Mijn meer dan 50 jaar ervaring met tuinieren en het telen van vele soorten (klein)fruit zonder scheikundige bemesting en - spuiten wil ik meedelen en zelf nog bijleren. Doch de wereld is groter dan de tuin. Daar is eveneens veel te zien en te beleven.
05-08-2017
myrobolaan of kerspruim, Prunus cerasifera
sDit is een oude myrobolaan of kerspruim, Prunus cerasifera. Deze soort plant zich voort uit zaad. Geeft geen uitlopers. De vruchten variëren van geel, rood en mengvormen over blauw tot zwartblauw. Ik heb variëteiten die behoorlijk te eten zijn. Je hebt er kleinere en grotere. Er zijn er ook met rode blaadjes en rode vruchten die je op het eerste zicht voor kersen zou houden. Met de diverse vruchten maak je uitstekende confituur. Gele vruchten zijn het aantrekkelijkst. Deze soort bloeit al van begin maart. Vorstschade komt regelmatig voor, maar meestal niet zo erg als dit jaar. Op 19 en 20 april 2017 zijn ze echter TOTAAL bevroren. Het waren al talloze groene bolletjes die er na een dag zwart bijhingen. In een goed jaar zijn er een paar 100 kg te rapen. Vogels zaaien die lustig uit. Ik heb al tientallen exemplaren weggeven. Je dient er wel rekening mee te houden dat het gemakkelijk een zware boom van minstens 8 m wordt. Wegens de zeewinden op Terschilling moest hij het wel in de breedte zoeken. Zelf verjong ik mijn bomen af en toe voor brandhout. Dit doe ik in de winter. Hierbij heb ik nog nooit problemen gezien. Bij andere soorten pruimen mag je enkel snoeien tijdens het groeiseisoen. (Ik heb dit antwoord ook op mijn blog gezet: http://blog.seniorennet.be/fruit2
Vanmiddag de tweede halve rij van de tuinbonen geoogst. Ik sra echt te kijken van de geweldige opbrengst. Vroeger heb ik daar nooit bij stilgestaan.
Net voordien had ik de rest van de capucijners geoogst. Ik was te gerust geweest. Vogels laten de blauwe peulen lang met rust tot een gevorderd rijpheidsstadium en daar had ik niet op gelet!
Labbonen teel ik al sinds 1963. Ook de kinderen lustten die zeer graag.
Vorig jaar in Lier, op de eerste Velt zadenbeurs heb ik heel wat zaden uitgedeeld. Ik stond versteld hoe weinig mensen dit gewas kenden.
De blauwe bes is duidelijk aan een opmars bezig. Het laatste jaar steeg het verbruik met liefst 500%, zo werd het nog pas in de media vermeld.
De meeste blauwe bessen worden momenteel ingevoerd vanuit Chili en Argentinië, in gasgevulde containers, om de bessen die toch enkele weken onderweg zijn, te bewaren. Bij aankomst worden ze onderworpen aan een fytosanitaire test (controle op infectie, schimmels enz.).
Daarom schakelen momenteel heel wat plaatselijke telers over op het telen van kleinfruit met als gevolg dat er reeds heel wat varianten te verkrijgen zijn.
vb Mark Geens , een vakkundige leverancier van vele soorten kleinfruit (www.proeftuin.eu).
De fruittuin van Daniël bevat een 40 tal verschillende rassen blauwe bessen waar we volop van mochten proeven. Een variëteit die me bijgebleven is had de smaak van de bosbes (Chippawa). Een andere met roos-rode vruchten had de smaak van champagne (Pink lemonade).
Als je de overvloed zag, loont het zeker de moeite om het ook te proberen.
Het telen blijkt toch wel specifiek te zijn: de blauwe bes vraagt een zure grond die je kan bereiken door het toevoegen van grof witveen turf (te verkrijgen bij Aveve) en een grondbedekking van dennennaalden of andere zure materialen.
De nadruk werd ook gelegd op de toch wel delicate waterhuishouding van de plant, niet te nat en niet te droog. De range (min / max water) van de plant blijkt klein te zijn, een slechte water huishouding kan de plant moeilijk verdragen en leidt tot slechte groei en kleine vruchten.
De blauwe bes ( vooral va,n Amerikaanse oorsprong) vraagt, in tegenstelling tot onze inheemse bosbes volop zon en op onze kempische zandgrond doet ze het goed, er hoeft niet echt veel te worden bijgemest.. Daniël snoeit in het winterseizoen wel regelmatig oud hout weg, hoe groter de plant hoe gemakkelijker je kan plukken. Zijn oudste plant is intussen minimaal 55 jaar.
