Tot hiertoe zijn ongeveer 30.000 mensen in België aan of met Covid-19 gestorven. In het begin was er nog collectieve rouw. In een verder stadium gingen de coronadoden heen zoals de duizenden mensen die elk jaar sterven aan kanker, hart- en vaatziekten, griep en longontstekingen enz.
Hoeveel doden de coronavarianten in 2022 en de jaren daarna nog zullen opleveren, is moeilijk te voorspellen. Toch verwachten biostatistici dat we elk jaar opnieuw een golf mogen verwachten.
Of we het als maatschappij aanvaarden dat coviddoden voortaan simpelweg bij het leven horen, hangt af van de hoeveelheid slachtoffers die corona maakt en in de mate dat die te vermijden zijn. Wordt sars-CoV-2 een virus dat alleen nog maar zware verkoudheden veroorzaakt, dan zullen we de weinige doden die toch nog vallen erbij nemen. Maar komt er een nieuwe variant die veel dodelijker is, dan zullen we collectieve maatregelen nemen.
We zijn meer en meer gaan beseffen dat sommige doodsoorzaken te vermijden zijn door preventieve maatregelen te nemen. Denk bijvoorbeeld aan roken of verkeersaccidenten. Ook met corona zal dat het geval zijn. We mogen niet kort door de bocht concluderen dat corona zo maar bij het leven hoort. Onze maatschappij heeft als opdracht iedereen een leven te garanderen dat zo gezond en zo lang mogelijk is.
Bron: De Standaard - 19 februari 2022 - Horen coviddoden voortaan bij het leven? Door Dries De Smet, Wouter Woussen
De representativiteit van de zogeheten ‘vrijheidskonvooien’ kan best wel eens overschat worden. En wellicht zijn ze geen lang leven beschoren.
Wat zich op de achtergrond afspeelt, kan echter halsstarriger worden. Het coronaprotest is permeabel, wat betekent dat allerlei thema’s er kunnen in doordringen, en ook doorgedrongen zijn, die vooral gemeen hebben dat ze een ongenoegen aan het licht brengen: ‘zich niet gehoord of politiek vertegenwoordigd voelen’. Corona heeft de motor van het verzet laten aanslaan. En waar het coronaprotest aanvankelijk een amalgaam was van motieven en argumenten om de coronamaatregelen te verwerpen, zijn meer en meer andere ongenoegens erin gesijpeld, bijvoorbeeld over het dure leven (inflatie, energieprijzen, kosten van de klimaatmaatregelen). Daarnaast stijgt de overtuiging dat de schuld van al het onheil bij de politiek ligt.
Is er dan een probleem met de democratie?
De kern van de democratie ligt erin besloten verdeeldheid te organiseren in plaats van ze af te stoten. Wat verdeeldheid wordt genoemd, is eigenlijk niets meer dan de essentie van democratie. Van de overheid wordt wel verwacht dat ze in staat is zoveel mogelijk ongenoegen goed op te vangen en daarvoor is echt geen dictatuur nodig. Trouwens mag een overheid mag nog zo krachtig zijn, alle neuzen in dezelfde richting krijgen is niet van deze wereld. ‘Onze hoofden zijn rond zodat het denken alle richtingen uit kan en van richting kan veranderen’ (naar een uitspraak van de Franse kunstschilder en auteur Francis Picabia (1879-1953).
Bronnen:
*De Standaard - 16 februari 2022 - Het oor van de politiek. Door Marc Reynebeau
*Der Spiegel – Heft Nr.7/2022 - Ein Land in mentaler Quaranytäne. Von Peter Maxwil
Terwijl de coronamaatregelen langzamerhand wereldwijd worden teruggeschroefd, blijven protestacties zich voordoen. Deze acties nemen nieuwe vormen aan met als allereerste bedoeling om door middel van allerlei trucjes de wettelijke bepalingen in verband met samenkomsten in openlucht te omzeilen en de organisatoren anoniem te laten blijven.
Een voorbeeld daarvan is in Duitsland het fenomeen van de’ Corona-Spaziergänge’ of coronawandelingen. Dat klinkt heel spontaan en onschuldig, maar dat is het niet altijd. Het zijn verzamelingen van tegenstanders van de coronamaatregelen, georganiseerd via chatapps zoals Telegram en Discord en via relatief gesloten kanalen, zoals de walkietalkie-app Zello. De ‘Corona-Spaziergänger’ wekken de indruk dat zij zich spontaan ontmoeten en dat op toevallige wijze de groep wandelaars groter en groter wordt. Vaak komt het echter tot agressie en gewelddadige confrontaties met de politie.
