Aangelokt door de sirenelokroep van zangeres Zlata Ognevich in de Oekraïense bijdrage aan het Europese Songfestival, waar ze met ‘Kukashka’ (gravety) na Denemarken en Azerbeidzjan glansrijk als derde eindigden, besloten we onze koffers te pakken en naar het land van de eeuwige steppen uit te wijken.
Het was de tweede maal dat een Oekraïense zangeres me liggen had en naar haar land lokte. In 2004 won Ruslana het Euro Songfestival met Wild Dance. De wilde sexy steppemeid had me toen ook al zodanig opgehitst met het wilde geluid van de etnische drums vermengd met het geluid van de trembila om maar weer eens Oekraïne aan te doen (Ruslana was samen met Joelia Timosjenko en Victor Joesjtsjenko het boegbeeld van de Oranjerevolutie en werd parlementslid tijdens hun regering.)
De caravaneigenaar in een eerder VRT- TV-uitzending ‘Iedereen beroemd’ zegde wel: “dat er niets te zien was, maar voor te zien dat er niets te zien was je er wel heen moest om te zien dat er niets te zien was!”
Wij dus erheen om te zien, enz. We lieten de koude West-Europese meimaand achter ons en stevende doorheen Duitsland richting Dresden naar het warmere Oost-Europa. Wie zou ons tegenspreken?
Afscheid
Vanuit mijn vertrouwde warme werkkamer, twee hoog onder de dakpannen, had ik eerder afscheid genomen van de Tuin der Noordzee. Geen tuintjes maar achteruitgevels, koertjes om bij zonnig weer de was op te hangen, rode- en zwarte dakpannen, geasfalteerde platte daken van de annexen met hier en daar een plastieken dakvenster, enkele schotelantennes, verder af, net nog wat zichtbaar tussen de daken: de klokkentoren van de dorpskerk en de vlaggen aan de masten van het sportcomplex, die me dagelijks de windrichting en -kracht aangaven. Vanaf de voorgevel met zicht op het zuiden zag ik doorheen de grote ramen ook daken afgetekend tegen een grijze lucht en beneden op de straat liepen goed ingeduffelde schimmen haastig in de troosteloze miezerige regen dicht tegen de gevels aangedrukt. Geen weer om een hond door te jagen! Voilà, het kleine beschermde wereldje van een mens, globetrotter, wereldburger en would-be schrijver.
We wachtten tot de files verdampt, de gekantelde vrachtwagens rechtgetrokken en de tot schroot geaccidenteerd persoon wagens geruimd waren en de regen wat minderde. Toen pas startten we onze motorhome. Haast is er nooit bij. Een GPS hadden we niet. Voor wat? We zijn toch altijd thuis waar onze camper staat, of niet soms?
Dresden
Langsheen de A4 naar de Poolse grens is de voornaamste plaats de hoofdstad Dresden van de vrijstaat Saksen (de stad werd in 2013 geschrapt uit de lijst van het Unesco- werelderfgoed wegens een nieuwe ‘storende’ brug over de Elbe).
Deze stad had onmenselijk te lijden gedurende de nachten van 13 en 14 februari 1945 onder de bombardementen van de geallieerden. De stad, die militair van geen enkel belang was, werd bij die luchtaanval in 18 miljoen m3 puin omgezet. Aan de hand van oude foto’s en schilderijen herrees: ‘Elbflorenz’ (het Florence aan de Elbe) na de ‘Wende’ terug als een feniks uit haar as in al haar oude glorie.
Niet ver van Dresden ligt het plaatsje Radebeul, woonplaats van de jeugdschrijver Karl May. Zijn boeken (westerns met Old Shatterhand en het indianen opperhoofd Winnetou) werden door de DDR-regering verboden. Nu is zijn woonhuis in de Karl-May-strasse 5, ingericht als museum en hebben er in de zomermaanden in de streek openlucht wildwestfestivals plaats, (www.karl-may-museum.de.)
In mijn jeugd verslond ik zijn boeken. Ik besloot toen: ‘als ik groot ben’ naar Amerika uit te wijken, cowboy te worden en met een Colt 45 er enkele slechte indianen mee om te leggen. Die schietijzers met hun zespatronentrommel moest je blijkbaar volgens de latere westernfilms nooit bijladen. Handig. Eens 18 jaar liftte ik naar Antwerpen, monsterde aan op een schip maar kwam op de verkeerde plek terecht: Belgisch Kongo waar het zwart liep van het volk, maar dat is een ander verhaal.
De regen hield ons gezelschap tot we de A4 verwisselden voor de A17 en de afslag namen richting Praag. Doorheen een tunnel en een tweede van drieënhalve kilometer, klaarde de hemel plots op. Het werd ook enkele graden warmer. De tweede tunnel was in tweeën gesplitst waardoor we in een tel even van het zonnetje konden genieten. Aan de linkerkant van de weg zagen we in een flits een huis gevaarlijk boven een afgrond balanceren. Toen slorpte het tweede tunnelgedeelte ons op.
De streek waar we nu doorheen reden was het Elbsandsteingebirge (zandsteen van de Elbe gebergte), de Elbevallei , het nationaal park Sächsische Schweiz met het aansluitende Ceske Svycarska NP in Tsjechië.
De Elbe, die Hamburg bevloeit en bij Cuxhaven in de Noordzee uitmond, ontspringt in het Reuzengebergte op de grens van Tsjechië met Polen en noemt hier Laba.
Als we de Elbe opwaarts volgden kwamen we voorbij Pirna (42.000 inw.) aan een 360 meter hoge tafelberg met de vesting Königstein. De vesting was zo sterk dat geen vijand er ook maar aandacht het te belegeren.
Ook Pirna herrees uit zijn as en het centrum werd hersteld naar schilderijen van de Venezolaanse kunstenaar Bernardo Belloto Canaletto (1722-1780). Deze maakte er in 1753-54 zijn meesterwerk: ‘Der Marktplatz zu Pirna’, nu nog te zien in het toerismebureau op de markt. Canaletto maakte voor zijn stadsgezichten ook gebruik van een camera obscura.
Het oude stadsdeel ligt pal aan de rivier waar toeristische passagiersschepen, waaronder de oudere raddampfers (raderboten) ‘Pirna’ en de ‘StadtWehlen’ , aan de ‘Dampferkade’ aanmeren (www.pirna.de, www.tourismus.pirna.de, touristservice@pirna.de.)
Het Elbestein (elbesteen) uit het Elbesteingebirge was in Duitsland een zeer gegeerd bouwmateriaal. Als middeleeuwse verbindingsweg kon het over de stroom getransporteerd worden en werden kerken, kastelen en herenhuizen mee opgetrokken. Tot in Berlijn toe werd het als bouwmateriaal gebruikt voor de Reichstag en Schloss Sanssoucci, het rococozomerpaleis van Frederik de Grote in Potsdam met een park vol fonteinen.
De bizarre zandsteenrotsformaties trokken vroeger schilders en vandaag toeristen aan. Een gemarkeerd wandelpad is de ‘Maleweg’ (de schildersweg) door het mythische gebergte.
