Bijlagen

De Europese indianen: Roma, Sinti en Gadje

Het is lastig een volmaakt beknopt beeld van de Roma te schetsen. Er staan bibliotheken vol boeken over met evenveel misopvattingen. Trachten we aan de hand van enkele krantenartikels en eigen ondervinding wat klaarte te scheppen. Ik verwijs ook met genoegen naar mijn vriend, de schrijver Frans Bosman, die gehuwd is met een Romameisje en in Roemenië in een Romadorp woont. Frans vertelde me al het een en ander betreffende deze globale Romakwesties en publiceerde mijn eerste zwerversboek Zwerven in Oost-Europa (www.roemenië.com.) Om te beginnen zijn alle zigeuners geen Roma. In West-Europa, Ierland, UK en de Scandinavische landen spreekt men van de rondtrekkende zigeuners als woonwagenbewoners, ‘gens de voyage’ of travelers.

Het kernverschil tussen de Romacultuur en de Westerse is de houding ten opzichte van de natuur. De Westerse cultuur is gericht op het op rationele wijze onderwerpen van de natuur en op het ingrijpen in de natuur – bijvoorbeeld door de geboortes met behulp van de reageerbuis. De Romacultuur is er juist een van meegaan met de natuur en het aanvoelen en exploiteren van de geheime krachten in de natuur.

  Al hun belangrijkste tradities zitten in de alchemistischesfeer: van de metaalbewerking tot de waarzeggerij. Ze zijn geen al te sterke rationalisten en voelen zich meestal niet thuis in een geordende levensstijl. Vandaar dat ze vaak moeilijk integreren in een moderne maatschappij. Ze vallen niet in de rechtlijnige, geometrische vorm. Toch zijn er uitzonderingen. Als ze uit hun armoedige, geïsoleerde bestaan kunnen ontkomen, verloochenen ze wel eens hun afkomst. Bij de Roemeense volkstelling van 2003 gaf twee miljoen Roma zich als zodanig op. Vermoed wordt dat er veel meer zijn ‘waarvan India in het hart klopt’.

Van de acht miljoen Roma (Rroma, Rromni) in Europa, wonen er een kwart in Roemenië, goed voor tien procent van de bevolking. Oorspronkelijk kwamen ze uit de Noord-Indië deelstaat Punjab. Van de elfde tot de veertiende eeuw werden ze verdreven door de invallen van volkeren uit het huidige Afghanistan en Iran. Via het Byzantijnse Rijk trokken ze Europa binnen waar hun tot op heden geen beter leven wachtte. De Roma werd door de twee grote machten, de kerk en de ambachtsgilden, gestigmatiseerd. De eerste om hun afwijkende religie en ‘zwarte magie; de tweede uit schrik voor hun technische superieure metaalbewerking. Half de tweede helft van de zestiende eeuw begon in heel Europa de vervolging van de Roma. Hebben de Joden hun Holocaust, de Roma heeft haar ‘Baro Xaimos’ (het Grote Verslinden). Op een totale bevolking van een paar miljoen werden door de Nazi’s tussen het halve miljoen en één miljoen in concentratiekampen vermoord. Onder de communisten werden ze wel niet meer vermoord maar vielen buiten het opvangnet. Onderdak, onderwijs en gezondheidszorg gingen aan hen voorbij. De vooroordelen bleven bestaan. Na de val van Ceausescu werden ze dubbel getroffen. Omdat ze vroeger geen eigendom hadden kwamen ze ook niet in aanmerking voor teruggave van eigendommen. Ze bleven de parasieten van de maatschappij, www.spolu.nl is een internationale stichting voor verbetering van de levensvoorwaarden van de Roma in Centraal- en Oost-Europa. Zie ook Ergo network in Brussel.

In oktober 2004 kreeg de Roemeense regering van de Europese Commissie te horen dat naast justitie en corruptie de situatie van de Roma ‘om in 2007 lid te worden’ grondig moest verbeteren, http://users.skynet.be/streven/artikels/roma-zig.htm.

Onderzoekers van de Anne Frank Stichting, die hun Monitor racisme en extreemrechts over de achterstelling van Roma en Sinti presenteerden, hebben het over een vicieuze cirkel van wederzijds wantrouwen. De ‘zigeuners’ (volkse verzamelnaam voor Roma en Sinti) kruipen in een isolement, omdat ze de ‘gaje’ (burgers) chronisch wantrouwen en in de Europese (ook in Nederland en België) samenleving zijn vooroordelen diep ingeworteld: alle zigeuners zijn dieven! Werkgevers nemen liever geen Roma in dienst. Andersom zijn ouders van Romakinderen bang voor scholen omdat de kinderen hun culturele eigenheid verliezen met als gevolg analfabetisme en achterstand. De Roma heeft mondeling thuisonderwijs en informatieoverdracht in verhalen. Niets in geschriften “omdat het anders tegen hen gebruikt kan worden”, denken ze! Onbekend maakt onbemind, bovendien zijn onderwerpen als geboorte, dood en seks taboe. Dus nog veel werk aan de winkel om te integreren en te overleven.

Het Nederlandse Europarlementslid, Els de Groen, ontdekte veel sjoemelgevallen met subsidie voor de Romaminderheid. Voornamelijk in Roemenië en Bulgarije. “Projecten voor Roma krijgen vaak veel Brussels geld. Maar helaas is er weinig controle. Zo staken organisatoren van een cursus voor Romanbouwvakkers 196.000 van de 200.000 euro in eigen zak”, aldus de Groen. Het zelfstandige Europarlementslid boekte enkele successen in haar strijd tegen corruptie in Oost-Europa, dat “er in 2006 slechter aan toe is dan voor de val van de muur in 1989”. En nog volgens haar “worden naar schatting 250.000 kinderen door maffiabenden uit roven gestuurd in het Westen, terwijl de handel in prostituees uit Oost-Europa groeit.” (bron: samengesteld uit krantenartikelen verschenen in De Volkskrant, De Morgen, e.a).

Een van de grootste concentraties Roma in Roemenië leeft in de nederzetting Craica in Baia Mare. Tijdens ons verblijf in augustus 2013 werden onder dwang ganse families, waaronder baby’s en kleine kinderen, uit hun huizen gezet. De krotten werden met bulldozers met de grond gelijk gemaakt. Volgens Amnesty deden de autoriteiten niets om hun te helpen.

Het probleem is ook dat na de oorlog zoals de joden (Israel) de Roma geen eigen thuisland kreeg toegewezen. Zo blijven ze de parasieten van de maatschappij.

Door in het wild te overnachten in onze motorhome ondervinden we soms wat het betekent zwerver te zijn. We zijn niet overal welkom en worden door de politie regelmatig weggeschopt als ongewenst, al of niet beboet. In vele steden is er dan ook onbegrip voor deze sterk aangroeiende vorm van toeristische recreatie.