Hij zit zo rustig in het koffiehuis Op 't smalle bankje lusteloos te geeuwen, Als een die, overal en nergens thuis, Tevreden is, tot aan het eind der eeuwen,
Met 't leven dat hem nimmer heeft bedrogen. Zijn blijdschap spreekt uit 't kwisplen van zijn staart En gans de vriendschap van zijn listige ogen Groeit tot een glimlach in zijn ruige baard.
Hij werd als ik in 't Paradijs geschapen In wilde staat en ligt voor zijn plezier Thans in dit zeer voornaam café te slapen...
Een eender lot? Neen, wat men ook vertelle, Ik ben beschaafd en dit onmondig dier Kan voor zichzelf niet eens een glas bestellen.
Janmaat was thuis van zijn reis naar het Noord, Liep wat te draaien en zat overal; 'Kaereltje' zei ik 'blijf jij zo van boord? Heb jij een trekpleister hier aan de wal?'
'Waait me', zo sprak hij, 'uit die hoek de wind? Vrijster, verkoop eens wat pittiger praat; Wat doet een zeeman met vrouw en met kind? Wie geeft hun te eten als Jantje vergaat?'
Jan sprak van monstren, dáár bleef het ook bij; Ankerde dikwijls bij moeder aan huis, Tot hij, 't was de avond voor Pinksteren, zei (Wij waren samen en moeder niet thuis):
'Pleuntje, 't is wonder dat jij toch niet trouwt; Als ik een stuk was als jij, wel verbruid! Dan nam ik zeker (je grootje wordt oud) Eer het gaat stormen een roer aan mijn schuit.'
'Maatje', begon ik, 'wel bouw ik geen zee, Maar zo ik altemet sterf in de trouw, Zitten mijn man en mijn kinders er mee: Wat is een huishouding zonder een vrouw?'
'Hoor eens', sprak Jan en hij schoof aan zijn pet, 'Pleuntje, geen mens gaat er dood vóór zijn tijd. Heb jij jouw hartje op een ander gezet, Of heb je zin in een varensgast, meid?'
Wat moest ik zeggen, of wat moest ik doen? 'Ga maar naar moeder', zei 'k, 'vragen staat vrij'. 'Best' zei de klant, en hij gaf mij een zoen, 'Dan dient er even gewacht op het tij'.
Jan is geen zeur maar een wakker matroos; 't Duurde niet lang of wij waren getrouwd. 'Wijf', zegt hij vaak, 'dat ik zee met je koos, Heeft me geen uur van mijn leven berouwd!'
Terwijl daar buiten wilde stormen loeien, Slaapt, in haar bedje, 't lieve kind tevreden Half blootgewoeld, de reine rozeleden, De frisse wang nog blozend-warm van 't stoeien.
Het donzen dek is losjes neeergegleden. De blonde lokken, gouden sluier, vloeien Om 't zacht gezichtje, dat mijn blik blijft boeien. 't Half open mondje heeft nog pas gebeden.
Slaap, kindje, en droom van vlinders en van rozen, Van 't wuivend woud, waar blijde vogels kwelen Of van de pop wier wassen koontjes blozen!
Eens zult ook gij, die thans nog droomt van spelen, Een kroon van doornen om uw voorhoofd voelen En, bitter wenend, op uw leger woelen.
Beminlijke aardigheid der vroege levensjaren! O kindsheid, wier begrip van geen vooruitzicht weet! Gij zingt, en lacht en springt, en waar ge ook binnentreedt, Gij vindt de grond voor u bestrooid met rozenblaren.
De gulle blijdschap voert op 't klinken van haar snaren U dag aan dag ten reie; en schreit ge om enig leed, Gij droogt straks de oogjes af, terwijl gij 't ras vergeet. Ach! mochten de ouden u in onschuld evenaren!
Met recht wordt uw gewaad veelvervig afgebeeld, Terwijl gij met een aapje of met een vogel speelt: Maar uw onzondig spel zal nooit u 't hart doen wroegen.
Gij zijt benijdenswaard, al streelt gij u met waan: Want als we aandachtig 't oog op onze daden slaan, Zijn wij zo kinds als gij, doch derven uw genoegen.
Glanzig vochte nevels, uitgehangen Over 't verre en heuvelig verschiet, Trekken, nu de zon haar stralen schiet, Opwaarts met des leeuwriks blijde zangen.
Bukkend met van vreugd gebloosde wangen, Juicht in 't bos het meisje als het ziet Hoe de struik wel twintig besjes biedt, Die ze in 't mandje handig weet te vangen.