We reden tot aan het kuuroord Bad Schandau, overnachtten aan de Elbeoever en reisden verder doorheen de Saksische natuurreservaten.
Görlitz
‘In zes minuten staat de auto in Polen,’ schreef destijds Sander van Walsum in de Volkskrant, ‘Autodiefstallen in Görlitz zijn de prijs voor de toegenomen vrijheid.’
Door na de ‘Wende’ en het Shengenakkoord de rijksgrenzen maar ongecontroleerd open te gooien, waren het voornamelijk criminelen die ervan profiteerden in de meest oostelijk stad van Duitsland (de vorige DDR) toe te slaan. In 1945 vormden het Duitse Görlitz en het Poolse Zgorzelec nog één stad. Na de oorlog werd deze gesplitst. Met het verdwijnen van de slagbomen aan de oevers van de Neisse-en Oberrivieren, kwamen de Polen in massa op het Duitse gedeelte van de zusterstad afgestormd.
“En weet je waarom de Russen in Duitsland altijd twee auto’s stelen? Omdat ze op weg naar huis door Polen moeten.” De start voor heel wat Polenmoppen: “Het fijne van koud weer is dat de Polen dan de handen in hun eigen zakken steken,” en nog veel meer van die grappen en grollen.
Gorlitz (63.000 inw.) was op het einde van de A4 de grensovergang dat we normaal zouden nemen om doorheen Polen naar Oekraïne te rijden. Deze maal bogen we af naar de grens met Tsjechië.
Laisitz en Zittauer gebergte
Zittau (27.000 inw.), ofwel Zitawa in het Sorbisch, is een oude handelsstad in het drielandenpunt op de grenzen van Duitsland, Tsjechië en Polen. Vlakbij doemt de Lausche op, een 793 m hoge uitgedoofde vulkaan (www.zittau.eu) .
De streek is de woonplaats van de enige nationale etnische minderheid van Oost-Duitsland: het Sorbische eenwest-Slavisch volk. Tegenwoordig leven grote aantallen Sorben langs de Spree, in het gebied tussen het Lausitzer bergland en het Spreewald. In deze oostelijke hoek van Saksen worden nog een eigen cultuur en een eigen taal in het leven gehouden. De culturele kern van de Sorben is de stad Bautzen (Budysin.) De cultuur van de Sorben is vaak te ervaren in de Lausitz en het Zittauer gebergte, voornamelijk met carnaval. In het Serbski Muzej, in een bijgebouw van de burcht van Bautzen, zijn de geschiedenis en de cultuuruitingen van de Sorben tentoongesteld.
In Zittau hebben we geprobeerd een mondje Sorbisch mee te praten. Het lukte niet. Naast Duits kom je mijn gedacht verder met Italiaans naar de aanwezigheid van de Italiaanse ijscrème- en pizzazaken te oordelen. Het stadscentrum van het verwaarloosde Sovjetverleden was mooi opgepoetst en het was aangenaam vertoeven op de marktpleintjes.
We reden naar de Tsjechische grensovergang richting Liberec. Oost-Europa herontdekt? Wat was er veranderd? Veel! De horden hoeren die net aan de grens stonden en de bezoekers belaagden met hun charmes waren verdwenen. De meisjes hadden zich met de wagenwijd open grenzen verspreid over gans Europa. Hoofdstad van de vrouwenhandel is nu Praag, meteen ook de gevaarlijkste stad van dit deel van centraal Europa. Ook de talrijke Vietnamezen, die je allerlei Chinese rommel, zonnebrillen en tuinkabouters trachten aan te smeren, waren foetsie. Ik beschik nog altijd over een flodderig (Lacoste) pullovertje. Geen weggesmeten geld. Ik heb het nog thuis en het is prima kwaliteit om er het stof mee op te nemen.
In de Sovjettijd waren de talrijke Vietnamezen hier gastarbeiders. Na 1991 groepeerden ze zich en richten reusachtige familiale Azia-markten op in de steden en langsheen de grensovergangen.
Wat is er nog veranderd? Autovignet. We waren al de baan opgestoven toen een groot plakkaat ons herinnerde deze sticker te moeten kopen. Bij de eerst gelegenheid de kar gedraaid en terug naar de grens. In een benzinestation konden we ons er eentje aanschaffen voor 13,50 euro. Goed voor tien dagen rondcrossen, het minimum.
Het bezoek aan de Noord-Boheemse stad Liberec (100.000 inw.) was nu echt niet om over naar huis te schrijven. Grote winkelstad met al het nodige. De stad had zijn industriële opkomst te danken aan Vlaamse- en Duitse linnenwevers die zich hier in de 15de eeuw kwamen vestigden.
Busstop
Je kunt het zo gek niet bedenken. In de Sokolskastraat staat een buitenmaats reusachtig groen uitgeslagen brons gedekte tafel als bushokje. Eronder een vijftal normale op maat gesmede eveneens groen uitslaande bronzen stoelen. De auteur van het kunstwerk, dat op 1 juli 2005 werd geïnstalleerd, is de Tsjech David Cerny (Praag 1967).
Het enige kunstwerk (5,85 x 5,15 x 3 m) dat in plaats van decoratief parkversiering, museum of kunstgalerij een artistiek uitstraling heeft als functionele architecturaal, sociaal, historische en politiek ruimtelijke stadselement van het openbaar stadstransport.
Op de tafel verwijzen de voorwerpen als symbolen naar de voormalige Tsjech-Duits-Joods gemeenschap: de ‘Duitse Kriegl’ (bierpot), de omgevallen joodse kaarshouder naar de verbrande synagoge en de bierkan naar de nabijgelegen Fryland regio. Voor het afgehakt gebrild hoofd op de tafel met mes in de nek, heb ik niet zo direct een verklaring (www.socium.cz).
Het EU-geld
Een drukke dag was achter de rug. De noodzakelijke rust van de nacht brak aan. We sliepen als veilig in de wieg gelegen onschuldige zuigelingen een nachtje op de parking van een benzinestation. Vervolgens reden we verder over de A35 richting Olomouc. Autostrades? Tot nu toe hadden we 20 km van deze snelweg kunnen gebruik maken. De rest was een nationale weg met veel zwaar verkeer doorheen de dorpskernen. De snelwegen worden hier aangelegd met geld van de EU, van mij en u dus. De rest zal later ook aangelegd worden met geld van de EU, ook van mij en u dus! Waarom dient dan dat verplichte vignet vraag ik me af. Ik heb al betaald hoor. Een woordje uitleg op zijn plaats:
Op 1 mei 2004 traden, naast Cyprus en Malta, acht voormalige Oost-Europese landen toe tot de EU. Het gebied dat van 1945 tot 1989 onder controle stond van de communistische Sovjet-Unie was sterk verwaarloosd en was druk bezig zijn economische achterstand op de vijftien westerse lidstaten in te lopen.
De Slovenen en Tsjechen waren daar al gedeeltelijk in geslaagd. Hoewel hun inkomen voorlopig nog onder het Europees gemiddelde bleef, waren ze intussen rijker dan de Portugezen, het armste volk in de oude lidstaten.