Een ander fenomeen vormen de vrijheidskonvooien zoals in Canada en Frankrijk en die ook ons land aandeden. Terwijl die in Canada uitsluitend bestonden uit vrachtwagens (van zelfstandige truckers), gaat het in de Europese versie vooral om bestelwagens, kampeerwagens, personenwagens en motors. Zij bedienen zich van de dezelfde communicatiekanalen en de organisatoren blijven anoniem. Het hoofddoel is het verkeer in delen van steden lam te leggen, om zo aandacht te krijgen.
De deelnemers zijn gekant tegen de coronamaatregelen of bepaalde facetten daarvan, maar eveneens tegen de staat, de wetenschap, de economie, de politie en zelfs de democratie. Zij spreken van verzet en beroepen zich daarbij op vrijheid en zelfbeschikking.
Waar zij het niet zo nauw mee nemen is dat enerzijds voor optochten of betogingen een voorafgaandelijke toestemming van de overheid nodig is en anderzijds het strafrechtelijk verboden is om het verkeer kwaadwillig te belemmeren. Op dit laatste staan trouwens straffen zoals het intrekken van het rijbewijs, levenslang rijverbod, geldboetes en zelfs gevangenisstraffen.
Of samenscholingen nu op voorhand worden aangevraagd en de identiteit van de organisatoren wordt bekendgemaakt, of ze nu ‘spontaan’ tot stand komen aan de hand van sociale media en informele netwerken, het gevolg is meestal oproer, geweld, vernieling en beperking van de anderen.
Een gevolg is dat de overheid zich anders en meer preventief gaat organiseren en op deze manier worden 'nieuwe normen tegen ongemakkelijke demonstranten' vastgesteld, die ook vreedzame demonstraties – in de mate dat die nog mogelijk zijn - kunnen treffen. Iedereen die het fundamentele recht op vrijheid van samenkomsten misbruikt, is tegen de meerderheid van degenen die zich wel aan de regels houden.
Daartegenover staat dat een rechtsstaat kracht toont wanneer ze kan verdragen dat ook onaangename meningen op straat worden geuit. Vrijheid van vergadering of samenkomsten is een minderheidsrecht, een recht op afwijkende meningen, zelfs een recht op idiotie. Maar een grondwettelijke vrijheid kan nooit een vrijgeleide zijn voor collectieve acties die de uitoefening van de rechten van andere burgers beperken, schade aanbrengen aan het openbaar en privaat patrimonium, of de openbare veiligheid en orde schenden.
Bronnen:
*Der Spiegel, Heft 6/2022 - Laufen lassen. Von Jan Friedmann, Dietmar Hipp, Ansgar Siemens
* De Standaard - 14 februari 2022 - ‘Vrijheidskonvooien’ verzamelen in Rijsel op weg naar Brussel. Door Christoph Meeussen
*De Standaard – 15 februari 2022 - Het ‘vrijheidskonvooi’ kwam te voet en vertrok zonder revolutie. Door Stijn Cools, Christophe Meeussen
De ene week na de andere manifesteren mensen tegen het coronabeleid. Naast deze manifestaties nemen het verzet tegen de coronamaatregelen en de polarisering toe. Sommigen oordelen dat de overheid een totalitair beleid voert.
In een klassieke democratie verenigen burgers zich in politieke partijen en ze nemen deel aan verkiezingen als kiezer of als verkozene. Meerderheden beslissen, maar houden rekening met minderheden. Ze verschillen in hun: visies op vrijheid. Maar ze zijn ervan overtuigd dat wie regeert, ook het beleid bepaalt.
Dit democratische debat verliep vrij goed in de periode 1945-1975. Maar vanaf de jaren 1980-1990 evolueerde de liberale democratie naar een neoliberaal model. Het politieke proces werd ondergeschikt gemaakt aan economische doelen die geen grenzen kennen. De vrijheid wordt sindsdien negatief ingevuld: wie kan, mag vrij handelen, zonder door anderen beperkt te worden. Kapitaalkrachtige bedrijven beschouwen nationale wetten en regels als hindernissen. Ze proberen de politieke invloed van de staat te ontwijken, vaak met succes. Dat veranderde ook de burgers. Burgers zijn individuen geworden, die rechten opeisen en hun belangen nastreven. Een individu heeft rechten en niemand mag die beperken. Dat beïnvloedde de opdracht van de overheid: politici bemiddelen tussen de uiteenlopende rechten en belangen van kiezers. Zo hekelen linkse partijen het neoliberalisme en leggen ze de nadruk op individuele rechten. Ze steunen instellingen die zwakkeren helpen om die rechten te laten gelden. Rechtse partijen of conservatieven hekelen het verlies van identiteit en ze ijveren voor de belangen van vrije ondernemers. Ze beloven regelgevingen en belastingen zo veel mogelijk te beteugelen. Voor een gezamenlijk, democratisch overleg over de richting die de samenleving als geheel moet uitgaan, is minder ruimte.
