De grens: PL/UA

Vijf landstalen later, in Polen, waren we niet ver meer van de grens. Omdat ik voor geen geld ter wereld ‘s nachts in Oekraïne wilde rijden, overnachtten we 10 km voor de grensovergang op de parking van de hypersupermarkt van Tesco - zeven dagen open in de week en wel 24 uur per dag - zo hadden we ook de tijd om onze Oekraïense taal wat op te frissen, voornamelijk dat cyrillisch alfabet. Ik mompel wel een mondjevol Russisch, genoeg om in een pjivo (biertje) of kava (koffie) te bestellen. Het Oekraïens scheelt toch nog altijd zoiets als het Duits en het Nederlands

De eerste hindernis die nu genomen moest worden was Fort Europa heelhuids uitkomen. Volgens de Poolse grenscontrole te oordelen kom je er gemakkelijker in dan uit. Alle papieren werden voor controle opgevraagd. Het interieur van de auto vluchtig doorzocht, om te zien dat er niemand meer inzat. Uitstappen voor de paspoortcontrole om zich te vergewissen of de paspoortfoto’s wel degelijk overeen stemde met de eigenaar ervan.

De Oekraïense controle was andere koek. Nazinderende sovjetmentaliteit en -bureaucratie als in de goede oude tijd toen iedereen nog werk had en de winkelrekken leeg. Nu zijn staatsambtenaren toch ook nog ondermaats vergoed naar West-Europese normen maar, zijn de winkelrekken goed gevuld. Zet je schrap, want dat verhaal wordt hier niet in enkele woorden uit de doeken gedaan:

Aan de grens stond een kilometers lange filesliert van vracht- en bestelwagens geduldig hun beurt af te wachten. Op de rijstrook uiterst links reden persoonswagen en omdat ik mijn camionette ook als een tot omgebouwde personenwagen - zonder vracht - beschouwde sloot ik me daarbij aan. We kwamen aan een splitsing en een gebruikelijk plakkaat – als in de luchthavens - voor EU-onderdanen, volgde ik een in Polen geregistreerd voertuig.

Het eerste bedrijf dat nu opgevoerd werd was een pipo in camouflagedress die kwam informeren met hoeveel personen we in het voertuig zaten en het ijverig op een papiertje noteerde: twee, het mij overhandigde en meteen ook teken gaf tien meter verder achter de wachtende Pool aan te schuiven.

Als het onze toer was mochten we enkele meters verder tot een op de grond geschilderde witte lijn. Een andere geüniformeerde kwam nu het papiertje opeisen en overtuigde zich dat er inderdaad twee personen in het voertuig zaten. Klopt: nog altijd twee dus en hij verdween. De volgende vroeg onze paspoorten en ‘document-machine’, en verdween ook. Een tijd later kwam hij terug, ik mocht uitstappen en mijn documenten gaan ophalen. By the way: ‘machine’ is Slavisch voor auto.

Vier stappen verder waren het douaniers. De auto verplaatsen tot daar, paspoorten en document-machine. Een boos manspersoon maakte me duidelijk in het Oekraïens dat ik op de verkeerde lijn zat en helemaal achteraan de vrachtwagens had moeten volgen en, niet de personenwagen. Ik vertelde hem in het Vlaams dat dit geen vrachtwagen was en ik ook geen vracht vervoerde, maar dat het wel een machine-caravan was. Hij wierp er een blik binnenin en wist eigenlijk meteen geen raad. Terugsturen helemaal naar achteraan in de filechaos was onmogelijk.

Ik werd naar de zijkant verwezen voor een nadere grondige controle (als straf?) en moest daarna helemaal achteruit manoeuvreren tot op de goede ‘vrachtlijn’ en wel knal tot tegen een op zijn beurt wachtend Oekraïense vrachtwagen. Voor de wagencontroles deden ze hier vermoedelijk geen extra stappen te ver!