Hun economische succesverhaal hadden de nieuwe lidstaten voor een deel te danken aan het Europese steunfonds. Sinds hun toetreding werden ze overspoeld door subsidies uit Brussel. Voor de begrotingsperiode 2007-2013 mochten de nieuwkomers zich verheugen aan een netto ontvangst van 140 miljard euro.
Euro’s si, Europa no
Ook de toename van de investeringen is voor een belangrijk deel toe te schrijven aan het EG-lidmaatschap. Zonder de bescherming van de Europese eenheidsmarkt zouden veel minder buitenlandse investeerders het hebben aangedurfd in het voormalige Oostblok te investeren.
Ondanks de enorme voordelen die het EG-lidmaatschappij deze regio heeft opgeleverd, is de groot-Europese gedachte er sceptische en niet echt populair. Juist vanwege hun communistische verleden staan de meeste nieuwkomers sceptisch tegenover verdere politieke bemoeienis, strenge regelgeving en al wat waait vanuit Brussel. Vooral Tsjechië en Polen hebben zich een reputatie van dwarsligger aangemeten vanwege hun verzet tegen de Europese Grondwet en het verdrag van Lissabon.
Als 18de trad ook Republika Latvija (Letland) in 2014 toe tot de eurozone.
Mijn gedachten dwalen even af naar het jaar 1951. Toen werd de eerste stap gezet naar het oprichten van de EG, de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, waarin Italië Duitsland en Frankrijk intensief samenwerkten. De Beneluxlanden sloten zich er direct bij aan. De belangrijkste reden was naast puur economische aangelegenheden dat beide landen controle hadden over elkaars industrie en wapentuig. Zonder kolen geen industrie en zonder staal geen wapens. Hierdoor werd een vierde oorlog tussen de twee voormalige aardsvijanden onmogelijk.
Arbeidsvergunning
We nemen het voorbeeld Spanje voor het jaar 2005. Het was goed nieuws voor de Roemenen in Spanje dat er een grote groep illegalen er een verblijfsvergunning kon bekomen worden. Tussen de 140- à 300 duizenden Roemenen werkten er al jaren zonder papieren, de meeste mannen in de bouw, de vrouwen in de agrarische sector en de schoonmaak.
Om de felbegeerde legale verblijfsstatus te bemachtigen, hadden Roemenen één document nodig uit Roemenië: een zogenaamd bewijs van goed gedrag waaruit bleek dat ze van goeie doening waren en geen strafblad hadden. Tienduizenden Roemenen hadden via Spaanse notarissen familieleden gemachtigd achter dit papier aan te gaan.
Het probleem voor de familie was dat het hier geen kwestie van ‘even ophalen’ betrof. Het verkrijgen van een vertaald en van de juiste stempels voorzien bewijs was normaliter al eenvoudig procedure. Nu het zelfs in de kleinste provinciesteden vele honderden aanvragen per dag regende, waren in het hele land rijen en opstoppingen ontstaan, waarin flink werd gescholden.
De odyssee voor de gemachtigde familieleden begon bij de politie die het bewijs van goed gedrag afgaf en moest ondertekenen. Vervolgens moesten ze bij een staatsbank een bedrag van een paar euro’s storten. Met het bewijs van de storting en het bewijs van de politie moest de hele kudde daarna naar de prefectuur voor een stempel waarmee de provinciale autoriteiten namens het ministerie van Buitenlandse Zaken verklaarde dat de handtekeningen van de politie echt waren. Het document moest dan naar een beëdigde vertaler Spaans.
Klaar is Kees? Niet dus. De handtekening en de stempel van de vertaler moesten door een notaris met een handtekening en een stempel worden gelegaliseerd. De slotceremonie vond plaats bij het Hof namens het ministerie van Justitie die moest aantoonde dat de handtekening en de stempel van de notaris echt waren.
Een vervelende procedure? Familieleden konden gebruik maken van tussenpersonen – vaak rechtsstudenten. Voor een vergoeding tussen de 20- en 40 euro per persoon waren ze bereid namens gemachtigde familie – die hen dan weer moest machtigen het gehele tracé te doorlopen (bron: Olaf Tempelman in de Volkskrant van 12 februari 2005.)
Gevreesd wordt ook dat de volledige openstelling van de grenzen van Bulgarije en Roemenië, begin 2014, zou leiden tot een invasie van mensen uit die landen.
Ik volgde de nationale baan 66 richting Banska Bystrica. Maar de aanwijssignalisatie met deze stad was gewijzigd in Zvolen. Ik geraakte 10 km van deze stad per abuis op de autosnelweg. En dat zal de politie ook geweten hebben! Halverwege stond het volledige korps mij op te wachten, maar niet voor een fijne babbel. De man in charge vroeg mijn paspoort en toen kwam de aap uit de mouw.
Straf
“Vignet?. Njet vignet? Straf.” (straf is Slavisch voor boete). De agent vroeg, even de politionele instructievoorschriften vergeten (of was hij verstrooid), naar oud sovjetgebruik het even te regelen voor 5000 Kronen. We raakten in een verhitte discussie: “Ik ben per abuis op deze weg terechtgekomen.” “Moet het allemaal niet weten. Dat zeggen ze allemaal. Beter uitkijken.” Zonder dat de man Engels of wat dan ook sprak en ik geen Slowaaks, verstonden we elkaar wonderwel heel goed. De straf zakte naar 2000 Kr. En omdat ik niet zoveel bij kas had gaf ik hem een blik in de inhoud van mijn portefeuille: 1000 Kronen. Het geld verwisselde van eigenaar en ik mocht beschikken. Vuistregel: nooit veel geld in uw geldtas houden. De rest veilig wegbergen. Wel had ik hem mijn bankkaart getoond en voorgesteld even mee te rijden naar de volgende stad. We konden dan een ‘bankomat’ (geldautomaat) opzoeken. “Dat zie je van hier….,” en dat had ik geweten!
Dat was tien jaar geleden. Ik was via een omweg op weg naar Hongarije waar Eliane me met het vliegtuig achterna reisde en met Jamie, ons kleinkind, zou vervoegen voor de schoolvakantie. Daarna keerde ik op mijn sokken terug naar België.
Wat is er nu veranderd? De politie is verdwenen sinds het land toegetreden is tot de EU en niet meer voor eigen rekening werkt. De politie, uw vriend. Toch was het vorige systeem een doeltreffender afschrikmiddel voor de wegpiraten en kon er nog menselijk gediscuteerd en wat gearrangeerd worden. Sinds 2009 is ook de euro als betaalmiddel in voege.
De Tatra’s
We reden nu parallel met de grens van Polen. Was dit in Tsjechië het Reuzengebergte, noemt het hier de Hoge- en Kleine Tatra. Aan de Poolse kant is Zakopan het bekendste skioord. De Tatra’s zijn de Slowaakse attracties bij uitstek voor winter- en zomerse bergsport. De Hoge Tatra (Vysoké Tatry) wordt geflankeerd door de Westerse Tatra (Zopadné Tatry) en de kleine Tatra (Belianské Tatry). De 25 hoogste pieken zijn meer dan 2.500 m. De hoogste is de Gerlachovskystit (2.654 m). De Hoge Tatra maakt deel uit van het eerste in 1949 gestichte Slowaakse nationaal park en is grensoverschrijdend met het Poolse nationaal park: Tatra skipark Narodawy, waar de hoogste piek 1.829 meter meet.
