Republica Moldova

Nadat het portierslot in Iasi hersteld was, zetten we koers naar dat wat voor velen onderons nog een minder bekend gebied was. De Europese songfestivals daargelaten was het een witte vlek op de kaart. De grensovergang in Sculeni bracht weerom eens papierwerk aan de winkel. Ik ben altijd tevreden hoeveel volk ik in beweging kan krijgen. Een beetje de plaatselijke werkloosheid oplossen. Buiten onze officiële documenten kwam er nog een velletje bij van de dierenarts voor Sloeber (onkosten één euro en veel schrijfwerk) en nog een afgestempeld papierke van geldomwisseling, dat 10% aan de schatkist van Moldova opleverde. Voor de eerste maal werden ook onze autoverzekeringpapieren gevraagd.

Enkele als militair uitgedoste heren stonden te discussiëren. Beiden droegen naar Russisch gebruik een schotelantennekepie. De ene met wat meer sterren, vermoedelijk de baas, torste een grotere kepie als om te demonstreren dat hij meer hersens onder het hoofddeksel had dan zijn ondergeschikte.

Toen ik informeerde voor een vignet bleek dit niet nodig. Na anderhalf uur mensenplagen mochten we doorrijden.

Onze bestemming was de hoofdstad Chisinau (spreek uit: kish-i-now, 750.000 inw.) We zochten het centrum maar dat werd nergens aangegeven. Zo sukkelden we het hectische stadverkeer weer uit naar een baan die richting Odesa in Oekraïne aanwees. Ik zocht een TIR-parking voor overnachting, maar ook dat bleek niet zo vanzelfsprekend.

Uiteindelijk klampte ik iemand aan met de vraag, ja, eigenlijk naar wat. De man was snugger genoeg om te snappen dat we voor de nacht onderdak zochten en deed teken hem te volgen, hij stapte in zijn auto en wij volgden hem terug richting stad. Hij sloeg van de baan af en dook in, wat we een achterbuurt zouden noemen. Smalle stofferige gore smerige nauwe straatjes met huizen, eenmaal rechts dan links en rechtdoor een lichte helling op, stopte vervolgens voor een grote lila geschilderde hoekmuur zonder vensters. Wij ook. Hij stapte uit en sprak met iemand daarbinnen door middel van een parlofoon (en vermoedelijk ook een camera) Een reusachtig rolluik van binnenin bediend, werd opgehesen. Toch niet ver genoeg om er onderdoor te kunnen rijden. Het leek hier wel, met wat fantasie op een federale versterkte burcht waar een loopbrug dito ijzeren hek toegang verschafte tot het domein. De vriendelijke man had zijn werk volbracht, schudde me de hand en verdween in een stofwolk. De burcht was een hotel. Op het binnenhof stonden personenauto’s beschut tegen de felle zomerzon onder een afdak. Een monumentale trap leidde omhoog waar een dame me stond op te wachten. De vrouw van middelbare leeftijd, dik geschminkt met knalrode lippen, zoals een Amerikaanse barmeid, deed teken dat ik haar moest volgen en bracht me vervolgens binnen haar domein: de receptie. Het mens sprak noch Amerikaans noch wat dan ook. Het werd weer ‘leg het maar eens uit’. Ze wilde me perse een hotelkamer aansmeren. Ik trachte haar uit te leggen dat we in de ‘machine’ op haar terrein wilden overnachten. Uiteindelijk snapte ze het maar rekende daarvoor toch de ronde som van 20 euro aan. Ik bood tien waar ze geen vrede mee nam. Ik besloot (opgelucht) de aftocht te blazen en verliet het versterkte hotel. Het leek hier ten slotte toch op een gevangenis en vrije vogels zoals we zijn…...

Het werd zoals menige keer overnachten op straat. Ditmaal op een kleine parking, waar een winkeltje autobenodigdheden verkocht. We vroegen toelating van de eigenaar, het mocht. Toch zouden we ook nog een politiecontrole moeten doorstaan. Ze kunnen het niet laten. De geüniformeerde gebood me te volgen naar zijn wagen met de nodige papieren. Wat ik dan braaf gedwongen ook deed. Plotseling draaide hij zich om: “Ouest votre nom…?”

“Je m’appelle Erik. Vous parler bien le Français,” antwoordde ik als complement. Hij lachte, gaf mijn papieren terug en deed teken dat het in orde was. Ik mocht er overnachten. Wat een woordje eigen kweek Frans toch allemaal kan doen!

We besloten voor dag en dauw Chisinau te verlaten. Er was nergens een toerismebureau te bespeuren en van mijn oude Lonely Planet werd ik ook niet veel wijzer. Het werd weer enkele malen de goede richting vragen, nu naar Hincesti.

De straten waren opgelapt, geen gaten. Toch met bibberende schokken als we eroverheen rolden. Sommige delen waren prima in orde, vers geasfalteerd dek. Aan andere wegen werd gewerkt. Een legertje werklieden rond een met hout gestookt asfaltketeltje werkte met schoppen de gaten dicht. Doorheen de dorpen lag het wegdek er maar zus-en-zo bij. Slecht onderhouden maar toch propere straten. Nergens zwerfvuil.