Uitstappen, schuifdeur en achterdeuren openen onder de boze blikken van de truckers die hier vermoedelijk al een halve dag stonden aan te schuiven. Omdat we nu al meer dan een week met de hond in de wagen leefden en, door de voortdurende regen geen kans hadden gezien binnenin wat orde op zaken te stellen, vertoonde onze mobiele woning nu ook echt niet een uitnodiging tot een theevisite. Sloeber, die Eliane vasthield om niet uit de auto te springen, deed er vermoedelijk ook aan dat de man dacht een gevaarlijke waakhond voor zich te hebben. Hij zag wijselijk af van verder onderzoek.

De volgende stap was nu de dierenarts, een vrouw, die duidelijk tegen haar goesting uit haar kot moest komen om de hond op gezondheid te controleren. Ook zij zag, na een blik op Sloeber geworpen hebben, het niet meer zitten. De papieren van de hond zouden volgens haar wel in orde zijn. Wel moest er nu voor haar moeite één euro betaald worden! Niet zomaar cash. Ik had wel duidelijk gemaakt dat ik over euromuntjes beschikte. Het hielp niet. Ik moest iemand naar het hoofdgebouw volgen. In een wisselkantoor kon ik 10 euro omwisselen in de officiële pasmunt en kreeg de tegenwaarde van 9 euro in Hryvnya, de Oekraïense munt, terug. Als laatste hindernis moest vermoedelijk de Bank van Oekraïne er ook nog wat aan overhouden.

Terug naar onze machine-caravan. Deze maal moest ik binnenin het bureautje van de dierenarts voor het ondertekenen van een document en kreeg al mijn papieren terug en nog wat papieren er bovenop.

Afgelopen met plagerijen? Vergeet het! De laatste hindernis was nog eens aanschuiven tot een ‘Stop’-bord en, waag het geen centimeter verder, waar de laatste ambtenaar van het controlerende Kozakkenkoor zat. Deze ijverige man moest een van de papierkes hebben waarop de nodige rode stempels stonden dat alle voorwaarden tot binnenkomst in het Beloofde Land volgens de geldende regels waren volbracht. De controles hadden iets minder dan één uur in beslag genomen. Ondertussen was er geen vinger uitgestoken naar de kilometers lange file wachtende vrachtwagens.

Oekraïne / Ykpaïha

Oekraïne betekent ‘grensland’. Het is het steppeland waaruit feitelijk de Russische beschaving ontstond. In de huidige hoofdstad ontstond eertijds een Slavisch rijk, dat zich qua cultuur en godsdienst inspireerde op het Byzantijnse rijk.

Wat was er nu veranderd sinds ons laatste bezoek? Niet veel. Wel waren er nu vrouwelijk bedienden aangeworven die een mondje Engels spraken. Alle gegevens en nog wat vragen waren toevertrouwd aan computers van elke gouvernementele dienst. Twee afgestempelde papierkes moesten bijgehouden worden met al onze gegevens en afgegeven worden wanneer we het land verlieten. Zo wist, althans de computer: of we het land al of niet uit waren.

We reden naar Lviv (Lemberg), het hart van Europa – de ziel van Oekraïne.

De hoofdbaan M11 naar Lviv had duidelijk een lik asfalt gekregen (Wereld Cup Voetbal 2012) De talrijke gaten in het wegdek waren opgelapt.

Lviv of lwow?

10 kilometers verder liet de wegpolitie ons al stoppen. Ik hield de speciale portefeuille met 10 Hryvnya afkoopsom al klaar. Het gekende liedje: paspoorten, rijbewijs en document-machine. Hij vroeg ons ook waarheen we moesten.

“Lewow?” vroeg hij.

“Ja”, antwoordde ik “Lewoef.”

“Woef?” vroeg de man en ik knikte overtuigd: “ja, ja, woef, woef.”

Het bleek in orde, we mochten verder en hadden 10 hryvnya uitgespaard, woef!

Lviv is Oekraïens, Lwow is Pools kan ook, Russisch. Raar maar waar: niemand had ons gevraagd naar onze autoverzekeringpapieren. 

Het Oekraïense wegennet

Oksana scheurde met haar Volkswagen als een kampioen slalomskiester, de talrijke gaten in het wegdek vermijdend, op de linkerkant van de weg waar het asfalt nog wat stand had weten te houden. Een tegenligger kwam op ons toegesneld in frontale aanvaringkoers. Oksana snokte aan het stuur en beiden auto’s miste elkaar op enkele meters na. Vervolgens vloog de laagvlieger de oprit van een benzinestation op om er langs de andere kant weer af te donderen op de tot op de draad versleten rijweg.