Protestantse bouwvoorschriften
We reden naar Poprad en vervolgen onze reis naar het noordoosten. Enkele kilometers buiten de stadsrand ligt een prachtig dorp: Spissky Sobota. Ook het op 15 km verder gelegen Kezmarok is vermaard. Het goed bewaarde historisch centrum staat onder monumentenzorg. Het protestantse kerkje uit 1717 werd, overeenstemmend met de strenge protestantse bouwvoorschriften van die tijd, volledig opgetrokken uit houtmaterialen. In de kerk is dan ook geen enkele spijker verwerkt en ontbreekt de stenen fundering. De stenen buitenmuur is van latere datum.
We betaalden elk 3 euro entree. Een vrouw kon ons enkel in het Duits te woord staan maar overhandigde toch een Engelstalig plakkaat met de nodige uitleg. Slowaken hebben vermoedelijk een broertje dood aan buitenlandse talen. Het is voor een reiziger niet weggelegd om zich met een woordje Engels, Frans of wat dan ook verstaanbaar te maken.
Wat ook opviel is dat de stad dicht bevolkt was met Roma. Tussen haakjes Roma is het meervoud van Rom. Ook al eens als Rroma geschreven. Je kunt beter spreken van het Romavolk. De taal is het romanes of romani. Enfin, we dachten even dat we ergens in India waren terechtgekomen.
We reden van hieruit verder langsheen de N18 naar Presov en sloegen dan de weg in naar het Tatra gebergte. Voordien waren we de enorme ruïnes van Spissky salas gepasseerd, de Centraal Europese grootste burcht die ook opgenomen werd in de Unesco lijst.
Het historische centrum van Bardejov (33.500 inw., Unesco) heeft nog enkele torens die verwijzen naar de middeleeuwse omwalling. We vonden een geschikte overnachtingplek aan de polikliniek, vijf minuten lopen naar het grote marktplein waarop het stadshuis van 1505 – 1511 staat (www.tik.bardejov).
De voornaamste grot in de streek, die hier bekend staat als de ‘Slovak Kars’, is de DomicaJaskyna. Het Baradla-Domica netwerk van grotten is het grootste stalactietensysteem in Europa met een totaal van 25 km gangen (7 km op Slowaakse bodem). Er is in deze streek ook een ijsgrot te bezoeken.
We hadden ons reisplan (voor zover we al een plan hadden) gewijzigd en sneden een stukje doorheen Polen af naar Oekraïne. De grensovergang is hier nabij de stad Przemysl. Dit drie landenpunt staat bekend om haar wondermooie houten Roetheense kerkjes. Een gekende Amerikaan van Roetheense afkomst is Andy Warhol.
Vijf landstalen later, in Polen, waren we niet ver meer van de grens. Omdat ik voor geen geld ter wereld ‘s nachts in Oekraïne wilde rijden, overnachtten we 10 km voor de grensovergang op de parking van de hypersupermarkt van Tesco - zeven dagen open in de week en wel 24 uur per dag - zo hadden we ook de tijd om onze Oekraïense taal wat op te frissen, voornamelijk dat cyrillisch alfabet. Ik mompel wel een mondjevol Russisch, genoeg om in een pjivo (biertje) of kava (koffie) te bestellen. Het Oekraïens scheelt toch nog altijd zoiets als het Duits en het Nederlands
De eerste hindernis die nu genomen moest worden was Fort Europa heelhuids uitkomen. Volgens de Poolse grenscontrole te oordelen kom je er gemakkelijker in dan uit. Alle papieren werden voor controle opgevraagd. Het interieur van de auto vluchtig doorzocht, om te zien dat er niemand meer inzat. Uitstappen voor de paspoortcontrole om zich te vergewissen of de paspoortfoto’s wel degelijk overeen stemde met de eigenaar ervan.
De Oekraïense controle was andere koek. Nazinderende sovjetmentaliteit en -bureaucratie als in de goede oude tijd toen iedereen nog werk had en de winkelrekken leeg. Nu zijn staatsambtenaren toch ook nog ondermaats vergoed naar West-Europese normen maar, zijn de winkelrekken goed gevuld. Zet je schrap, want dat verhaal wordt hier niet in enkele woorden uit de doeken gedaan:
Aan de grens stond een kilometers lange filesliert van vracht- en bestelwagens geduldig hun beurt af te wachten. Op de rijstrook uiterst links reden persoonswagen en omdat ik mijn camionette ook als een tot omgebouwde personenwagen - zonder vracht - beschouwde sloot ik me daarbij aan. We kwamen aan een splitsing en een gebruikelijk plakkaat – als in de luchthavens - voor EU-onderdanen, volgde ik een in Polen geregistreerd voertuig.
Het eerste bedrijf dat nu opgevoerd werd was een pipo in camouflagedress die kwam informeren met hoeveel personen we in het voertuig zaten en het ijverig op een papiertje noteerde: twee, het mij overhandigde en meteen ook teken gaf tien meter verder achter de wachtende Pool aan te schuiven.
Als het onze toer was mochten we enkele meters verder tot een op de grond geschilderde witte lijn. Een andere geüniformeerde kwam nu het papiertje opeisen en overtuigde zich dat er inderdaad twee personen in het voertuig zaten. Klopt: nog altijd twee dus en hij verdween. De volgende vroeg onze paspoorten en ‘document-machine’, en verdween ook. Een tijd later kwam hij terug, ik mocht uitstappen en mijn documenten gaan ophalen. By the way: ‘machine’ is Slavisch voor auto.
Vier stappen verder waren het douaniers. De auto verplaatsen tot daar, paspoorten en document-machine. Een boos manspersoon maakte me duidelijk in het Oekraïens dat ik op de verkeerde lijn zat en helemaal achteraan de vrachtwagens had moeten volgen en, niet de personenwagen. Ik vertelde hem in het Vlaams dat dit geen vrachtwagen was en ik ook geen vracht vervoerde, maar dat het wel een machine-caravan was. Hij wierp er een blik binnenin en wist eigenlijk meteen geen raad. Terugsturen helemaal naar achteraan in de filechaos was onmogelijk.
Ik werd naar de zijkant verwezen voor een nadere grondige controle (als straf?) en moest daarna helemaal achteruit manoeuvreren tot op de goede ‘vrachtlijn’ en wel knal tot tegen een op zijn beurt wachtend Oekraïense vrachtwagen. Voor de wagencontroles deden ze hier vermoedelijk geen extra stappen te ver!
Uitstappen, schuifdeur en achterdeuren openen onder de boze blikken van de truckers die hier vermoedelijk al een halve dag stonden aan te schuiven. Omdat we nu al meer dan een week met de hond in de wagen leefden en, door de voortdurende regen geen kans hadden gezien binnenin wat orde op zaken te stellen, vertoonde onze mobiele woning nu ook echt niet een uitnodiging tot een theevisite. Sloeber, die Eliane vasthield om niet uit de auto te springen, deed er vermoedelijk ook aan dat de man dacht een gevaarlijke waakhond voor zich te hebben. Hij zag wijselijk af van verder onderzoek.