 Straatvegers

In Hincesti, een stadje met een kolossaal partizanenbeeld op een heuvel (1941-45) was een ploeg aan het werk. Een klein vrachtwagentje met chauffeur reed langzaam langsheen de stoep. Drie borstelmannen veegden het zwerfvuil op de schop van drie schopmannen die de inhoud vervolgens met een sierlijke zwaai in de vrachtbak swierden. ‘De heerlijke tijd van toen, wanneer iedereen nog werk had,’ was hier bijlange nog niet voorbij.

We hadden het idee opgevat helemaal naar het zuidelijkste punt van het land op te stomen. Jaren geleden hadden we hier wat meegemaakt. Mijn bedoeling was deze potsierlijke kafkaiaanse grenscontroles als folklorische erfgoed eens voor het nageslacht te doen herbeleven, vooraleer ook dat verdween.

In 2006 hadden we de Krim bezocht en reden via Odesa naar de Oekraïense kant van de Donaudelta, een biosfeer reservaat dat zonder geldige toelating niet te betreden is. Nadat de stroom haar weg door Europa heeft volbracht, stort ze haar inhoud hier in de Zwarte Zee uit. Na Galati splitst ze zich in drie armen. De meest oostelijk, de Chilastroom, is tevens de grens van Roemenië met Oekraïne.

Deze streek stond vroeger bekend als Basarabia en strekt zich uit tot aan de Zwarte Zee. In de loop van de geschiedenis veranderde ze al eens van eigenaar tussen Turken, Roemenen en het Russische tsarenrijk. Nu behoort het toe aan Oekraïne. 

 De laatste grenspost

Moldova juni 2013: Vanuit Chisinau reden we naar het meest zuidelijkste punt van het land doorheen de steden Hincesti, Leova, Cahul en Vulcanesti om de grenspost naar Reni, een dorpje op een drielandenpunt in Oekraïne, aan te fietsen. De straten waren mooi afgezoomd met notenbomen, soms ook kastanjebomen. Op de velden rijpte het koren. Het was ook de streek van de Moldovische zuidelijke wijngaarden. De meest bekende zijn de noordelijke met kilometers lange ondergrondse wijnkelders. Vanuit Vulcanesti lag er voor ons een pijlrechte weg van wel meer dan 20 kilometer naar ons einddoel Reni. Reni ligt op 8 kilometer van Galati in Roemenië.

Odesa, Oekraïne de zomer van 2006: de Oekraïense kant van de Donaudelta had al langer onze nieuwsgierigheid gewekt. De baan erheen vanuit Odesa, kruiste twee keer het grondgebied van de republiek Moldova. Probleem was dat we toen voor dat land geen visa hadden (nu afgeschaft). Deze trip was eigenlijk ook niet gepland en we veronderstelden aan de grens wel een transitvisum te kunnen kopen. Op de Brugse Reismarkt (www.wegwijzer.be) had men mij aangeraden dat land niet links te laten liggen. We zouden er ‘ons rot lachen,’ verzekerde me de informant van dienst, die verondersteld werd het land als zijn broekzak te kennen. Het werd niet rot maar groen lachen! Omdat we twijfelden werd op een TIR-parking inlichtingen ingewonnen bij de truckers. Deze hadden ons aangeraden de sluipweg langs de Zwarte Zee te nemen om zo voor alle zekerheid de vervelende grensposten te omzeilen.

Venetië van de Oekraïne

We reden richting Izmail en bezochten Vilkove, een vissersplaatsje en het hoofdkwartier van de Oekraïense sectie van het DonauBio-sfeerReservaat. Vanuit Vilkove verspreidt de stroom zich hier in waaiervorm in ontelbare riviertjes naar zee. Het leverde het plaatsje de bijnaam ‘Venetië van de Oekraïne’ op. Overnacht werd ergens in de omgeving van Izmail om ’s anderdaags fris en gezond de grens met Roemenië over te steken. We volgden zo goed als mogelijk de meest oostelijke rivierarm stroomopwaarts, grenzend aan Roemenië.

In Reni maakte de Oekraïense douane geen probleem maar had bedenkingen omdat in onze paspoorten geen Moldovische visa voorkwam. Hoezo Moldova? Daar moesten we toch niet heen – naar Roemenië, ja. Nu werd het pas groen lachen. Het bleek dat de weg naar Roemenië hier een eindje door de republiek Moldova liep. Het transvisum was te verkrijgen op de ambassade in Kiev! Nu ook net niet om de hoek. Geen pardon: rechtsomkeer.

Er zat niets anders op dan de lange ‘sluipweg’ terug naar Odesa te nemen. En van daaruit een ‘omtrekkende beweging’ te maken langs de grenzen van het voor ons nu ongastvrije land. Meer dan duizend kilometer omrijden naar Galati, dat we aan de overkant van de rivier op een boogscheut hadden zien liggen.

