Olifanten panisch voor honingbijen

Het geluidsfragment duurde vier minuten maar de meeste groepen olifanten kozen al binnen anderhalve minuut het hazenpad, de staart in de lucht geheven, angstig achteromkijkend. Het onderzoek staat deze week in het tijdschrift Current Biology.

De onderzoekers denken dat bijen wel eens de beste remedie zouden kunnen zijn tegen olifanten die in Afrika voedselakkers verwoesten. Hongerige dikhuiden laten zich niet tegenhouden door simpele hekwerken. Door de oprukkende Afrikaanse landbouw wordt het leefgebied van wilde olifanten steeds kleiner en komen de dieren steeds vaker in conflict met lokale boeren. Een paar bijenkasten in de akkers zouden de olifanten op afstand kunnen houden, en de boeren zouden kunnen profiteren van extra inkomsten uit de verkoop van honing.

Het was de onderzoekers eerder al opgevallen dat olifanten juist die acaciabomen op de savanne relatief ongemoeid lieten waarin zich een bijennest bevond, of dat nu bewoond was of niet. In een experiment in Zimbabwe bleek dat olifanten bijenkasten omzeilden bij het maken van nieuwe paden door landbouwvelden.

In de nieuwe studie, uitgevoerd in het Samburu/Buffalo Springs National Park in Kenia, blijkt dat alleen bijengezoem al voldoende is om de olifanten op afstand te houden. De onderzoekers verstopten een luidspreker in een boom, waaronder olifantenfamilies op het heetst van de dag beschutting zochten. Ze kregen bijengezoem te horen of, ter controle, het geruis van een waterval.

Het watervalgeluid maakte niet veel indruk, slechts de helft van de groepen liep kalmpjes weg van het vreemde geluid. De dieren waren daarentegen heel snel gealarmeerd door het gezoem. Acht van de zeventien olifantenfamilies pakte zijn biezen in de eerste tien seconden nadat het afspelen van het bijengeluid was begonnen. Vaak renden de dieren zelfs weg, gemiddeld tot op een afstand van ruim zestig meter van de geluidsbron. In slechts één geval had het gezoem geen effect, in een groepje van slechts drie olifanten, bestaande uit een jong mannetje van 20 jaar en een jong vrouwtje van 14 jaar oud met haar kalf.

Volgens de onderzoekers hadden deze olifanten mogelijk nog nooit met bijen te maken gehad. Het ontbreken van een ervaren vrouwtje (matriarch) in deze groep kan ook verklaren waarom een reactie uitbleef; de olifanten in een groep lijken de vlucht van een ervaren individu in de groep aan te grijpen om collectief te vluchten. Deze ervaren olifanten associëren het gezoem kennelijk met onaangename ervaringen uit het verleden. Bijen kunnen olifanten bijzonder pijnlijk steken rond de ogen, achter de oren en in de slurf.