De volgende stap was nu de dierenarts, een vrouw, die duidelijk tegen haar goesting uit haar kot moest komen om de hond op gezondheid te controleren. Ook zij zag, na een blik op Sloeber geworpen hebben, het niet meer zitten. De papieren van de hond zouden volgens haar wel in orde zijn. Wel moest er nu voor haar moeite één euro betaald worden! Niet zomaar cash. Ik had wel duidelijk gemaakt dat ik over euromuntjes beschikte. Het hielp niet. Ik moest iemand naar het hoofdgebouw volgen. In een wisselkantoor kon ik 10 euro omwisselen in de officiële pasmunt en kreeg de tegenwaarde van 9 euro in Hryvnya, de Oekraïense munt, terug. Als laatste hindernis moest vermoedelijk de Bank van Oekraïne er ook nog wat aan overhouden.
Terug naar onze machine-caravan. Deze maal moest ik binnenin het bureautje van de dierenarts voor het ondertekenen van een document en kreeg al mijn papieren terug en nog wat papieren er bovenop.
Afgelopen met plagerijen? Vergeet het! De laatste hindernis was nog eens aanschuiven tot een ‘Stop’-bord en, waag het geen centimeter verder, waar de laatste ambtenaar van het controlerende Kozakkenkoor zat. Deze ijverige man moest een van de papierkes hebben waarop de nodige rode stempels stonden dat alle voorwaarden tot binnenkomst in het Beloofde Land volgens de geldende regels waren volbracht. De controles hadden iets minder dan één uur in beslag genomen. Ondertussen was er geen vinger uitgestoken naar de kilometers lange file wachtende vrachtwagens.
Oekraïne / Ykpaïha
Oekraïne betekent ‘grensland’. Het is het steppeland waaruit feitelijk de Russische beschaving ontstond. In de huidige hoofdstad ontstond eertijds een Slavisch rijk, dat zich qua cultuur en godsdienst inspireerde op het Byzantijnse rijk.
Wat was er nu veranderd sinds ons laatste bezoek? Niet veel. Wel waren er nu vrouwelijk bedienden aangeworven die een mondje Engels spraken. Alle gegevens en nog wat vragen waren toevertrouwd aan computers van elke gouvernementele dienst. Twee afgestempelde papierkes moesten bijgehouden worden met al onze gegevens en afgegeven worden wanneer we het land verlieten. Zo wist, althans de computer: of we het land al of niet uit waren.
We reden naar Lviv (Lemberg), het hart van Europa – de ziel van Oekraïne.
De hoofdbaan M11 naar Lviv had duidelijk een lik asfalt gekregen (Wereld Cup Voetbal 2012) De talrijke gaten in het wegdek waren opgelapt.
Lviv of lwow?
10 kilometers verder liet de wegpolitie ons al stoppen. Ik hield de speciale portefeuille met 10 Hryvnya afkoopsom al klaar. Het gekende liedje: paspoorten, rijbewijs en document-machine. Hij vroeg ons ook waarheen we moesten.
“Lewow?” vroeg hij.
“Ja”, antwoordde ik “Lewoef.”
“Woef?” vroeg de man en ik knikte overtuigd: “ja, ja, woef, woef.”
Het bleek in orde, we mochten verder en hadden 10 hryvnya uitgespaard, woef!
Lviv is Oekraïens, Lwow is Pools kan ook, Russisch. Raar maar waar: niemand had ons gevraagd naar onze autoverzekeringpapieren.
Het Oekraïense wegennet
Oksana scheurde met haar Volkswagen als een kampioen slalomskiester, de talrijke gaten in het wegdek vermijdend, op de linkerkant van de weg waar het asfalt nog wat stand had weten te houden. Een tegenligger kwam op ons toegesneld in frontale aanvaringkoers. Oksana snokte aan het stuur en beiden auto’s miste elkaar op enkele meters na. Vervolgens vloog de laagvlieger de oprit van een benzinestation op om er langs de andere kant weer af te donderen op de tot op de draad versleten rijweg.
“Weer enkele meters vlakke weg zonder gaten gewonnen,” grinnikte ze. We hadden net haar man en broer afgezet aan het treinstation. Haar man werkt in de kolenmijn van Chervonograd (letterlijk ‘rode stad’), vijf kilometer te voet en dan nog twee autobussen verder. Samen goed voor 2,5 uur onderweg en een loon van omgerekend 500 euro in de maand. Vet betaald, want Anyja, de zuster van Oksana, verdient voor haar vijfdaagse bureauweek 100 euro/maand. Hoor ik daar iemand klagen in het verre België?
We waren nu al twee dagen in Sokal, een provinciestadje 70 km ten noorden van Lviv, op bezoek bij vrienden. De weg vanuit Lviv was een marteling geweest. Behalve de hoofdwegen zijn de wegwijzers eentalig in cyrillische schrift. Maar dat zou voor ons niet het probleem zijn. Het was het gemis aan de wegaanduiding dat me hoofdbrekens bezorgde. Meermaals had ik de weg moeten vragen in een van de talrijke benzinestations langsheen de weg. Diesel was duidelijk geen probleem aan de wildgroei van deze bevoorradingsposten te zien. De wegen een marteling. Zlata Ognevich had ons liggen met haar lokroep. Het voelde nu als de sirenenzang op Rijnse rots Lorelei die de schippers naar de rots lokte tot schipbreuk. Ik had gezworen Oekraïne nooit meer aan te doen, toen op onze laatste reis een wakkere douanier ons 20 euro’s aftroggelde om de uitreis in onze paspoorten te laten afstempelen. Deze vierde reis in dat ontwikkelingsland was niet Zlata, maar op uitnodiging van mijn boezemvriendin, de bloed mooie Oksana geweest.
De chauffeurs waggelden met hun voertuig over de weg als hadden ze een wedstrijd gorilka (Oekraïense wodka) zuipen achter de kiezen. Deze bestond erin - zoals op de kermis met de botsauto’s – over te weg te laveren zonder elkaar te raken. Als extra moeilijkheidsgraad liepen er dan nog, wegens het gemis aan trottoirs: mensen, vrouwen met kinderwagen, fietsers en ‘fyra’s’ op de rijweg. Een fyra is een typische houten wagen met versleten autobanden voortgetrokken door paard(en).
De gaten in het wegdek waren gevuld met regenwater waardoor de diepte moeilijk in te schatten was. Droog was het duidelijker dat ze tot 10 tot 20 cm en meer diep waren. De gaten werden samengehouden door slierten asfalt als de mazen van een slordig gebreid vissersnet. Het water in de putten scheen van een oneindige modderige diepte, als de spiegel van eeuwigheid, zonder bodem. Eenmaal de putten uitgedroogd, ontbloot het versleten asfalt de originele oppervlakte van wat eens de eeuwige steppe was.