En dan kwam er onverwachts een virus dat aanleiding gaf tot een ongeziene pandemie. De overheid legde snel maatregelen op om de bevolking te beschermen.
Het is heel normaal dat een overheid tijdens een pandemie maatregelen neemt om burgers te beschermen, het is trouwens haar opdracht en verantwoordelijkheid.
De overheid neemt besluiten door beleidsopties en belangen tussen groepen af te wegen, wat vaak door de bevolking als een koehandel worden ervaren. De regering aanvaardt aarzelend parlementaire inspraak, maakt soms fouten en heeft het er moeilijk mee om beslissingen terug te schroeven die hun nut niet echt bewijzen. En de overheid kiest er soms voor om uiteindelijk een beroep te doen op het gezond verstand en de verantwoordelijkheidszin van de bevolking.
Zoals blijkt uit reacties van beleidsmensen naar aanleiding van de coronamaatregelen, zijn veel politici erg geschrokken door de houding van sommige delen van de bevolking. Ze probeerden de bevolking te beschermen, en het resultaat was dat bepaalde groepen tijdens de weekends protestmarsen organiseerden, gestoeld op leugens en resulterend in geweld en vernieling. Dat de inentingsgraad niet maximaal is, heeft niets te maken met te weinig voorlichting, promotie, infrastructuur, geld, vaccins of te weinig volharding. De enige reden is te veel onverschilligheid en egoïsme. Maar hoe komt dat?
Crisisbeleid vereist burgerschap. De bevolking moet regels volgen die niet alleen henzelf, maar vooral de zwakkeren in de samenleving ten goede komen. Heel veel burgers geven gehoor aan dat appel. Maar een deel wil er niet op ingaan en ervaart de aanpak als een onrechtmatige inperking van de (negatieve) vrijheid. De overheid dicteert daarbij de persoonlijke beweegruimte en dat leidt tot tegenreactie. De burgers die genoeg hebben van het beleid en hun individuele vrijheid opeisen, zijn in zekere zin consistent: als de negatieve vrijheid in het neoliberale model de norm is, waarom zou dat voor hen niet gelden? Want ageren is het enige dat de getroffenen kunnen doen. Daar zij het grotere verhaal niet rechtstreeks mee vorm kunnen geven, stijgt het belang van het persoonlijke en private.
Daarnaast komt dat de huidige samenleving gedepolitiseerd is. Menigtes troepen niet zoals vroeger bijeen vanuit hun engagement voor politieke partijen. Ze bestaan uit niet-homogene groepen. Verscheidenheid troef, maar ze hebben een gezamenlijke drijfveer: protesteren tegen de overheid. Ze vinden elkaar als individuen die gehoord willen worden of gewoon herrie willen schoppen.
Overheidscommunicatie om het beleid toe te lichten heeft maar een beperkt effect. De politiek mag zich blauw communiceren, de informatie werkt voor bepaalde mensen en groepen mensen zoals een kogel op een kogelvrije vest. Ook een beroep doen op het gezond verstand heeft maar een beperkt effect. Zelfs het gezond verstand lijkt zich te bevinden in een kogelvrij omhulsel.
De staat verliest meer en meer zijn macht en kan een deel van zijn burgers niet meer bereiken en overtuigen. De kans is reëel dat de staat haar verloren gegane soevereiniteit nooit meer kan recupereren.
Vrijheid bestaat naast negatieve vrijheid ook uit positieve vrijheid. Positieve en negatieve vrijheid hangen samen. Positieve vrijheid is niet mogelijk wanneer negatieve vrijheid ontbreekt. Anderzijds is negatieve vrijheid weinig zinvol wanneer positieve vrijheid niet nagestreefd wordt.
Negatieve vrijheid (freedom from) staat voor de afwezigheid van dwang door andere mensen. Positieve vrijheid (freedom for) is de vrijheid tot het inzetten van je eigen vermogen en meester te zijn over zichzelf; het is de mogelijkheid om te kiezen hoe het eigen leven in te richten; het is de vrijheid die te maken heeft met de vrije wil.
Het verschil tussen beide komt goed tot uiting in het voorbeeld van de gokverslaafde. Haar of zijn negatieve vrijheid bestaat erin dat niemand haar of hem kan beletten te gokken. Haar of zijn positieve vrijheid wordt hier beperkt door het feit dat haar of zijn verslaving de vrije wil om te stoppen met gokken in de weg staat.
