Bij acute keelpijn (angina) zijn antibiotica slechts bij 2 op 10 patiënten verantwoord, schrijft de Wetenschappelijke Vereniging van Vlaamse Huisartsen (WVVH) in een recente "Aanbeveling voor goede medische praktijkvoering". Dat staat in schril contrast met het werkelijk voorschrijfgedrag van artsen die in de meerderheid der gevallen een antibioticum voorschrijven.
Men neemt aan dat acute keelpijn in 40% van virale oorsprong is, in ong. 30% wordt een bacterie aangetroffen (hoofdzakelijk streptokokken, waarbij in ong. één op drie gevallen de patiënt drager is van de streptokokken) en in nog eens 30% is geen pathogene kiem aanwezig is.
Andere mogelijke oorzaken van acute keelpijn zijn onder meer: Keelirritatie: vooral bij rokers of bij omgevingsfactoren. Mononucleosis infectiosa: meestal bij jonge personen die vaak langer dan een week moe en ziek zijn. Gewoonlijk zijn er ook klieren op andere plaatsen; ook lever en milt kunnen gezwollen zijn. een ontsteking van de amandelen. Mycotische faryngitis: witte stippen in de amandelen. Weinig roodheid of ontsteking en patiënten voelen zich niet echt ziek. Difterie Malaria: bij rode keel en koorts én terugkeer uit de tropen
Acute keelpijn is meestal een aandoening die vanzelf geneest na 5 à 7 dagen, ook als ze veroorzaakt wordt door streptokokken. Cruciaal is de vraag of antibiotica de klinische evolutie van acute keelpijn positief kunnen beïnvloeden. Enkele studies hebben aangetoond dat de ziekteduur met één à twee dagen kan worden ingekort, maar dan alleen voor de streptokokkeninfecties (max. 30%) en indien de antibiotica worden toegediend binnen drie dagen na het begin van de symptomen. Verder blijkt dat toediening van antibiotica geen vervroegde werkhervatting of schoolgang voor gevolg heeft. Wel kan het toedienen van penicilline zinvol zijn bij het indijken van een streptokokkenepidemie in een gesloten gemeenschap (bv. school): reeds na 48 uur kan men aannemen dat een kind een streptokokkenvrije keel heeft. Bij de keelontstekingen van virale of van onbekende oorzaak hebben antibiotica alleszins geen enkele zin. Bovendien hebben antibiotica ook enkele mogelijke nadelen, zoals maag- en darmlast, allergische reactie, verhoogde kans op recidive en vooral het ontstaan van resistente bacteriestammen.
Het komt er dus op aan om zo snel mogelijk na het begin van de symptomen de mogelijke oorzaak te achterhalen. Indien men bij acute keelpijn een antibioticum wil starten, moet dit immers gebeuren binnen de 48 uur na het krijgen van de symptomen. Probleem daarbij is echter dat er geen goede diagnostische tests bestaan om de preciese oorzaak snel te achterhalen. Daarom besluit de WVVH dat meestal GEEN antibiotica moet worden voorgeschreven bij acute keelpijn, behalve aan risicopatiënten (zie verder). Belangrijk is verder dat de arts zo snel mogelijk probeert te achterhalen of de acute keelpijn niet veroorzaakt wordt door een andere ernstige aandoening. Elementen die daarbij belangrijk kunnen zijn: keelpijn duurt langer dan 7 dagen: kan wijzen op chronische keelpijn ten gevolge van bv. roken hoesten: bij streptokokkeninfectie is er geen hoest koorts: een temperatuur boven 38,5°C rectaal kan wijzen op streptokokkeninfectie hevige slikpijn: kan wijzen op abcesvorming keelpijn gaat gepaard met ernstige vermoeidheid: kan wijzen op mononucleose of een andere aandoening zoals leukemie
Lokale middelen: er zijn geen betrouwbare studies die het nut aantonen van lokale ontsmettende en/of pijnstillende middelen. Pijnstilling: de voorkeur gaat naar paracetamol, gezien de geringere nevenwerkingen dan acetylsalicylaat. Een bijkomende reden kan zijn dat, indien een verwijdering van de amandelen nodig wordt, het risico op bloeding te groot wordt bij acetylsalicylaat.
Antibiotica worden ALLEEN voorgeschreven aan risicopatiënten : - kankerpatiënten - acuut reuma - verminderde algemene weerstand - streptokokkeninfectie in een gesloten gemeenschap (school, bejaardeninstelling...) - toxisch syndroom: erge ziektetoestand met hoge koorts - vijf keer acute keelpijn per jaar, twee jaar na elkaar. - Chronische aandoeningen zoals hartinsufficiëntie, hartklepproblemen, astma.... - In geval van vermoeden van peritonsillair abces, leukemie of agranulocytose of bij vermoeden van andere onderliggende aandoeningen wordt best een specialist geraadpleegd. Dat is ook het geval bij recidieven van keelpijn vijfmaal per jaar, twee jaar na elkaar.
zie ook artikel : Kusjesziekte - klierkoorts- Mononucleose- Z.van Pfeiffer