Dat Oksana zo slordig reed was “omdat ik hier alle gaten ken!” Volgens mij een povere uitleg. Zelf hadden we de 30 kilometer tellende nationale weg (R15) vanaf de autobaan (M09) tot Sokal in een recordtijd van traagheid geklaard in twee uur schudden (zegge en leze 2 uur). Dat wil zeggen aan een gemiddelde van 15km/h. Toch was het maximum dat Oksana eruit haalde maar schijn. Niet meer dan maximum 40 km/h. Het snelheidgevoel werd veroorzaakt door het brut optrekken en remmen met de wagen. En daar was een reden voor, lees verder.
Roger, onze scheepskok van weleer, filosoof en expert in handelswetenschappen, doceerde me dat een land voor zijn economie als hoofdvereiste over de nodige infrastructuur en goede wegen moest beschikken. Oekraïne, eens de graanzolder van Europa, laat me wenen. Volgens Oksana was de schatkist leeg omdat al het geld verspild werd voor de Wereldvoetbal. Enkel Kyiv (Kiev), de hoofdstad was er beter van geworden. De rest van het land kon stikken.
Oksana minderde vaart om een ‘marshrutska’ voorrang te verlenen. Marshrutska’s zijn minibusjes ingericht voor passagiertransport. Met de chauffeur meegerekend, tien zitplaatsen. Met wat trekken, sleuren en duwen kunnen er best twintig reizigers meereizen. Een enkel kost 2,50 hryvnya (0,25 eurocent).
Aan een orthodox kerkje sloeg Oksana drie kruisjes - doet iedereen hier. Zelfs de passagiers doen het op de tram en autobussen bij het voorbijrijden van een orthodoxe kerk - ze draaide een zijstraat in, terug thuis. De straat bestond uit een verharde slijkerge zandweg vol waterplassen. De huizen waren van baksteen met daken van gegolfde eternietplaten. Geen rijtjeshuizen, maar los van elkaar staande plattelandswoningen met nog een redelijke lap grond er rond.
Je kunt het met wat fantasie een villawijk noemen aan de rand van de stad. Het zijn halve boerderijtjes waar iedereen een moestuintje, scharrelkippen, zelfs een geit of een koe bezit. Paard en boerenkarren behoren hier tot het dagelijks leven. De uitwerpsels van de dieren worden als mest voor de tuintjeslandbouw van de straat geschept. In de tuinen staan er weinig bloemen maar wel nuttige groenten voor de keuken. Gepensioneerden reizen gratis met het openbaar vervoer. Het teveel wordt dan aangeboden in de straten van de stad. Er bestaan ook in de steden wettelijk dagelijkse markten, al of niet overdekt.
Elektriciteit en gas zijn in de huizen aanwezig. Water uit een regenput wordt door twee families gedeeld. Het water wordt voor consumptie altijd eerst gefilterd.
In de begintijd van ons bezoek in de streek bestond er een soort van GSM-systeem per twee huizen. Als de vrouw van de buur de lijn te lang bezet hield werd een kind de deur uitgejaagd om beleefd te vragen: ‘het gesprek wat te korten omdat mama een dringende boodschap de ether moest inzenden.’
Dagelijks beleefden we hier een eigenaardig schouwspel. Een man, soms een vrouw, kwam langs met een koe. Vanuit de opritten sloot zich een andere koe aan. Enkele huizen verder nog een, soms een geit. Ze gingen naar het einde van een doodlopende straat waar de steppe begon, de weiden dus. In de namiddag (om te melken) en s ’avonds kwam de persoon met de dieren terug. De dieren wisten precies waar ze huisden en stapten een voor een, zonder daartoe aangespoord te worden, hun domein binnen naar de stal.
Oksana legde de motor stil. Ik stapte uit. Haar moeder kwam het huis uitgelopen en opende de koffer. Een rolstoel werd eruit genomen. Oksana is rolstoelpatiënte. Ik ken haar van haar zestiende. Toen ze 6 was is ze onder een tractor terecht gekomen, haar benen onherstelbaar geplet en voor het ganse leven getekend. De bediening van de VW-wagen gebeurt met een handsysteem. Vandaar dat schokken. Zonder de auto is ze verloren want dan kan ze het huis, wegens de slechte staat van de wegen, niet uit. Oksana is getrouwd en moeder van twee schattige dochters.
Dwars door Oekraïne
We waren acht dagen in Sokal. Oksana woont 7 kilometer van het centrum. Door de slechte staat van de weg zouden we het maar tweemaal bezoeken. In dit land is een 4x4 te licht. Je hebt hier een tank nodig. We kenden dit gezellig mooi landelijk stadje van vorige bezoeken. Maar nu was het niet meer om aan te zien. De tweede helse tocht erheen was naar de werkplek waar Oksana de boekhouding deed. In het beste geval zullen we het maar een beschutte werkplaats noemen voor onze minder ontwikkelde medemens. Het was een zelf bedruipend mini onderneming. Ze doen handwerkjes en maken o.a. kaarsen van bijenwas, versierd met pareltjes, aaneengeregen op fijne koperen draden van afgedankte tv-toestanden. Hergebruik van materialen is ook een kunst in dit land.
Met de vijf vrouwen die hier gratis vrijwilligerswerk verrichten trachtte ik een gesprek aan te knopen over het lot van Joelia Timosjenko, de voormalige eerste minister en symbool van de ‘Oranje Revolutie’(2004). Ze werd tot zeven jaar opsluiting veroordeeld wegens vermeende sjoemelen bij gascontracten met Rusland. Het enige dat ik uit de vrouwen kon puren was dat de tegenwoordige Oekraïense president, Victor Janoekovitsj: ‘bang was van vrouwen!’. Nou moe! Spreken over politiek lag hier vermoedelijk gevoelig en was not done.
‘Er bestaat geen wet die Timosjenko toelaat om naar het buitenland te vertrekken, maar als het parlement er een stemt, dan zal ik die ondertekenen’, zo liet Janoekovitsj weten aan het persagentschap Reuter.
Daarmee zou zijn zieke en belangrijkste rivaal van hem voor verzorging overgebracht kunnen worden naar een Duits ziekenhuis. De kwestie Timosjenko is erg belangrijk in het aanhalen van de banden tussen de Europese Unie en Oekraïne.
De strijd om de macht is nog lang niet bezegeld. Het westen van het land wil aansluiting met de EU, het oosten met Rusland. Poetin hanteert de troefkaart: de gastoevoerkraan met een goedkoper Russisch prijskaartje.
Het was niet Stalin die Europa verdeelde in oost en west. Het waren de kerken die hier in de middeleeuwen (1054) al een scheidingslijn hadden getrokken. Denken we maar aan de orthodoxe/katholieke kerken, het cyrillisch geschrift, de juliaanse- en gregoriaanse kalender en het Slavisch volk tout court.
Danswedstrijd
Op het ogenblik van ons bezoek aan Sokal was er een danswedstrijd aan de gang. Vooraleer men in de schouwburg verdween werd er een optocht met de fanfare georganiseerd naar het standbeeld van Taras Shevchenko. Je zou het kunnen vergelijken dat bij alle culturele gebeurtenissen in Vlaanderen een plechtigheid en bloemlegging aan een beeld van Hendrik Conscience zou plaats vinden. Hij was tenslotte ook de man die zijn volk leerde lezen.
