De aanbevelingen inzake vaccinatie evolueren snel. Het huidige vaccinatieschema voor gezonde senioren omvat drie basisvaccinaties. Wat niet uitsluit dat ook andere vaccinaties in bepaalde omstandigheden - zoals bij sommige reizen - worden aangeraden.
Wie pneumokokken zegt, denkt vaak automatisch aan longontsteking (pneumonie). Maar pneumokokken kunnen ook verantwoordelijk zijn voor oorontstekingen, sinusitis, meningitis en bacteremiën. Ouderen worden vooral getroffen door zeer ernstige vormen van deze infecties. De sterfte veroorzaakt door pneumokokken bedraagt 30 tot 50% bij bejaarden en risicopatiënten. Die sterfte, die vaak aanleiding vindt tijdens de eerste dagen van deze ernstige infecties, daalt trouwens niet door behandeling met antibiotica, zelfs indien die tijdig gestart wordt. Pneumokokken blijken daarbij ook steeds vaker resistent tegen bepaalde antibiotica, zoals penicilline, macroliden of tetracyclines. Gezien de hoge kosten die deze infecties met zich meebrengen, is het huidige vaccin dat 95% van de pneumokokkenstammen in België dekt, meer dan nuttig. De doeltreffendheid schommelt volgens studies tussen de 50 en 80% en is duidelijk aangetoond bij bescherming tegen invasieve infecties (zoals bacteremiën). De bijwerkingen zijn over het algemeen onbelangrijk: een plaatselijke reactie (roodheid, pijn) op de injectieplaats in 50% van de gevallen; spierpijn, koorts of langdurige lokale reacties in minder dan 1% van de gevallen. Veralgemeende (anafylactische) reacties zijn uitzonderlijk. Het vaccin mag op elk moment en gelijktijdig met het griepvaccin worden toegediend. In de meeste gevallen dient het slechts om de vijf jaar te worden herhaald.
Volgend de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) worden wereldwijd jaarlijks honderd miljoen mensen door het griepvirus besmet. Bejaarden betalen een zware tol omdat er bij hen vaak ernstige of zelfs dodelijke complicaties optreden. Het griepvaccin biedt een bescherming die schommelt tussen de 30 en 70 procent naargelang de leeftijd. Het vaccin is vooral efficiënt omdat het complicaties doet afnemen en zo de sterfte met 80% en het aantal hospitalisaties met 70% vermindert. Het vaccin moet elke herfst worden hernieuwd. Sinds enkele jaren kan de samenstelling (bepaald door de WGO) in 88% van de gevallen de circulerende virussen opvangen. De bijwerkingen van het vaccin zijn goedaardig, gaande van pijn op de injectieplaats tot enkele algemene afgezwakte griepsymptomen. Het vaccin kan in elk geval geen griep veroorzaken omdat het geen levende virussen bevat.
Tetanus komt vandaag de dag nog zelden voor, maar is nog steeds dodelijk in 50% van de gekende gevallen. De bescherming die het vaccin biedt neemt mettertijd langzaam af. Zo heeft minder dan 50% van de mensen na 50 jaar nog genoeg antistoffen tegen tetanus, en dat loopt zelfs terug tot 28% na 70 jaar. Het is daarom belangrijk dat ook volwassenen een herhalingsvaccin krijgen elke tien jaar, ook de 60-65 plussers. Sinds kort is het tetanusvaccin gekoppeld aan het vaccin tegen difterie. Twintig tot 60 procent van de westerlingen zouden immers vatbaar zijn voor difterie, een allesbehalve onschuldige ziekte. Dat werd enkele jaren geleden nog duidelijk toen een epidemie uitbrak in de vroegere Sovjet-unie. Het gaat om een combinatievaccin (difterie-tetanus) dat om de tien jaar wordt toegediend (behalve bij diegenen die nooit de drie dosissen van de basisvaccinatie kregen: in dat geval moet de volledige vaccinatie worden doorlopen, d.w.z.de drie dosissen). Dit vaccin heeft weinig bijwerkingen: soms een lokale reactie en heel zelden onpasselijkheid, koorts of hoofdpijn. Wel kan het tetanusvaccin, indien de boosterinjecties elkaar te snel opvolgen, een overgevoelige reactie veroorzaken (de reactie van Arthus).
De basisvaccinatie voor senioren kan als volgt worden samengevat:
Pneumokokken: een eerste vaccinatie vanaf 60 jaar. De herhalingsvaccinatie gebeurt over het algemeen om de vijf jaar. Griep: Een jaarlijkse vaccinatie vanaf 65 jaar, dit tussen september en november. Difterie-tetanus: Een rappelvaccinatie om de tien jaar, ongeacht de leeftijd.