“Weer enkele meters vlakke weg zonder gaten gewonnen,” grinnikte ze. We hadden net haar man en broer afgezet aan het treinstation. Haar man werkt in de kolenmijn van Chervonograd (letterlijk ‘rode stad’), vijf kilometer te voet en dan nog twee autobussen verder. Samen goed voor 2,5 uur onderweg en een loon van omgerekend 500 euro in de maand. Vet betaald, want Anyja, de zuster van Oksana, verdient voor haar vijfdaagse bureauweek 100 euro/maand. Hoor ik daar iemand klagen in het verre België?

We waren nu al twee dagen in Sokal, een provinciestadje 70 km ten noorden van Lviv, op bezoek bij vrienden. De weg vanuit Lviv was een marteling geweest. Behalve de hoofdwegen zijn de wegwijzers eentalig in cyrillische schrift. Maar dat zou voor ons niet het probleem zijn. Het was het gemis aan de wegaanduiding dat me hoofdbrekens bezorgde. Meermaals had ik de weg moeten vragen in een van de talrijke benzinestations langsheen de weg. Diesel was duidelijk geen probleem aan de wildgroei van deze bevoorradingsposten te zien. De wegen een marteling. Zlata Ognevich had ons liggen met haar lokroep. Het voelde nu als de sirenenzang op Rijnse rots Lorelei die de schippers naar de rots lokte tot schipbreuk. Ik had gezworen Oekraïne nooit meer aan te doen, toen op onze laatste reis een wakkere douanier ons 20 euro’s aftroggelde om de uitreis in onze paspoorten te laten afstempelen. Deze vierde reis in dat ontwikkelingsland was niet Zlata, maar op uitnodiging van mijn boezemvriendin, de bloed mooie Oksana geweest.

De chauffeurs waggelden met hun voertuig over de weg als hadden ze een wedstrijd gorilka (Oekraïense wodka) zuipen achter de kiezen. Deze bestond erin - zoals op de kermis met de botsauto’s – over te weg te laveren zonder elkaar te raken. Als extra moeilijkheidsgraad liepen er dan nog, wegens het gemis aan trottoirs: mensen, vrouwen met kinderwagen, fietsers en ‘fyra’s’ op de rijweg. Een fyra is een typische houten wagen met versleten autobanden voortgetrokken door paard(en).

De gaten in het wegdek waren gevuld met regenwater waardoor de diepte moeilijk in te schatten was. Droog was het duidelijker dat ze tot 10 tot 20 cm en meer diep waren. De gaten werden samengehouden door slierten asfalt als de mazen van een slordig gebreid vissersnet. Het water in de putten scheen van een oneindige modderige diepte, als de spiegel van eeuwigheid, zonder bodem. Eenmaal de putten uitgedroogd, ontbloot het versleten asfalt de originele oppervlakte van wat eens de eeuwige steppe was.

 Dat Oksana zo slordig reed was “omdat ik hier alle gaten ken!” Volgens mij een povere uitleg. Zelf hadden we de 30 kilometer tellende nationale weg (R15) vanaf de autobaan (M09) tot Sokal in een recordtijd van traagheid geklaard in twee uur schudden (zegge en leze 2 uur). Dat wil zeggen aan een gemiddelde van 15km/h. Toch was het maximum dat Oksana eruit haalde maar schijn. Niet meer dan maximum 40 km/h. Het snelheidgevoel werd veroorzaakt door het brut optrekken en remmen met de wagen. En daar was een reden voor, lees verder.

Roger, onze scheepskok van weleer, filosoof en expert in handelswetenschappen, doceerde me dat een land voor zijn economie als hoofdvereiste over de nodige infrastructuur en goede wegen moest beschikken. Oekraïne, eens de graanzolder van Europa, laat me wenen. Volgens Oksana was de schatkist leeg omdat al het geld verspild werd voor de Wereldvoetbal. Enkel Kyiv (Kiev), de hoofdstad was er beter van geworden. De rest van het land kon stikken.