De onstuimige Oekraïense volksdansen, als de ‘gopak’, hebben een zeer zuidelijk temperament. De kleurige danskledij van de meisjes, soms getooid met een bloemkroon, sierlijke linten en elegante rode laarsjes, zijn symbolisch. Bij de regionaal zeer verschillende volksdansen, waarin de mannen dikwijls ware acrobatische prestaties moeten leveren, geeft de harmonica de ‘bandoera’, een groot snaarinstrument, de voornaamste begeleiding.
Brody
Na het ontroerende afscheid, waarvoor ik geen woorden heb, was onze volgende bestemming een plaatsje dat Brody heet. Korste weg erheen zou je normaal nemen als van A naar B. Niet in Oekraïne. Volgens onze inlichtingen waren de wegen erheen bar slecht en onberijdbaar. Het werd terug hobbelend en rammelend over de kapotte hoofdweg (R15) naar C: Lviv en dan pas de hoofdweg (M06) richting Kiev, naar B. Honderd kilometer omrijden. Langsheen deze versleten rijksweg ligt er een nationaal park, een militaire kazerne en de drukke koolmijnstad Chervonograd, met zijn trein- en busstation en het onvermijdelijke grote en druk bevolkte rommelig marktplein als aanhangsel. Als op de heenreis vochten de chauffeurs voor een stuk nog niet vergane glorie in het asfalt, praalgravenomlijsting van een gestorven beschaving en erfgenamen van een verzonken wereld.
Landbouw
In Brody leven Andreij en Loeba. Het paar staat garant voor een landbouwcoöperatieve dat de Bruggeling Jef Sneppe van Werkgroep Oekraïne vzw opzette (*). Jef leerde me dat een project maar drie jaar mocht geholpen en gefinancierd worden, daarna moest het zelfbedruipend worden. “Je moet dat volk wat pousseren,” zei hij, “anders gebeurt er niets en blijven ze van je afhankelijk.” Deze landbouwcoöperatie was duidelijk een Belgisch succes. Het is een bloeiende landbouwonderneming geworden.
We besloten Oekraïne als gezien te beschouwen. Na een korte aarzeling tussen Polen en, Roemenië werd besloten voor deze laatste. Alleen de hoofdwegen zouden we nemen en geen centimeter ernaast. Het werd de M19 naar Ternopil en Chernivtsi.
(*) Om de hulpgoederen per vrachtwagen naar Oekraïne te betalen worden door de VZW rommelmarkten en brokaten beurzen opgericht. In Roeselare een weekend in november en in Brugge een weekend in december ( www.pallieterkaart.be/oekrainewerkgroepvzw.)
Wat was er nu veranderd? De nieuwe vergulde kerkkoepels van de orthodoxe kerken waren oogverblindend als de zonnestralen erop afketsten. Daar zat duidelijk de rijkdom. Toeristisch aantrekkingspunt nummer één. Staat op alle toerismereclamefolders als onmisbaar vermeld. Maar als je tien orthodoxe kerken hebt gezien en bezocht verlang je niet meer naar de elfde! Volgens Andreij waren deze gebedshuizen toch broodnodig om de mensen af te houden van alcoholisme en drugs (!).
Als reisinformant voor Reiswijzer (www.reiswijzer.be) geef ik altijd de raad om voor een bezoek aan Oekraïne, het vliegtuig naar de hoofdstad Kiev te nemen. Daar heb je dan het ganse land in het opgepoetste centrum op loopafstand. Voornaamste attractie is het unieke Kyif-Pecherska Lavra (het Hollenklooster).
Wat was er nog veranderd: afgesloten en bewaakte parkings. We overnachten voor de laatste maal in Oekraïne op een open TIR-parking langsheen de weg in Oryshkivtsi, samen met een Turkse-, Griekse-, en een Russische trucker die ook sliepen in hun vrachtwagen. Aan de overkant was een benzinestation en een hotel waar tot laat in de nacht een trouwfeest aan de gang was. Ik mocht er gratis WiFi internetten.
Ook de benzinestations hebben geen afgeschermde caissières en tot de tanden bewaakte body guards meer nodig. Je stapt gewoon de winkel binnen en betaald, liefst cash! Toch allemaal tekenen dat het land vrij veiliger is geworden. The criminality goes West.
De supermarkten hebben nog wel bewakers in dienst, maar de inhoud van je winkelkarretje wordt niet meer streng gecontroleerd aan de hand van het kasticket. Dit: dat het allemaal klopte met de producten erin betaald.
De ‘highway’ M19, in iets tragere staat van ontbinding, loopt dwars door steden en dorpen. Door het gemis aan wegwijzers en grote blauwe plakkaten waar de witte letters onleesbaar of verdwenen waren, werd het vragen naar de goede richting. Op een gegeven moment kwamen we aan een grote rotonde. In het midden was een benzinestation met parking. Om te tanken moest je als in een tornado met het verkeer meetoeren op de driebaansweg. Het middelpunt op zoeken, het oog van de storm, linksaf en tanken. Terug afrijden in de verkeerstroom en proberen om zonder kleerscheuren op de middelste en vervolgens op de buitenste rijstrook te geraken. Enkele rondjes met het verkeer meerijden en op goed geluk afslaan in wat je vermoedde de M19 te zijn. Tussen haakjes: normale diesel kostte omgerekend 1,00 euro, speciale Russische 10 eurocent meer.
De uitreis aan de grensovergang gebeurde door de controles in bureaucratische sovjetplagerij langer dan de inreis. Ongelooflijk hoeveel mensen onze paspoorten en ‘document-machine’ moesten hebben. De controlerende beambte struikelde hier werkelijk over elkaar heen. Streng maar rechtvaardig: ik reed bv één meter te ver en moest één meter achteruit.
Omdat we een Europees reispas hadden was de Roemeense grenscontrole in Siret menselijker. We moesten ons ook een ‘vignette’ (www.roviniete.ro) aanschaffen. Dat was andere koek. De dame in een kiosk moest daarvoor mijn paspoort en autopapieren hebben, begon verwoed alles in een computer in te typen. Twijfelde of mijn familienaam wel Baeyens al-dan-niet Erik was. Rekende vervolgen 3 euro aan voor de moeite en schreef het allemaal nog eens over in een schrift (met een pen). Toverde vervolgens nog wat papier uit de printer en overhandigde me een exemplaar met de nodige afstempeling. Geen sticker dus. Omdat ze geen enkele vreemd taal sprak moest ik een douanebeambte lastig vallen met de vraag: voor hoelang dat document geldig was. Zeven dagen. En als ik langer in Roemenië bleef? Ik bleef minimaal toch één maand. Verlenging aanvragen in een benzinestation, was het laconieke antwoord.
We bolden de Europese Unie binnen en dat was te merken en voelbaar aan de goede staat van de autoweg!
Moldavië
Wat Is het verschil tussen Moldavië en Moldova? Het eerste ligt in het zuidelijk gedeelte van de Bucovina (het beukenwoud), in Roemenië dus. Het tweede is de Republica Moldova, overwegend bevolkt met Roemenen, zo ook de taal en plaatsnamen en de door Russen gecontroleerde regio Transdnietre, dat zich wil afscheuren. De rivier Prut vormt de grens met Roemenië.