Naarmate er meer waarde wordt gehecht aan negatieve vrijheid, daalt de waarde die gehecht wordt aan de positieve vrijheid. Als de negatieve vrijheid de norm wordt, dan wordt het problematisch. Dan neemt individualisme de bovenhand op burgerschap en op de openbare gezondheid en orde. Voor een gezamenlijk, democratisch overleg over de richting die de samenleving als geheel moet uitgaan, is dan minder ruimte.
De pandemie heeft het debat over burgerschap en vrijheid urgenter gemaakt. De ervaringen met de pandemie zijn met de blik op de klimaatverandering niet hoopgevend, vooral wetende dat de klimaatverandering een veel verwoestendere invloed zal hebben op de wereld dan corona. Zoals de pandemie slechts echt kan stoppen als iedereen kan, mag en wil meedoen, zo zal dat ook het geval zijn bij de klimaatverandering. En niets wijst erop dat de lessen geleerd zijn, integendeel zelfs. Maar misschien vergeten we te snel dat de wereld niet volmaakt is en dat nooit zal zijn.
Deze bijdrage is een van de aanvullingen van het basisdocument “De doos - Reflecties ten tijde van pandemie”, waarmee deze blog aanvankelijk gestart is en waarin onder meer uitgebreid de link wordt gelegd tussen corona en vrijheid.
Bronnen:
* De Standaard - 3 februari 2022 - Als negatieve vrijheid de norm is. Door Tinneke Beeckman
*Der Spiegel Nr.4/22.1.2022 – Der Staat, wer sonst – Was passiert wenn Bürger nicht so vernunftbar sind, wie sich Politiker das wünschen? Von TobiasRapp
De pijnlijkste en meest deprimerende paradox van het heden, te midden van de pandemische somberheid en na decennia van streven naar effectief klimaatbeleid, is dat we blind zijn voor existentiële crisissen van het heden, maar wel gefascineerd zijn door spektakel. We weten genoeg, maar we handelen niet vooruitziend.
We hadden kunnen weten dat de vierde golf met kracht zou toeslaan en er nog een vijfde golf bovenop zou komen, misschien gevolgd door een zesde. We zouden kunnen weten dat de obscene onrechtvaardigheid van de distributie van vaccins altijd nieuwe, potentieel gevaarlijkere en besmettelijkere mutaties zou opleveren. En we weten ook dat het uitsterven van soorten en klimaatverandering het einde van het fossiele tijdperk vereisen en een afscheid van de ideologie van de groei. Allemaal bekend, maar we handelen er niet echt naar. Waarom niet?
Evolutiebiologen stellen dat het menselijk brein, dat aanvankelijk geprogrammeerd werd voor het van dichtbij zichtbare ad-hoc-gevaar, de schuldige is. Psychologen tonen aan in welke mate filter- en vervormingsmechanismen illusies en drogredenen bevorderen en geschikt zijn om huidige en toekomstige angsten te onderdrukken. Sociologen laten zien dat de deelsystemen van de samenleving, zoals politiek, bedrijfsleven en media, de werkelijkheid strikt volgens hun eigen, puur interne regels verwerken en slechts in beperkte mate ontvankelijk zijn voor externe waarschuwingen. En de filosofen leggen uit dat pandemieën en klimaatcatastrofes zogenaamde hyperobjecten zijn, namelijk fenomenen en crisissen die alomtegenwoordig zijn, totaal aanwezig, maar absoluut onvoorstelbaar.
Onze gepolariseerde en gemediatiseerde samenlevingen verliezen de focus en kunnen de existentiële prioriteiten niet langer erkennen. Er is een geleidelijke verdunning van werkelijkheid en waarheid en dat verklaart de collectieve vlucht naar onwetendheid en fascinatie voor spektakel.
De pandemie en klimaatverandering zijn op zichzelf al zogenaamde ‘wicked problems’. Deze complexe problemen zijn, hoewel hun alomtegenwoordigheid, abstract en moeilijk te vatten.
En dan is er nog een ‘super wicked problem’. Het houdt in dat we worden geconfronteerd met crisissen die competente wetenschappelijke en journalistieke instanties nodig hebben, die met voldoende expertise en autoriteit robuuste kennis sorteren, filteren en scheiden van valse beweringen. En tegelijkertijd leven we in een mediawereld waarin deze expertise en autoriteit gemakkelijker dan ooit kunnen worden genegeerd, gemarginaliseerd en belasterd, en wel om drie redenen.