 Oksana minderde vaart om een ‘marshrutska’ voorrang te verlenen. Marshrutska’s zijn minibusjes ingericht voor passagiertransport. Met de chauffeur meegerekend, tien zitplaatsen. Met wat trekken, sleuren en duwen kunnen er best twintig reizigers meereizen. Een enkel kost 2,50 hryvnya (0,25 eurocent).

Aan een orthodox kerkje sloeg Oksana drie kruisjes - doet iedereen hier. Zelfs de passagiers doen het op de tram en autobussen bij het voorbijrijden van een orthodoxe kerk - ze draaide een zijstraat in, terug thuis. De straat bestond uit een verharde slijkerge zandweg vol waterplassen. De huizen waren van baksteen met daken van gegolfde eternietplaten. Geen rijtjeshuizen, maar los van elkaar staande plattelandswoningen met nog een redelijke lap grond er rond.

Je kunt het met wat fantasie een villawijk noemen aan de rand van de stad. Het zijn halve boerderijtjes waar iedereen een moestuintje, scharrelkippen, zelfs een geit of een koe bezit. Paard en boerenkarren behoren hier tot het dagelijks leven. De uitwerpsels van de dieren worden als mest voor de tuintjeslandbouw van de straat geschept. In de tuinen staan er weinig bloemen maar wel nuttige groenten voor de keuken. Gepensioneerden reizen gratis met het openbaar vervoer. Het teveel wordt dan aangeboden in de straten van de stad. Er bestaan ook in de steden wettelijk dagelijkse markten, al of niet overdekt.

Elektriciteit en gas zijn in de huizen aanwezig. Water uit een regenput wordt door twee families gedeeld. Het water wordt voor consumptie altijd eerst gefilterd.

In de begintijd van ons bezoek in de streek bestond er een soort van GSM-systeem per twee huizen. Als de vrouw van de buur de lijn te lang bezet hield werd een kind de deur uitgejaagd om beleefd te vragen: ‘het gesprek wat te korten omdat mama een dringende boodschap de ether moest inzenden.’

Dagelijks beleefden we hier een eigenaardig schouwspel. Een man, soms een vrouw, kwam langs met een koe. Vanuit de opritten sloot zich een andere koe aan. Enkele huizen verder nog een, soms een geit. Ze gingen naar het einde van een doodlopende straat waar de steppe begon, de weiden dus. In de namiddag (om te melken) en s ’avonds kwam de persoon met de dieren terug. De dieren wisten precies waar ze huisden en stapten een voor een, zonder daartoe aangespoord te worden, hun domein binnen naar de stal.

Oksana legde de motor stil. Ik stapte uit. Haar moeder kwam het huis uitgelopen en opende de koffer. Een rolstoel werd eruit genomen. Oksana is rolstoelpatiënte. Ik ken haar van haar zestiende. Toen ze 6 was is ze onder een tractor terecht gekomen, haar benen onherstelbaar geplet en voor het ganse leven getekend. De bediening van de VW-wagen gebeurt met een handsysteem. Vandaar dat schokken. Zonder de auto is ze verloren want dan kan ze het huis, wegens de slechte staat van de wegen, niet uit. Oksana is getrouwd en moeder van twee schattige dochters.

Dwars door Oekraïne

We waren acht dagen in Sokal. Oksana woont 7 kilometer van het centrum. Door de slechte staat van de weg zouden we het maar tweemaal bezoeken. In dit land is een 4x4 te licht. Je hebt hier een tank nodig. We kenden dit gezellig mooi landelijk stadje van vorige bezoeken. Maar nu was het niet meer om aan te zien. De tweede helse tocht erheen was naar de werkplek waar Oksana de boekhouding deed. In het beste geval zullen we het maar een beschutte werkplaats noemen voor onze minder ontwikkelde medemens. Het was een zelf bedruipend mini onderneming. Ze doen handwerkjes en maken o.a. kaarsen van bijenwas, versierd met pareltjes, aaneengeregen op fijne koperen draden van afgedankte tv-toestanden. Hergebruik van materialen is ook een kunst in dit land.