Indien de grond te basisch of te droog of nat is, kenmerkt zich dit door trage groei (geen nieuwe scheuten, dus ook geen bessen) en gele bladeren (dit vooral als de PH te hoog wordt.). Te verhelpen met elementaire zwavel.
De blauwe bes kan perfect in potten geteeld worden, je hebt dan meer controle over vocht en zuurtegraad.
Buiten de blauwe bes staan er ook vele rassen bramen en frambozen, allen opgebonden aan horizontale draden (zie foto). De grond wordt met worteldoek afgedekt en de planten groeien onder een vogelkooi om de oogst te beschermen tegen de vogels, echt onontbeerlijk om zelf fruit over te houden.
Nog genoteerd:
Dorman Red Raspberry: kleine framboos, sterk gelijkend op de Japanse Wijnbes maar dan groter en zeer fris en zoet van smaak.
Octavia: smakelijke en gemakkelijk te kweken late zomerframboos.
Sonata: nieuwer ras gezond groeiende aardbei.
Ecolette: interessante rode eetappel met half Elstarbloed. Groeit veel gezonder dan Elstar.
Greenstar: nieuwe groene appel (opvolger van Granny Smith). Kruising van Delcorf en Granny Smith. Saladeappel, wordt niet bruin na doorsnijden.
Chandler: zeer grote blauwe bes
Loch Tay: vroege braam zonder stekels, met grote vaste vruchten.
Info over blauwe bessen is te verkrijgen bij Vlamings b.v. (www.vlamings.nl).
Nota: op 23 september gaat het over grootfruit. Sinds 2005 heeft hij een blog op het Seniorennet. Nu http://blog.seniorennet.be/fruit2
Volgende zaterdagnamiddag, 15 juli vanaf 13u30 op de Lage Weg 60 te Halle-Zoersel.
Er is hopelijk een nieuwe Velt-fruitwerkgroep Kempen groeiende. Zelf heb ik de vruchten geplukt van de eerste Velt Fruit-Werkgroep Antwerpen-Voorkempen en die kennis wil ik, met nog andere leden van die groep doorgeven.
Als je echt geïnteresseerd bent in kleinfruit, ben je van harte welkom. Ook niet-leden kunnen aansluiten.
Op zaterdag 24/6 maakte ik de vlinderwandeling met Wim Veraghtert mee in het Natuurpunt Reservaat te Wechelderzande.
Met de overtrokken lucht en neiging tot motregen en wat wind vroeg ik mij af of we wat te zien zouden krijgen.
We kwamen maar net aan een strook met ruig gras of er fladderden koevinkjes dat het een lust was. We zagen er direct een tiental. Telkens als we op zo’n open kant met opgeschoten gras aan de kant van een weide kwamen waren de vele koevinkjes present.
En mijn frank viel: wat ik steeds voor een niet bestaande zwart zandoogje hield was eigenlijk het koevinkje! De bovenkant is zeer donkerbruin. De onderkant bleekpruin met meerder oogjes.
We zagen ook meerdere bruine zandoogjes en zelfs het pas ontpopte oranje zandoogje. Het geaderde witje blijkt een bosbewoner. Wel zijn de strepen nu minder opvallend dan bij het begin van het vlinderseizoen. Meerdere keren werd een ijsvogelvlinder opgemerkt doch die fladdert een heel stuk hoger rond de top van struiken.
Een paar dagen terug fladderden er meerdere zandoogjes rond der Himalayabraam bij de achterinkom. Een gelegenheid om te fotograferen.
Uit een nieuwe studie naar het gebruik van neonicotinoïde pesticiden, blijkt dat de omstreden bestrijdingsmiddelen gevaarlijk zijn voor bijen. De onderzoekers stelden vast dat honingbijen die aan de chemicaliën werden blootgesteld, minder kans maken om de winter te overleven, terwijl hommels en solitaire bijen minder koninginnen voortbrengen. De resultaten zijn koren op de molen van tegenstanders van de controversiële producten.
"We zien duidelijke negatieve effecten in kritieke stadia van de levenscyclus. Dat is een reden tot bezorgdheid", vertelde Richard Pywell, medeauteur van de studie die vandaag werd gepubliceerd in het vakblad Science.
De studie van het Centrum voor Ecologie en Hydrologie in het Verenigd Koninkrijk is het meest grootschalige onderzoek dat tot op heden naar de kwestie werd gevoerd. Nochtans werd ze voornamelijk gefinancierd door twee grote neonicotinoïdeproducenten, Bayer CropScience en Sygentia. De onderzoekers zelf zeggen dat ze volledig onafhankelijk te werk gingen.