Ten eerste kan worden ervaren dat de enorme hoeveelheid vrij circulerende informatie en de drang naar snelheid van de sociale en redactionele media overweldigend zijn. De gevolgen: moeheid en ontgoocheling ten opzichte van het nieuws en de media, en louter gemakzuchtig een beroep doen op wat men toch al gelooft en misschien gewoon wil geloven.
Ten tweede kan iedereen die dat wenst, zich terugtrekken in zijn media-zelfbevestigingsmilieu, om daar heel wat verondersteld 'bewijs' te ontdekken, dat ons bijvoorbeeld vertelt dat klimaatverandering niet bestaat, dat de coronavaccinatie gevaarlijk is of dat de pandemie niet bedreigender is dan een gewone griepepidemie.
Ten derde hebben gewetenloze populisten het oude propagandaprincipe van opzettelijke verwarring nieuw leven ingeblazen door de systematische productie van onzekerheid.
Als er één zekerheid bestaat; dan is het dat desinformatie dodelijk is. Wat moeten we daarom doen? We moeten afscheid nemen van drie illusies en het mooi-weer-liberalisme:
Illusie nummer één: 'Het gaat zonder klassieke poortwachters'. De utopische verheerlijking van een gedereguleerde omgeving wordt gevaarlijk als het gaat om menselijke crisissen die professionele expertise vereisen. Het is al lang nodig om de klassieke poortwachtersautoriteiten in wetenschap en serieuze journalistiek te versterken en ze te beschermen tegen bedreigingen en intimidatie. Enerzijds vereist dit de tegenspraak van een alert maatschappelijk middenveld. Maar dit vereist ook veel educatieve inspanningen op weg naar grotere wetenschappelijke en mediavolwassenheid.
Illusie nummer twee: 'Het gaat zonder waarheid'. Het is tijd om afscheid te nemen van radicale constructivistische ideeën en de foefjes van het postmoderne denken en terug te strijden voor zekerheid en waarheid.
Illusie nummer drie: 'Het gaat zonder argumenten en confrontaties'. Het middenveld van de samenleving heeft veel te lang tolerant geweest bij het omgaan met onzinposities en bij de normalisering van antiwetenschappelijk denken en een algemene kritiek op de media die niet willen verbeteren, maar vernietigen. Het is daarom noodzakelijk om die verkeerde toon te corrigeren. Een confrontatie die nog steeds voldoende respectvol is, lijkt de communicatieve uitdaging van het moment, aldus professor Bernhard Pörksen.
Deze bijdrage is een interessante aanvulling van het basisdocument “De doos - Reflecties ten tijde van pandemie”, waarmee deze blog aanvankelijk gestart is en waarin onder meer uitgebreid de link wordt gelegd tussen corona en waarheid.
Bron: Der Spiegel, Heft 3/2022 - Das Prinzip der toten Katze. Wir sind blind für existenzielle Gegenwartskrisen, aber fasziniert vom Spektakel Der Spiegel. Von Bernhard Pörksen, Professor für Medienwissenschaft an der Universität Tübingen.
Naar aanleiding van een recente uitspraak van het Hof van Beroep van Luik, dat het Covid Safe Ticket niet discriminerend is, schreef Vincent de Coorebyter, professor aan de Vrije Universiteit Brussel, in de krant Le Soir een artikel, waarin hij de kwestie benadert vanuit sociologisch oogpunt. Zijn redenering volgt hierna.
Klassiek is discriminatie te wijten aan een dominante groep die misbruik maakt van zijn macht om een minderheid aan te vallen en structureel te diskwalificeren. Discriminatie werkt van groep tot groep en heeft de neiging te worden bestendigd zolang er niet tegen gevochten wordt. Niet-gevaccineerden kunnen niet beschouwd worden als een minderheid. Niemand krijgt de status van niet-gevaccineerde, want niet-gevaccineerd zijn is gewoon de situatie waarin iedereen zich bevond aan het begin van de pandemie en waarin sommigen liever blijven. Niet-gevaccineerden vormen sociologisch gezien geen groep, zij bevinden zich in een veranderbare situatie die men naar believen betreedt of verlaat door aan het vaccinatieproces al dan niet deel te nemen. Als niet-gevaccineerden bepaalde vrijheden worden ontzegd, dan komt dit voort uit een verschil in keuze over vaccinatie, niet uit lidmaatschap van een vooraf gedefinieerde groep.