Geliefde, 't moet wel zijn als 't spreekwoord leert: Dat ware liefde 's mensen oog verblindt, Daar 't wezen, dat met hart en ziel bemint Slechts haar aanschouwt, wier liefde 't zich begeert, Terwijl zijn blik 't vermogen gans ontbeert, Om 't schoons te zien, dat andren lokt en bindt. Of zaagt gij nooit, hoe in de morgenwind De sterren ras verbleekten, als verteerd Door gloed en licht, zodra de grootse bron Van al wat leeft, de dagvorstin verscheen? Schoon straalden zij, aleer de macht begon Der heerlijke, door wie haar glans verdween; Gij zijt, geliefde, mij een beeld der zon; Verblind door luister zie ik u alleen!
O dagen, dat weer d'eerste chrysanten stralen en geuren met de teêrste en koelste geur, o dagen als koele en geur'ge dalen...
O dagen, dat weer d'aarde is uitgeweend, nu gouden oktober klaarde, ik ril en peins, o dagen, dat 'k met Haar werd vereend:
wat schreit er toch in u? wat schreit er toch in u? wat jubelt er, ik ben ontroerd in u, want 'k wen nooit aan uw heerlijkheid, uw gouden licht, uw tijd, o dagen van oktober, waarin wij stonden zo stil en vonden bij elkaar de zoetste heul en rust voor eeuwig.
Een gedicht van C.S. Adama van Scheltema 1877-1924
Vrede
Vrede spreid gij uw zachte vleugels Over de donkere aarde heen Over de moeden en de gewonden, Over de duizenden, die verzwonden, Over al de snikkende monden, Die verbleekt zijn van geween!
Vrede daal gij uit de lichte sferen, Waarheen gij vluchtte voor deze wereldsmart, Daal over hen, die u hebben verraden, En over de dwazen, die op u smaadden, En over de blinden, die om u baden, Daal - daal gij weder in ons hart!
Opdat uw liefde daar weder wone, Opdat uw liefde ons weer genas Liefde boven onze ijdele wensen, Liefde over alle ijdele grenzen, Liefde alleen van mens tot mensen, Die eindelijk leerden wat liefde was!
De dauw hangt parelen aan takken en aan blaren in kettingen en snoeren; de kusmond van de wind, als hij ze aan wil roeren, doet ze ontstellen, sidderen zonder bedaren en stort ze allen neer, de wankelbaren.
Ben je op twintig jaar niet rap, Ben je op dertig jaar niet krachtig, Ben je op veertig jaar niet knap, Ben je op vijftig rijk noch machtig... 'k Vrees, dat ge àl uw levenstijd Wel zult blijven, wat ge zijt!
Daarom, wat ge gaarne wáart, Knapen, maagden, mannen, vrouwen, Word het, éer die dag verjaart; Of 't zal later u berouwen: Wie zijn tijd voorbij laat gaan, Blijft als Jut voor 't landhek staan.
o Troosteresse in leed! o vriendelijke maan! Hoe kalm drijft gij daar ginds in 't blauwe diep der heemlen! U groet het avondkoeltje en ritselt door de blaân Van berk en populier, die in uw glansen weemlen
Misschien doet ge ook uw licht door 't bontgeschilderd glas Der dorpskerk op het graf van mijn geliefden dalen; Maar ach, al drong ge ook door tot hun zo dierbare as, Ze ontwaken niet, hun oog is blind voor uwe stralen.
Eens ziet ge minzaam ook op mijne grafzerk neer; Met der ontslaap'nen stof zal zich mijn stof vermengen; Dan scheidt geen noodlot mij van mijn geliefden meer, En 'k zal om hun gemis geen enk'le traan weer plengen.
Geef oesters aan mijn paard, zei Tom die het koud had (op alle stoelen bij de haard werd al gezeten). Eén stond op van 't vuur en ook een tweede die er zat, Om het hongerige dier oesters te zien eten. Die plaatsen pikte Tom in en verdreef de kou. De waard kwam en zei dat het paard geen oesters wou. Breng ze dan maar hier, zei Tom, als ze hem niet smaken, Dan zal ik wel proberen ze open te maken.
Achter het einde
De wind en haar kleren lagen nog saam maar het was al over; ergens tegen de sterren aan sloeg het raadsel uiteen, maar wie gelooft er dat het hiermee eindigt, wat zo begon dat het de elementen verzamelen kon in énen greep, binnen één bloed? wat zo begon dat ik het zelf niet geloven kon, dat ik niet wist waarom het begon dat het niet anders eindigen kon dan in de eeuwigheid.
Gerrit Achterberg uit: Afvaart, Van Dishoeck, Bussum 1931, Opgenomen in Verzamelde gedichten Querido Amsterdam 1963
