25-1-2014.

Stormmeeuwen in de winter in Friesland.

Door Jan de Jong, Joure

Herman Albada meldt in zijn Aves Neerlandica (1897) dat de kleine zeemeeuw (Larus canus L. 1758) in Friesland als wintergast zeer talrijk voorkomt van oktober tot in april. Broedgevallen in Friesland worden in zijn publicatie niet genoemd. Mr. Dr. R.C.E.G.J. Baron Snouckaert van Schauburg(1908) noemt in zijn Avifauna Neerlandica dat de soort vroeger ook in Nederland broedde doch dat de soort niet meer met zekerheid is waargenomen tot in 1908 toen twee legsels werden gevonden op het eiland Rottum.

Voorkomen in Friesland.

De stormmeeuw is qua grootte tussen een kokmeeuw en een zilvermeeuw in en wordt in Friesland op de vaste wal vooral in de herfst en wintermaanden in grote aantallen waargenomen, een klein deel overzomert zelfs in het binnenland, deels volwassen en onvolwassen vogels.Braaksma (1977) noemde de soort niet als broedvogel voor de vaste wal van Friesland. De stormmeeuw broedt in Friesland vooral op de wadden eilanden langs de kust. Pas in de jaren 1998-2000 worden de eerst broedgevallen langs de IJsselmeerkust vastgesteld (Keijl G.O.,2002). Bij  persoonlijke navraag bij SOVON op 25 oktober 2013 bleek dat deze opgave in de Atlas van de Nederlandse broedvogels(Nederlandse Fauna 5) onjuist is. De eerste broedgevallen van de stormmeeuw moeten aan de vaste wal van Friesland  dus nog (?)vastgesteld worden.

Volwassen stormmeeuwen hebben in de zomermaanden een opvallend lichtgrijs bovenkleed met een witte kop en groengele snavel en poten, de staart is volledig wit. De stormmeeuw broedt het liefst in kolonies op eilandjes in merengebieden en aan de kust op heuvels en duinen bij de zee en heeft één legsel per seizoen. Het wijfje bouwt hoofdzakelijk het nest met wat dorre grassen. De eerste eieren, meestal drie, legt ze vanaf begin mei en deze worden ongeveer 25 dagen bebroed waarna de jongen nog 35 dagen worden verzorgd voor ze vliegvlug zijn. In de winter krijgt de volwassen stormmeeuw een meer gevlekte kop en borsttekening. De vliegvlugge jongen zijn meer vlekkerig bruin tot grijsbruin en met een variabele snavelkleur, vleeskleurige poten en een opvallende zwarte eindband op witte staart. In de herfst tot ver in de winter en het vroege voorjaar zie je stormmeeuwen vaak samen op het land met andere meeuwen en weidevogels naar voedsel zoeken als er niet te veel sneeuw ligt. 

Ringvangsten en vondsten in Friesland.

Waar komen al die stormmeeuwen in de winter vandaan?. Een interessante vraag. Figuur 1(zie Bijlage Terugmeldingen Stormmeeuw)  geeft een 20 tal opmerkelijke vondsten of terugmeldingen weer uit Friesland.

Zie Bijlage onder.

In de herfst en wintermaanden trekken uit tal van landen jonge en oude stormmeeuwen uit o.a. Noorwegen, Finland, Duitsland, Denemarken, Zweden, Zwitserland en zelfs tot diep uit Rusland naar de West Europese kusten en belanden daarbij ook in Friesland. Dat daarbij enorme afstanden worden aflegt blijkt wel uit de vondsten van stormmeeuwen in Tsenogora en Semenovski( USSR) die in Friesland in de wintermaanden zijn geringd.

In Figuur 2 (zie Bijlage)wordt een verspreidingsoverzicht  gegeven van de  20 stormmeeuwen  die vermeld staan in Figuur 1. Dit zijn stormmeeuwen die in Friesland zijn geringd/teruggevangen en/of teruggevonden in het buitenland. wit vierkant is provincie Friesland; rode stip is op die plek geringd; gele stip is geringd en/of teruggemeld als volwassen vogel.De figuur is gemaakt met Google Earth.

De stormmeeuwen worden in de wintermaanden in Friesland met slagnetten gevangen en geringd door onderzoekers (ringers) van het Vogeltrekstation Wageningen. Stormmeeuwen zijn echte zwervers, ze kunnen in één strenge winter flinke afstanden verplaatsen (zie Arnhem 3518992). Een stormmeeuw (Sempach Z.40671) die geboren is in 1981 en in de winter van 1982 in Oberkirch (Luzern) in Zwitserland geringd werd is in de winter van 1987 op 6 maart teruggevangen in Molenend. De stormmeeuw is dus niet altijd plaatstrouw aan zijn overwintergebied. De stormmeeuw met ring Arnhem 3521255 die op 7 februari 1996 als 2kj vrouw is geringd te Molenend door ringer Willem Bil is in Semenovski (Gorkiy, USSR)teruggevonden. Dit is opmerkelijk ver naar het zuid oosten hij werd vreemd genoeg gemeld als eend. De ring werd wel ingezonden, maar vinddatum kon niet exact(plus of min twee weken) meer achterhaald worden. Dergelijke verre vondsten naar het zuid oosten van Rusland komen zelden voor, de soort broed daar niet doch kan hoogstens overwinteren aan de randen van de Kaspische en Zwarte Zee.

 Russische stormmeeuwen.

De stormmeeuwen van ver oostelijke herkomst die als nestjong of broedvogel geringd zijn behoren volgens de literatuur (Cramp S., 1983) tot de ondersoort Larus canus heinei. Voor Friesland is er één vondst van deze ondersoort met zekerheid bekend (Moskwa M.627014,zie figuur 1). Deze Russische stormmeeuw werd op 10 juni 1984 dood gevonden bij Harkema -Opeinde door B.van Wijk uit De Harkema. De resten van een vleugel zijn opgenomen in Naturalis te Leiden. De stormmeeuw die Harry de Boer in Damwoude op 27 januari 1996 ringde (Arnhem 3520765) en die op 26 april 2003 bij Balakhninskiy(USSR ) geschoten is ligt ook zeker in het broedgebied van Larus canus heinei. Vondsten, fotos en waarnemingen van stormmeeuwen met pootringen in Friesland kunnen ons nog veel vertellen over hun zwerfgedrag, herkomst en verspreiding. Let bij slachtoffers in de winter dus op (verborgen) pootringen.

 Jan de Jong

E.A. Borgerstraat 66

8501 NG Joure

tel. 0513-414788

email: j.d.jongringer403@home.nl