Het is een feit dat sommige maatregelen specifiek de niet-gevaccineerde treffen en daaruit kan worden afgeleid dat zij geen andere keuze hebben dan zich te laten vaccineren. Maar het verkrijgen van een CST hangt niet alleen af van vaccinatie. Ook als men covid heeft gehad en ervan genezen is of een negatieve PCR-test kan voorleggen, komen mensen die niet ingeënt in aanmerking voor een CST.
Het CST dient niet om een bepaalde categorie te schaden, maar om onder voorwaarden vrijheden te verlenen aan burgers die geen bijzonder gevaar vormen voor anderen. Trouwens betekent vaccinatie geen absolute vrijheid. Ook gevaccineerden moeten bijvoorbeeld op het openbaar vervoer een mondmasker dragen of aan telewerk doen. Niet-gevaccineerde mensen die denken een doelwit te zijn, analyseren gezondheidsbeleid vanuit hun eigen situatie en vergeten dat dit beleid iedereen in verschillende mate raakt.
Het CST is slechts vereist voor een beperkt aantal activiteiten, het is een in de tijd beperkte maatregel, ingevoerd in een specifieke fase van de gezondheidscrisis, en is en bestemd om te verdwijnen als het niet meer nodig is.
Wanneer echte discriminatie aan het werk is, houden degenen die zich eraan schuldig maken het in stand omdat ze er profijt van hebben.
Op basis van bovenstaande redenering is het Covid Safe Ticket niet discriminerend.
In een pandemische situatie is het ontwerpen van een gezondheidsbeleid dat niemand schokt echter wishful thinking. Of we nu opteren voor verplichtingen, verboden of voorwaarden die moeten worden nageleefd, er is onvermijdelijk een prijs die moet worden betaald. Die is voor sommigen hoger dan voor anderen, omdat we ons niet allemaal in een identieke situatie bevinden.
Daarom het belang van het voeren van een debat bij het nemen van belangrijke gezondheidsmaatregelen; een debat dat breed is (politiek, sociaal, met volksraadpleging) en vooral sereen (geen politiek theater).
Het is dan ook een goede zaak dat thans het Coronacommissariaat aan een voorbereiding werkt voor een Kamerdebat rond de verplichte inenting, ook al komt dat debat pas in de vijfde golf van de pandemie.
Bronnen:
- Le Soir – 12 januari 2022 - Le Covid Safe Ticket est-il discriminatoire? Door Vincent de Coorebyter – professor aan de VUB.
- De Standaard – 12 januari 2022 – Verplichte vaccinatie komt hoe dan ook te laat voor omikrongolf. Door Bart Brinckman.
- De Standaard – 14 januari 2022 – Verplichte vaccinatie mag maar laatste redmiddel zijn. Door Wim Winckelmans.
Mensenrechten, democratie en de 5de golf van de pandemie
De hoofdmoot van deze blog is het document “De doos — Reflecties ten tijde van pandemie”, dat in verscheidene delen werd opgenomen en wordt aangevuld met losse aanvullingen afhankelijk van nieuwe ontwikkelingen in het coronagebeuren.
In “De doos — Reflecties ten tijde van pandemie” wordt de coronapandemie in verband gebracht met economie, democratie, digitalisering, waarheid en rechtvaardigheid. In de rubriek ‘democratie’ wordt enkele keren verwezen naar de mensenrechten.
We hebben allemaal kunnen constateren dat door de pandemie de aandacht voor de ‘mensenrechten’ in een stroomversnelling is gekomen. Een andere vaststelling is dat de mensenrechten vandaag de dag zware kritiek krijgen. Het aantal zou te exponentieel stijgen en ze zouden haast de status van religie krijgen. Vanuit conservatieve hoek heeft men het moeilijk met ‘te activistische rechters’ die hun kosmopolitische moraal te veel opdringen en zo beletten dat fors kan opgetreden worden tegen migratie. De progressief denkenden vinden dan weer dat heel dat gedoe rond mensenrechten het krachtig optreden tegen racisme en discriminatie te veel in de weg staat. Een kwestie van perspectief dus.
De bescherming van de verscheidene soorten mensenrechten wordt behandeld in tal van internationale verdragen, verklaringen, protocollen, handreikingen, aanbevelingen, afspraken en nationale grondwetten. Twee belangrijke documenten - en de meest bekende - zijn de “Universele Verklaring van de Rechten van de Mens” (1948) van de Verenigde Naties en op Europees niveau het “Europees Verdrag ter Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden” (1950). Al dat wordt aangevuld met jurisprudentie van bijvoorbeeld een belangrijk gerechtshof op dat vlak, namelijk het Europees Hof van de Rechten van de Mens in Straatsburg (Fr.), en principes die voortvloeien uit de werking van een aantal niet-gouvernementele organisaties die actief zijn op het gebied van de mensenrechten. De grootste mensenrechten-ngo's zijn Amnesty International, Human Rights Watch en Artsen zonder Grenzen.