Moldavië ligt aan de oostelijke hellingen van de Karpaten en is bij de toerist beter bekend voor zijn talrijke Orthodoxe manastirea (kloosters). Het is de streek tussen Suceava en Targu Neamt. Wij bezochten drie kloosters: Mina, een mannenklooster waar juist de mis aan de gang was en de in rode tunieken uitgedoste misdienaren zich een bult trokken aan reusachtige kerkklokken. Deze stonden buiten het kerkgebouw in open lucht opgesteld, simpel opgehangen aan houten balken. Twee nonnenkloosters kwamen vervolgens aan de beurt: Agapia en Voronet. In tegenstelling tot onze contreien is God hier bijlange nog niet dood en is het kerkleven nog in volle bloei, nieuwe typische orthodoxe drietorenkerken met zinken koepels zie je dan ook als paddenstoelen uit het landschap oprijzen. De orthodoxe kloosters worden druk bevolkt met nonnetjes. Talrijke jonge meisjes (novicen) voelen zich sterk aangetrokken om dienst te doen als de ’Bruid van God’.
In Vadu Moldavie, staat een prachtig - typisch voor de streek - klein houten kerkje. Geen toeristengedoe maar dorpsgevoel. Het was H.Mis en samen met een sliert dorpelingen stapte Eliane naar binnen. Na de mis maakte ze kennis met de gelovigen en ook met de pastoor. Ze mocht meteen ook alle fresco’s binnenin de kerk fotograferen. We werden ook door Mina Mihaela, een dorpsvrouw, uitgenodigd om te overnachten op haar erf. Ze zou voor verse melk zorgen. Gastvrij, jawel, maar traditioneel doen we dat niet. We overnachtten aan de kerk, in de stofferige zijstaart die St. Principala (hoofdstraat) heet. Daarmee hadden we ook geen verplichtingen.
Even een dergelijk boerendorp beschrijven.
De huizen – bouwstijl, zoals overal in dit deel van Europa - staan langsheen de hoofdbaan in lintbouw. De grootste buitenmaatse potsierlijke villa’s zijn van de Roma, met overdreven veel kunstig afgewerkte zinken daken, -goten en -hekkens en nog wat tierelantijntjes. Volgens de Roemenen (smalend) in gebruik om hun paarden te stallen. De hoofdbaan is dan meestal de enige weg van het dorp die over een verharde asfaltbedekking beschikt. Zijstraten zijn zanderige wegen die plomp ergens in het veld verloren lopen. De huizen langsheen de hoofdbaan zijn van de weg afgescheiden door een gracht. Soms gebetonneerd. Als je met de wagen daarin sukkelt ben je nog niet jarig! Toegang tot de huizen is een betonnen dekplaat over de gracht. Deze asfaltstraten dienen dan ook als trottoir, fietspad, speelruimte voor de jeugd, babbelplek voor de vrouwen, rijweg voor de door paarden getrokken boerenkarren, haastige chauffeurs en zwaar wegverkeer dat er overheen daverd. Met ware doodsverachting wijken de dorpelingen voor geen vin. Een kruising van de Lippenslaan en de E40 dus. Er zijn geen pleintjes, ook niet aan de kerken. De inwoners rijden gewoon van de straat over de betonnen plaat, via een dubbel ijzeren hek, het erf op. Ernaast is een klein poortje voor de voetgangers.
Bij onze binnenkomst in Roemenië was er aan de grenspost een poster met grote letters ‘Stop Corruptie,’ en verder, dat als je een politieman omkocht je ook strafbaar bent. Flauw. Voor een keer dat je wat kon regelen. Het is vermoedelijk ook hier het privilege van de grote fraudeurs die het op een akkoordje met de fiscus kunnen arrangeren. In het oude systeem pikte de kleine man ook een graantje mee. Dat dit ‘niet meer voor eigen rekening werken ‘ invloed heeft op het rijgedrag van de Roemenen maak je dan ook dagelijks mee….
Terug naar ons dorpskerkje. Dat we in Oekraïne geen autoschade hadden opgelopen zou een mirakel geweest zijn. Een deurslot was gesneuveld, kon niet meer dicht en dus ook niet op slot. Ook het ander portier gaf er de brui aan. Omdat we niet wilden dat bij het rijden de deuren zouden open waaiden, en voor de veiligheid bij het overnachten, bonden we de twee deuren vast met een wasdraad, die we altijd in de auto mee hadden.
Nina Mihaela had raad. Ze diepte meteen een mobieltje uit haar tas en begon een levendig gesprek met een persoon, vermoedelijk iemand van een autoservice (herstelgarage). Ze noteerde ijverig het adres. Vandaag kon niet meer, was zondag, morgen, vragen naar mijnheer x van Bogdan Servis (een herstelplaats) vijf kilometer verder in Iasi (spreek uit: Jasie). Iasi is de hoofdplaats van de regio, dicht tegen de Moldovische grens. Als detail wist mevrouw Mihaela er nog aan toe te voegen dat we ‘Italianaen en Engleza’ spraken! Dat Italiaans omdat Eliane zich veelvuldig verstaanbaar maakte met behulp van het nodige handengezwaai, zoals de Italianen doen om hun woorden met gebarenkracht te verduidelijken.
Zoutmijnen
Andere toeristisch minder bezochte trekpleisters in de streek zijn de zoutmijnen, de Bicazkloof (Cheile Bicazului) en het 3000 hectaren grote kunstmatig verkregen Bicazmeer (1950). Doorheen de kloof slingert een 5 km lange weg door 300 m hoge krijtrotsen. Het nauwste gedeelte heet ‘de hals van de hel’.
De streek is gepekeld. Sovata is het hart van het grootste zoutwingebied van Europa. De ondergrondse mijnexploitatie begon in de middeleeuwen. Met de nieuwe technieken werd grootschalig het zout dieper en dieper uit de grond gedolven. Daardoor ontstonden grote kathedraalachtige ruimten. Ons huis kan er in zijn geheel in weggestopt worden. In 1960 begon de ondergrondse behandeling van ziektes van de luchtwegen zoals bij astmapatiënten. Als bezoeker word je met een bus een donkere nauwe tunnel in gekatapulteerd en meer dan een kilometer verder in moeders aardschoot gelost (N138 Praid). Dan moet je nog te voet langs zeventig meter diepe brede houten trap de mijn in. Daar ontvouwt zich voor je ogen een onbeschrijflijk spektakel. De reusachtige ruimten boden een surrealistische aanblik. Honderden mensen bevonden zich in zalen waar aan tafels gegeten en gedronken werd. In een speeltuin schommelden kinderen met schommels. Biljarttafels, koffiebar, internetcafé, zorgden voor ontspanning voor de patiënten die hier dagelijks vier uur moesten verblijven. Ook werd de onmisbare orthodoxe kapel voor spirituele zielszuivering niet vergeten.
In een andere zoutmijn, de Salina Slanic Prahova in de Karpaten, die we enkele jaren geleden bezochten, was er zelfs een mini-voetbalveld. Een lift bracht ons toen 200 meter ondergronds.