Met de vijf vrouwen die hier gratis vrijwilligerswerk verrichten trachtte ik een gesprek aan te knopen over het lot van Joelia Timosjenko, de voormalige eerste minister en symbool van de ‘Oranje Revolutie’(2004). Ze werd tot zeven jaar opsluiting veroordeeld wegens vermeende sjoemelen bij gascontracten met Rusland. Het enige dat ik uit de vrouwen kon puren was dat de tegenwoordige Oekraïense president, Victor Janoekovitsj: ‘bang was van vrouwen!’. Nou moe! Spreken over politiek lag hier vermoedelijk gevoelig en was not done.

‘Er bestaat geen wet die Timosjenko toelaat om naar het buitenland te vertrekken, maar als het parlement er een stemt, dan zal ik die ondertekenen’, zo liet Janoekovitsj weten aan het persagentschap Reuter.

Daarmee zou zijn zieke en belangrijkste rivaal van hem voor verzorging overgebracht kunnen worden naar een Duits ziekenhuis. De kwestie Timosjenko is erg belangrijk in het aanhalen van de banden tussen de Europese Unie en Oekraïne.

De strijd om de macht is nog lang niet bezegeld. Het westen van het land wil aansluiting met de EU, het oosten met Rusland. Poetin hanteert de troefkaart: de gastoevoerkraan met een goedkoper Russisch prijskaartje.

Het was niet Stalin die Europa verdeelde in oost en west. Het waren de kerken die hier in de middeleeuwen (1054) al een scheidingslijn hadden getrokken. Denken we maar aan de orthodoxe/katholieke kerken, het cyrillisch geschrift, de juliaanse- en gregoriaanse kalender en het Slavisch volk tout court.

Danswedstrijd

Op het ogenblik van ons bezoek aan Sokal was er een danswedstrijd aan de gang. Vooraleer men in de schouwburg verdween werd er een optocht met de fanfare georganiseerd naar het standbeeld van Taras Shevchenko. Je zou het kunnen vergelijken dat bij alle culturele gebeurtenissen in Vlaanderen een plechtigheid en bloemlegging aan een beeld van Hendrik Conscience zou plaats vinden. Hij was tenslotte ook de man die zijn volk leerde lezen.

De onstuimige Oekraïense volksdansen, als de ‘gopak’, hebben een zeer zuidelijk temperament. De kleurige danskledij van de meisjes, soms getooid met een bloemkroon, sierlijke linten en elegante rode laarsjes, zijn symbolisch. Bij de regionaal zeer verschillende volksdansen, waarin de mannen dikwijls ware acrobatische prestaties moeten leveren, geeft de harmonica de ‘bandoera’, een groot snaarinstrument, de voornaamste begeleiding.

Brody

Na het ontroerende afscheid, waarvoor ik geen woorden heb, was onze volgende bestemming een plaatsje dat Brody heet. Korste weg erheen zou je normaal nemen als van A naar B. Niet in Oekraïne. Volgens onze inlichtingen waren de wegen erheen bar slecht en onberijdbaar. Het werd terug hobbelend en rammelend over de kapotte hoofdweg (R15) naar C: Lviv en dan pas de hoofdweg (M06) richting Kiev, naar B. Honderd kilometer omrijden. Langsheen deze versleten rijksweg ligt er een nationaal park, een militaire kazerne en de drukke koolmijnstad Chervonograd, met zijn trein- en busstation en het onvermijdelijke grote en druk bevolkte rommelig marktplein als aanhangsel. Als op de heenreis vochten de chauffeurs voor een stuk nog niet vergane glorie in het asfalt, praalgravenomlijsting van een gestorven beschaving en erfgenamen van een verzonken wereld.

Landbouw

In Brody leven Andreij en Loeba. Het paar staat garant voor een landbouwcoöperatieve dat de Bruggeling Jef Sneppe van Werkgroep Oekraïne vzw opzette (*). Jef leerde me dat een project maar drie jaar mocht geholpen en gefinancierd worden, daarna moest het zelfbedruipend worden. “Je moet dat volk wat pousseren,” zei hij, “anders gebeurt er niets en blijven ze van je afhankelijk.” Deze landbouwcoöperatie was duidelijk een Belgisch succes. Het is een bloeiende landbouwonderneming geworden.