De mensenrechten kunnen in drie categorieën wordt onderverdeeld.
Een eerste categorie vormen de burgerrechten en politieke rechten, ook klassieke grondrechten genoemd. Voorbeelden daarvan zijn het recht op vrije meningsuiting, godsdienstvrijheid en het recht op leven.
Daarnaast zijn er de economische, sociale en culturele rechten. Ze leggen de nadruk op sociale rechtvaardigheid. Voorbeelden zijn het recht op voedsel, inkomen, onderdak en scholing. Deze rechten werden tegelijk met de burgerrechten en politieke rechten in 1948 vastgelegd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.
Een laatste categorie bevat de collectieve rechten. Die werden vooral vanaf de jaren 1970 vastgelegd en kregen steun in de ontwikkelingslanden tijdens de dekolonisatie.
Een andere opdeling die wordt gemaakt, deelt de mensenrechten slechts in twee groepen in.
Enerzijds zijn er de ‘burgerrechten en politieke rechten’ of ‘klassieke’ mensenrechten:
Algemene en integriteitsrechten (non-discriminatie, gelijke behandeling, bescherming van de persoon en van zijn of haar privacy, huis en familieleven, martelverbod);
Vrijheidsrechten (vrijheid van meningsuiting, van godsdienst en levensovertuiging, van vereniging);
Participatierechten (recht op deelname aan het bestuur van een land, kiesrecht);
Rechten van arrestanten, beklaagden en gedetineerden (verbod op willekeurige arrestatie en detentie, recht op onafhankelijke en onpartijdige rechtspraak);
Rechten van beschermde groepen (vrouwen, kinderen, minderheden, inheemse volken);
Rechten van vreemdelingen en vluchtelingen (recht het land te verlaten en terug te keren, asielrecht, recht op gezinshereniging).
En anderzijds zijn er de sociale en economische, culturele en collectieve rechten:
Sociale en economische rechten (recht op behoorlijke levensstandaard, recht op sociale voorzieningen, vrijheid van vakvereniging, recht op onderwijs, recht op gezondheid);
Culturele rechten (recht om deel te nemen en bij te dragen aan cultuur, recht om de eigen taal te spreken, bescherming van auteursrecht en van de eigen naam, vrijheid van wetenschappelijk onderzoek);
Collectieve rechten (voor ontwikkeling en bescherming van een volk).
Een merkbare evolutie is dat met de tijd het aantal mensenrechten is toegenomen. Waar aanvankelijk de klemtoon lag op ervoor zorgen dat de overheid bepaalde dingen niet doet (bijvoorbeeld mensen willekeurig opsluiten), werd het toepassingsgebied verruimd naar ervoor zorgen dat de overheid niet in gebreke blijft iets te doen (het recht op leven wordt bijvoorbeeld voor de staat de verplichting om het leven te beschermen).
Democratie is een belangrijk begrip in de mensenrechtenverdragen. Deze stellen op verschillende plaatsen dat de vrijheidsbepalingen alleen kunnen verwezenlijkt worden in een kader van een democratische samenleving.
Het feit dat er geen officiële lijst van mensenrechten bestaat, noch een lijst met criteria die toelaten om echte van valse mensenrechten te scheiden en dat daarnaast de grondslagen van de mensenrechten niet in steen gebeiteld zijn en bijgevolg evolueren, dat alles maakt het thema zeer gecompliceerd en controversieel, met als gevolg verkeerd gebruik en zelfs misbruik. Ook het thema democratie lijdt trouwens aan hetzelfde euvel.
Niettegenstaande blijven mensenrechten en democratie dienst doen als ‘moreel kompas’, dat iedereen kan helpen in de zoektocht naar een betere wereld. Mensenrechten en democratie gebruiken als wapen om individuele belangen te behartigen die ingaan tegen het algemeen belang of deze gebruiken voor onrechtmatige politieke doeleinden is funest voor de samenleving.
Het bovenstaande wint alleen maar aan belang nu de omikronvariant erkend werd als 5de golf van de pandemie en het uiterst onzeker is wat er ons nog te wachten staat.
Bron:
*De Standaard – 3 januari 2022 - De mensenrechten, een religie voor onze tijd. Door Stefan Sottiaux, Hoogleraar grondwettelijk recht (KU Leuven).
