanten aan herinneren dat ze dit werk van barmhartigheid niet gratis verrichten. Spontaan reik ik haar het verschuldigde bedrag aan maar de anders zo grijpgrage hand blijft gesloten. Enigszins verwonderd herhaal ik mijn beweging. De hand blijft echter gesloten. Met verwijtende blik kijkt de dame me strak aan en met nadruk in de stem orakelt ze: "Maar meneer, ik wacht hier ook maar mijn beurt af." Terwijl ik het schaamrood naar de wangen voel stijgen, lukt het me nog net een " Excuus mevrouw, maar ik dacht dat u de toiletmadam..." uitbrengen.

Snel afdruipend laat ik me door de anonieme mensenzee opslorpen in de hoop de toiletdame-tegen-wil-en-dank nooit meer tegen het lijf te lopen. Minuten later besef ik dat de twee vijffrankstukken nog steeds doelloos in mijn hand ronddraaien.

Ik heb mij vast voorgenomen tijdens de volgende editie van de Gentse Feesten mijn schulden te gaan vereffenen. Even vast ben ik ervan overtuigd dat ik deze keer beter uit mijn doppen zal kijken.

21-07-1995 om 00:00 geschreven door David Maes

VOLG DE GIDS

Voor heel wat autochtonen bieden de Gentse Feesten een unieke gelegenheid om toerist te spelen in eigen stad en eens dieper te graven in het boeiende en rijke Gentse verleden. Keuze aan rondleidingen is er trouwens in de feestweek genoeg voorhanden. Je kan je geen onderwerp indenken of er is wel één of andere organisatie die er een gidsentoer over inricht.

Diegenen die zich geroepen voelen om hun stadsgenoten of andere bezoekers wegwijs te maken in het doolhof van Gentse roemrijke figuren, historische gebouwen en noemenswaardige gebeurtenissen uit het grijze verleden, getuigen niet altijd van een gevoel voor wetenschappelijke juistheid. Sommigen veroorloven het zich zelfs de stad een nieuwe geschiedenis toe te dichten, alsof er in haar verleden geen stof genoeg voorhanden is voor een boeiende causerie.

Ik weet het, zo erg is het nog niet als die buitenlandse gids die op het Sint-Baafsplein met de rug naar het N.T.G.-gebouw, de rechter hand verheft en met een gezicht waarvan de historische kennis afdruipt, met overtuigende stem zegt: "En dit is nu de Sint-Baafskathedraal". Even later, al even overtuigend, met de gestrekte linker arm naar de "echte" kathedraal wijst en tegen zijn gewillig publiek orakelt "dat dit de Belforttoren is".

Ik kan me moeilijk inbeelden dat één van onze stadsgidsen het in zijn hoofd zou halen het standbeeld van Jacob van Artevelde aan te wijzen als dat van Lieven Bauwens, of erger nog, van Karel Waeri. Maar toch...

Op de hoek van de Kraanlei en de Zuivelbrugstraat komt een gids aangehold met in zijn zog een groep toeristen. Ik wacht even, want ik verwacht hier nog eens het bekende legendarische verhaal te horen. En ja hoor, daar komt het : "Dit huis wordt de "Zeven Werken van Barmhartigheid" genoemd. Zoals U ziet worden er slechts zes werken van barmhartigheid op de gevel afgebeeld, daar waar er in feite zeven zijn. Het zevende bevindt zich in het gebouw, namelijk "de dorstigen laven", een café dus." Je moet toegeven, een mooi verhaal. De toehoorders zijn er zo door geboeid dat geen enkele merkt dat op de gevel de dorstigen wel degelijk gelaafd worden maar dat er de doden niet op begraven worden.

Een collectief Gentse Feestenbezoek met vrienden, niet-Gentenaars, nodigt uit tot een boottochtje op de Gentse wateren. Voor we aan boord gaan leg ik mijn tienjarige dochter uit dat de gevel van het Metselaarshuis in de Cataloniestraat de echte is en die op de Graslei slechts een kopie die gebouwd werd in het vooruitzicht van de Gentse Wereldtentoonstelling in 1913.

Het bootje heeft amper enkele meters het inktzwarte water van de Gentse historische haven doorklieft of de schipper - gids verheft zijn monotone stem om zijn passagiers uit te leggen dat de gevel van het Metselaarshuis aan de Graslei "gebouwd werd door Christoffel Van den Berghe in vijftienhonderd ..." De blik van mijn oogappel, die me tegelijk dreigend als ongelovig aankijkt, verhindert mij nog verder naar de gids te luisteren. Vooral met haar vertwijfeling, over welk kamp ze moest kiezen, dat van de vaderlijke wijsheid of dat van de allesovertreffende gidsenwetenschap, heeft me later heel wat moeite en overredingskracht gekost om haar terug op het rechte, historisch juiste, pad terug te brengen.

Wanneer we onder de Zuivelbrug doorgevaren zijn probeert onze gids er ons nog van te overtuigen dat het gebouw van de Vooruit een "stadsarchief" herbergt. Voor mij klapt hier de deur dicht en luister ik verder niet meer naar de "kemels", met twee of drie bulten, van onze pseudo-wetenschapper.

Bij het betreden van de vaste grond kijk ik nog eens goed rond om mijzelf ervan te overtuigen dat ik wel degelijk in Gent ben.

28-06-1994 om 00:00 geschreven door David Maes