We besloten Oekraïne als gezien te beschouwen. Na een korte aarzeling tussen Polen en, Roemenië werd besloten voor deze laatste. Alleen de hoofdwegen zouden we nemen en geen centimeter ernaast. Het werd de M19 naar Ternopil en Chernivtsi.

(*) Om de hulpgoederen per vrachtwagen naar Oekraïne te betalen worden door de VZW rommelmarkten en brokaten beurzen opgericht. In Roeselare een weekend in november en in Brugge een weekend in december ( www.pallieterkaart.be/oekrainewerkgroepvzw.)

 Wat was er nu veranderd? De nieuwe vergulde kerkkoepels van de orthodoxe kerken waren oogverblindend als de zonnestralen erop afketsten. Daar zat duidelijk de rijkdom. Toeristisch aantrekkingspunt nummer één. Staat op alle toerismereclamefolders als onmisbaar vermeld. Maar als je tien orthodoxe kerken hebt gezien en bezocht verlang je niet meer naar de elfde! Volgens Andreij waren deze gebedshuizen toch broodnodig om de mensen af te houden van alcoholisme en drugs (!).

Als reisinformant voor Reiswijzer (www.reiswijzer.be) geef ik altijd de raad om voor een bezoek aan Oekraïne, het vliegtuig naar de hoofdstad Kiev te nemen. Daar heb je dan het ganse land in het opgepoetste centrum op loopafstand. Voornaamste attractie is het unieke Kyif-Pecherska Lavra (het Hollenklooster).

Wat was er nog veranderd: afgesloten en bewaakte parkings. We overnachten voor de laatste maal in Oekraïne op een open TIR-parking langsheen de weg in Oryshkivtsi, samen met een Turkse-, Griekse-, en een Russische trucker die ook sliepen in hun vrachtwagen. Aan de overkant was een benzinestation en een hotel waar tot laat in de nacht een trouwfeest aan de gang was. Ik mocht er gratis WiFi internetten.

Ook de benzinestations hebben geen afgeschermde caissières en tot de tanden bewaakte body guards meer nodig. Je stapt gewoon de winkel binnen en betaald, liefst cash! Toch allemaal tekenen dat het land vrij veiliger is geworden. The criminality goes West.

De supermarkten hebben nog wel bewakers in dienst, maar de inhoud van je winkelkarretje wordt niet meer streng gecontroleerd aan de hand van het kasticket. Dit: dat het allemaal klopte met de producten erin betaald.

De ‘highway’ M19, in iets tragere staat van ontbinding, loopt dwars door steden en dorpen. Door het gemis aan wegwijzers en grote blauwe plakkaten waar de witte letters onleesbaar of verdwenen waren, werd het vragen naar de goede richting. Op een gegeven moment kwamen we aan een grote rotonde. In het midden was een benzinestation met parking. Om te tanken moest je als in een tornado met het verkeer meetoeren op de driebaansweg. Het middelpunt op zoeken, het oog van de storm, linksaf en tanken. Terug afrijden in de verkeerstroom en proberen om zonder kleerscheuren op de middelste en vervolgens op de buitenste rijstrook te geraken. Enkele rondjes met het verkeer meerijden en op goed geluk afslaan in wat je vermoedde de M19 te zijn. Tussen haakjes: normale diesel kostte omgerekend 1,00 euro, speciale Russische 10 eurocent meer.

De uitreis aan de grensovergang gebeurde door de controles in bureaucratische sovjetplagerij langer dan de inreis. Ongelooflijk hoeveel mensen onze paspoorten en ‘document-machine’ moesten hebben. De controlerende beambte struikelde hier werkelijk over elkaar heen. Streng maar rechtvaardig: ik reed bv één meter te ver en moest één meter achteruit.