Waar corona en zijn varianten huishouden, valt er altijd wel iets te beleven. Zo kleuren in deze laatste week van 2021 twee gebeurtenissen het nieuws van de dag. Een invasie van hongerige en dorstige Nederlandse consumenten in Antwerpen als gevolg van de strengere coronamaatregelen in Nederland (hebben ze daar dan geen Raad van State om maatregelen terug te draaien?) en een laat kerstgeschenk voor de cultuursector in eigen land. De Raad van State besliste dat de sluiting van de cultuursector wordt opgeheven omdat de maatregel niet proportioneel is. Onrecht is rechtgezet, een scharniermoment in de hele coronacrisis, een grote overwinning voor de cultuursector en voor de democratie, zo klonk het bij de overwinnaars. In dit verband kan men zich afvragen of deze overwinning er een van de democratie is of veeleer van de ‘juristocratie’ (het primaat van de juristen in plaats van dat van de politici), zoals beschreven in het boek “Reset” van Mark Elchardus.
In de media was dit laatste een onmiddellijke aanleiding om de mensen warm te maken voor twee denkpistes waarmee sommige politici dezer dagen rondlopen: 1G en coronabarometer. Alsof dat de wereld voor eens en voor altijd zal verbeteren!
Thans werken we in België met 3G, wat betekent dat als iemand wil deelnemen aan het openbare leven zij/hij/* een CST (corona safe ticket) op zak moet hebben (op papier of wat veel sjieker oogt op de GSM). Daar zou men van afstappen en in de plaats zou 1G worden ingevoerd: het CRT als bewijs van voldoende vaccinaties (niet van voldoende ‘veilig zijn’, want dat is een andere zaak).
Na anderhalf jaar nadenken komt de coronabarometer terug op de proppen. Dit technologisch snufje zou het voorspelbaar maken wanneer en op welke proportionele maatregelen moet overgeschakeld worden.
Zou die barometer ook kunnen voorspellen wanneer we in de vijfde golf - de Omikrongolf - zijn terechtgekomen? Of zitten we al in de vijfde golf en weten we het nog niet? In dat laatste geval is de barometer weer te laat!
Alle beetjes helpen, zo zullen we onszelf maar wat sussen. Wat we echter vooral missen, is een voldoende aantal weldenkende mensen van goede wil. Maar waar zijn die nog te vinden?
Bron:
*De Standaard – 29 december 2021 – Politiek capituleert na verzet: theaters en bioscopen weer open. Door Wim Winckelmans, Matthias Verbergt en Jeroen Struys.
*De Standaard – 29 december 2021 – Omikron maakt coronapas minder nuttig. Door Nicolas Vanhecke.
Wie gewild of toevallig in deze blog terechtkomt, krijgt misschien het gevoel zich in een doolhof of zelfs een escape room te bevinden. Begrijpelijk.
Hoe is deze blog tot stand gekomen en bijgevolg opgevat?
De basistekst is een groot document over ‘Covid-19’ of ‘corona’ of ‘de pandemie’. Die tekst is in 15 delen op de blog geplaatst, daarna volgen een ganse reeks aanvullingen.
Wie zinvol wil omspringen met deze blog begint met te kijken naar het ‘Archief per week’, blokje dat naast de tekst van de blog staat bij wijze van roadmap.
In week 8/3/2021-14/3/2021 bevindt zich de inhoudsopgave van de basistekst en ook een bijkomende tekst over veerkracht.
Vanaf week 15/3/2021-21/3/2021 volgt dan deel 1 tot en met 7. 1 staat laatst, 7 staat eerst. En zo per week verder.
De aanvullingen kunnen zonder enige volgorde, bijgevolg naar eigen goesting, gelezen worden. Ze starten in de week 5/4 /2021– 11/4/2021.
Op dit ogenblik is het onduidelijk of en hoeveel aanvullingen er nog zullen volgen. Dat hangt af van wat corona nog brengt en of het gebeurde dan iets toevoegt aan de inhoud van de basistekst.
We komen in zwaar weer terecht wanneer ‘het rijk van de vrijheid’ verdrongen wordt door ‘de wet van de jungle’ en wanneer ‘zorgeloos’ niet langer meer betekent ‘vrij van zorgen’ maar wel ‘verstoken van zorg’, zo voelt Tom Hannes, auteur en filosofisch onderzoeker, de huidige situatie aan.
De schuldige is de coronapandemie, de medeplichtigen zijn de politici en een deel van de bevolking die hun eigen persoontje boven dat van de gemeenschap blijven plaatsen. De houding van deze actoren is niet alleen zielig, maar vooral slopend en verwoestend!
Bron:De Standaard – 4 en 5 december 2021 – De privatisering van de lockdown. Door Tom Hannes