Moldova, de lente van 2013: Wat was nu mijn plan. Als voormalig postoverste van de paspoortcontroles in Zeebrugge aan de veerboten op Engeland (onderdeel van de zeevaartpolitie, nu afgeschaft), was ik toch nieuwsgierig naar de werkwijze van onze collega’s in dit deel van Europa. Beroepsmisvorming? We zouden Oekraïne binnenrijden om wat verder langsheen de andere post er terug uit te bonjouren om nog eens via Moldova de grens met Roemenië te kruisen. Ik verkneukelde mij er al op wat een gezever dat allemaal zou meebrengen. Binnen, buiten. Binnen, buiten, enz. Als je toch met alles in orde bent kan je eens lachen met dat kafkaiaanse gedoe. Slecht karakter maar het liep anders af.

De Moldovische grenspost was bemand met vier man. Op een stomme vraag: “Waarheen?” antwoordde ik per ongeluk: “Roemenië”.

“Maar jongen toch!” De brave man maakte me diets dat we ons misreden hadden. Alle vier de beambten kwamen er nu aan te pas om ons met handen, tanden en voeten uit te leggen waarheen we moesten rijden. Vriendelijke knapen die Moldoviërs. Vermoedelijk waren we die dag hun eerste klanten en, ook hun laatste. Negen kilometer terug, dan linksaf had ik begrepen. Maar zo eenvoudig bleek het niet. Er werd op een blaadje papier uitgetekend hoe het verder moest. Het werd 40-50 km omrijden naar Giurgiulesti, de grenspost in kwestie. Gelukkig dat de man het uitgetekend had. De ‘vama’ (grenspost) stond nergens aangeduid en het was uiteindelijk nog een vrouwelijke douane die ons wegwijs maakte: het dorp inrijden en aan het monument rechtsaf.

De laatste Moldovische grenspost zou ons nog voor een verrassing zorgen. De documenten werden opgehaald door een beambte en werden afgeleverd aan een klein klapvenstertje dat daarna hermetisch werd afgesloten voor de buitenwereld. Ik had geen idee wat daar binnen gebeurde. Mijn papierwinkel bleek na een half uur intense studie toch in orde.

Het venstertje klapte open. “Erik,” werd er geroepen door de controlerende ambtenaar, van welk departement was onduidelijk. De man vroeg: ‘vignette’. Hoezo ‘vignette’. Hij begon in het Moldovaans een litanie af te steken. De man, was van het genre (politiek benoemde) dat de mensen afsnauwt om hun gezag met wat kracht te willen opvijzelen.

Binnen in het kantoortje zag ik twee geüniformeerden met grote belangstelling voor een computermonitor gebogen. Ik antwoordde hem er geen nodig te hebben. Ze hadden me toch doorgelaten, of niets soms? De man werd kwaad, voor zover hij het al niet was. Ik terug naar onze wagen en weer met de Roemeense ‘roviniete’, en de rood afgestempelde papieren van de Moldovische dierenarts en de bank, en deponeerde het zootje voor zijn de neus. Toonde me meteen ook kwaad, helpt altijd een beetje. Maar beet op mijn lippen om het niet uit te proesten. De man staarde als een koe, die op een klamme zondagsmorgen een stoomtrein zag voorbijtjoeken, op de documenten. Er werd een vrouw bijgehaald – zoals ze het in Antwerpen zeggen: goed voorzien van poten en oren - die veronderstelde Engels of Frans te spreken. Niet dus. Ze haalde er nog een vierde collega bij.

“Vignette Moldova?” Ik ontkende met klem en blafte in het West-Vlaams zonder ondertiteling, dat ik er geen nodig had. Basta! En nu gij.

Binnenin geraakten de beambten in paniek. Het raampje werd dichtgeklapt. Ondertussen hadden zich achter onze auto vrachtwagen aangesloten. De uitgestapte truckers, paspoorten ter hand, hadden zich rond mij geschaard. Hilariteit. Het raampje klapte open. De vrouw en zijn collega’s hadden zich afgewend. Het was hun zaak niet. Trek je plan. Er werd een andere man bij gehaald. Vermoedelijk een meerdere. Het raampje klapte terug dicht. Nog meer hilariteit bij de Oost-Europese truckers.

In Zeebrugge zouden ze zeggen bij de inschepingscontrole, als de paspoorten in orde en de personen niet geseind stonden: “Laat ze maar ‘gletzen’. Alles wat we kwijt zijn moeten we geen eten geven!”

Uiteindelijk klapte het raampje terug open. Achter mij hielden de truckers de adem in en wachtten op het inslaan van de bliksem. Niet de bliksem sloeg in. Ik keek in de onzekere paniekerige bedroefde ogen van een ambtenaar die ook maar zijn werk deed. Wel wat te grondig. Het begon vermoedelijk in de grotten van zijn hersens te dagen dat er weinig anders opzat dan zich gewonnen te geven. Een zweem van compassie en een tikkeltje van schuld overmande mij ten opzichte van deze collega. Ik kreeg mijn papieren terug en mocht beschikken. Onder het handengeklap van de truckers startte ik onze ‘machine-caravan’ en verdween uit het land “waar je je eens rot kon lachen!”