Omdat we een Europees reispas hadden was de Roemeense grenscontrole in Siret menselijker. We moesten ons ook een ‘vignette’ (www.roviniete.ro) aanschaffen. Dat was andere koek. De dame in een kiosk moest daarvoor mijn paspoort en autopapieren hebben, begon verwoed alles in een computer in te typen. Twijfelde of mijn familienaam wel Baeyens al-dan-niet Erik was. Rekende vervolgen 3 euro aan voor de moeite en schreef het allemaal nog eens over in een schrift (met een pen). Toverde vervolgens nog wat papier uit de printer en overhandigde me een exemplaar met de nodige afstempeling. Geen sticker dus. Omdat ze geen enkele vreemd taal sprak moest ik een douanebeambte lastig vallen met de vraag: voor hoelang dat document geldig was. Zeven dagen. En als ik langer in Roemenië bleef? Ik bleef minimaal toch één maand. Verlenging aanvragen in een benzinestation, was het laconieke antwoord.

We bolden de Europese Unie binnen en dat was te merken en voelbaar aan de goede staat van de autoweg!

Moldavië

Wat Is het verschil tussen Moldavië en Moldova? Het eerste ligt in het zuidelijk gedeelte van de Bucovina (het beukenwoud), in Roemenië dus. Het tweede is de Republica Moldova, overwegend bevolkt met Roemenen, zo ook de taal en plaatsnamen en de door Russen gecontroleerde regio Transdnietre, dat zich wil afscheuren. De rivier Prut vormt de grens met Roemenië.

Moldavië ligt aan de oostelijke hellingen van de Karpaten en is bij de toerist beter bekend voor zijn talrijke Orthodoxe manastirea (kloosters). Het is de streek tussen Suceava en Targu Neamt. Wij bezochten drie kloosters: Mina, een mannenklooster waar juist de mis aan de gang was en de in rode tunieken uitgedoste misdienaren zich een bult trokken aan reusachtige kerkklokken. Deze stonden buiten het kerkgebouw in open lucht opgesteld, simpel opgehangen aan houten balken. Twee nonnenkloosters kwamen vervolgens aan de beurt: Agapia en Voronet. In tegenstelling tot onze contreien is God hier bijlange nog niet dood en is het kerkleven nog in volle bloei, nieuwe typische orthodoxe drietorenkerken met zinken koepels zie je dan ook als paddenstoelen uit het landschap oprijzen. De orthodoxe kloosters worden druk bevolkt met nonnetjes. Talrijke jonge meisjes (novicen) voelen zich sterk aangetrokken om dienst te doen als de ’Bruid van God’.

In Vadu Moldavie, staat een prachtig - typisch voor de streek - klein houten kerkje. Geen toeristengedoe maar dorpsgevoel. Het was H.Mis en samen met een sliert dorpelingen stapte Eliane naar binnen. Na de mis maakte ze kennis met de gelovigen en ook met de pastoor. Ze mocht meteen ook alle fresco’s binnenin de kerk fotograferen. We werden ook door Mina Mihaela, een dorpsvrouw, uitgenodigd om te overnachten op haar erf. Ze zou voor verse melk zorgen. Gastvrij, jawel, maar traditioneel doen we dat niet. We overnachtten aan de kerk, in de stofferige zijstaart die St. Principala (hoofdstraat) heet. Daarmee hadden we ook geen verplichtingen.

 Even een dergelijk boerendorp beschrijven.

De huizen – bouwstijl, zoals overal in dit deel van Europa - staan langsheen de hoofdbaan in lintbouw. De grootste buitenmaatse potsierlijke villa’s zijn van de Roma, met overdreven veel kunstig afgewerkte zinken daken, -goten en -hekkens en nog wat tierelantijntjes. Volgens de Roemenen (smalend) in gebruik om hun paarden te stallen. De hoofdbaan is dan meestal de enige weg van het dorp die over een verharde asfaltbedekking beschikt. Zijstraten zijn zanderige wegen die plomp ergens in het veld verloren lopen. De huizen langsheen de hoofdbaan zijn van de weg afgescheiden door een gracht. Soms gebetonneerd. Als je met de wagen daarin sukkelt ben je nog niet jarig! Toegang tot de huizen is een betonnen dekplaat over de gracht. Deze asfaltstraten dienen dan ook als trottoir, fietspad, speelruimte voor de jeugd, babbelplek voor de vrouwen, rijweg voor de door paarden getrokken boerenkarren, haastige chauffeurs en zwaar wegverkeer dat er overheen daverd. Met ware doodsverachting wijken de dorpelingen voor geen vin. Een kruising van de Lippenslaan en de E40 dus. Er zijn geen pleintjes, ook niet aan de kerken. De inwoners rijden gewoon van de straat over de betonnen plaat, via een dubbel ijzeren hek, het erf op. Ernaast is een klein poortje voor de voetgangers.

Bij onze binnenkomst in Roemenië was er aan de grenspost een poster met grote letters ‘Stop Corruptie,’ en verder, dat als je een politieman omkocht je ook strafbaar bent. Flauw. Voor een keer dat je wat kon regelen. Het is vermoedelijk ook hier het privilege van de grote fraudeurs die het op een akkoordje met de fiscus kunnen arrangeren. In het oude systeem pikte de kleine man ook een graantje mee. Dat dit ‘niet meer voor eigen rekening werken ‘ invloed heeft op het rijgedrag van de Roemenen maak je dan ook dagelijks mee….

Terug naar ons dorpskerkje. Dat we in Oekraïne geen autoschade hadden opgelopen zou een mirakel geweest zijn. Een deurslot was gesneuveld, kon niet meer dicht en dus ook niet op slot. Ook het ander portier gaf er de brui aan. Omdat we niet wilden dat bij het rijden de deuren zouden open waaiden, en voor de veiligheid bij het overnachten, bonden we de twee deuren vast met een wasdraad, die we altijd in de auto mee hadden.

Nina Mihaela had raad. Ze diepte meteen een mobieltje uit haar tas en begon een levendig gesprek met een persoon, vermoedelijk iemand van een autoservice (herstelgarage). Ze noteerde ijverig het adres. Vandaag kon niet meer, was zondag, morgen, vragen naar mijnheer x van Bogdan Servis (een herstelplaats) vijf kilometer verder in Iasi (spreek uit: Jasie). Iasi is de hoofdplaats van de regio, dicht tegen de Moldovische grens. Als detail wist mevrouw Mihaela er nog aan toe te voegen dat we ‘Italianaen en Engleza’ spraken! Dat Italiaans omdat Eliane zich veelvuldig verstaanbaar maakte met behulp van het nodige handengezwaai, zoals de Italianen doen om hun woorden met gebarenkracht te verduidelijken.

 Zoutmijnen

Andere toeristisch minder bezochte trekpleisters in de streek zijn de zoutmijnen, de Bicazkloof (Cheile Bicazului) en het 3000 hectaren grote kunstmatig verkregen Bicazmeer (1950). Doorheen de kloof slingert een 5 km lange weg door 300 m hoge krijtrotsen. Het nauwste gedeelte heet ‘de hals van de hel’.

De streek is gepekeld. Sovata is het hart van het grootste zoutwingebied van Europa. De ondergrondse mijnexploitatie begon in de middeleeuwen. Met de nieuwe technieken werd grootschalig het zout dieper en dieper uit de grond gedolven. Daardoor ontstonden grote kathedraalachtige ruimten. Ons huis kan er in zijn geheel in weggestopt worden. In 1960 begon de ondergrondse behandeling van ziektes van de luchtwegen zoals bij astmapatiënten. Als bezoeker word je met een bus een donkere nauwe tunnel in gekatapulteerd en meer dan een kilometer verder in moeders aardschoot gelost (N138 Praid). Dan moet je nog te voet langs zeventig meter diepe brede houten trap de mijn in. Daar ontvouwt zich voor je ogen een onbeschrijflijk spektakel. De reusachtige ruimten boden een surrealistische aanblik. Honderden mensen bevonden zich in zalen waar aan tafels gegeten en gedronken werd. In een speeltuin schommelden kinderen met schommels. Biljarttafels, koffiebar, internetcafé, zorgden voor ontspanning voor de patiënten die hier dagelijks vier uur moesten verblijven. Ook werd de onmisbare orthodoxe kapel voor spirituele zielszuivering niet vergeten.

In een andere zoutmijn, de Salina Slanic Prahova in de Karpaten, die we enkele jaren geleden bezochten, was er zelfs een mini-voetbalveld. Een lift bracht ons toen 200 meter ondergronds.