De studie komt op een cruciaal tijdstip, want de Europese Unie stemt in het najaar over een totaal verbod op neonicotinoïden. Momenteel mogen de pesticiden al niet meer gebruikt worden op bloeiende gewassen.
Marc Geens Prunus spinosa kan hermafrodiet zijn terwijl andere enkel door insecten worden bestoven. In het geval dat je opgeeft dat er geen vruchten kwamen, waren er dan wel bloemen? Gewoon een stuifmeelkiemproef kan dan veel verduidelijken · ·
Nicolas d’Hardenpont (1705-1774) studeerde eerst wetenschappen aan de universiteit te Leuven en werd daarna priester te Mons.
Hij werd de eerste van de befaamde pomologen uit de 18de en 19de eeuw die een reeks merkwaardige peren creeerden. Hij had een speciale interesse voor fruit en experimenteerde met gunstig resultaat in de perenkweek. De Beurré d’Hardenpont is een van zijn scheppingen. Heb ik die ooit al geproefd?
Mijn nicht Christiane Lagrou heeft te Kortemark een meer dan 100 jaar oude boom staan.
De speciale peervorm –wat kweeachtig- viel mij op. De boom vertoonde een goede dracht, ondanks de strenge nachtvorst van 20 april.
Een week later kwam ik bij Ger Vansantvoort te Someren (N.Br.) en zag er een jonge boom B. d’Hardenpont met vruchten die veel weg hadden van de boom te Kortemark.
Een van mijn Taybessen vertoont atavisme: terug verschijnen van verborgen erfelijke eigenschappen. De braamboos Taybes is immers een samenstelling van verschillende bramen en verschillende (?) frambozen.
De Taybes is een schepping van Derek Jennings aan het toenmalige Scottish Crop Research Institute ( nu herbenaamd als The James Hutton Institute, 2011). Introductie 1978.
Mijn goede fruitvriend, wijlen Howard Stringer had het niet zo voor de Taybes, wellicht wegens al vroegere ontaarding? Vandaar dat men wellicht de Medana Taybes geselecteerd heeft voor de verdere verkoop. Zoals je ziet op de foto’s overwoekeren de nieuwe scheuten, lichter van kleur dan de Taybesranken. De ranken van vorig jaar bloeien nu pas en vormen wellicht kleine dauwbraamachtige vruchtjes?
Bij de Buckingham Taybes, de ongestekelde mutatie van 1997 heb ik die terugval nog niet opgemerkt.
FOTO’S
1. De gehele plant
2. Detail van de ontaarde scheuten
3. Kleine vruchtvorm
4. Idem
5. Nog intacte tak met vruchten die nu rijp worden
Biologische Fruittuin van Dirk Depestel en Nancy Termote te Aartrijk
Biologische Fruittuin van Dirk Depestel en Nancy Termote te Aartrijke
16/6/2017
Samen met mijn goede vriend Louis Eelen – superkrak wat enten betreft: de meer dan 10 entingen bij mij allemaal gelukt – sloten we ons aan bij de uitstap van de Velt Fruitwerkgroep Beernem.
Dirk heeft de Tuinbouwschool van Oedelem gevolgd en dan heb je een streepje voor. We bekeken eerst de tuin bij het huis. Hij heeft er een paar rijen aardbeien op worteldoek. Elk jaar zorgt hij voor nieuwe planten. Hij heeft ook een rij asperges liggen. Zijn zomerpostelein is de groene die het midden houdt tussen de gecultiveerde gele en de wilde kleine groene. De kiwibessen waren ook hier bevroren.
Hij heeft een rode melde staan die anders groeit dan de gewone. Zie de foto. Deze plant heb ik nog nooit gezien. Ik zag nog de Thornles Evergreen braam met het peterselieblad. Echter met stekels. Als je de wortels beroert schieten er gestekelde uit. Slechts de opperhuid van deze braam is stekelloos. Voor nieuwe planten moeten de ingelegde toppen bewortelen.Er staat Boskoop Glory als druif.
Zijn grootste aanplant bevindt zich aan de overkant van de straat. Twee grote tunnels van 8,5m.breed. De ene met net overtrokken de andere met plastiekfolie. In deze laatste kweekt hij zijn tomaten, paprika en eierplanten enz.
In de tunnel met net staan kleine kersen en allerhande kleinfruit. De gestekelde, rechtop groeiende Kiowa braam (foto) Het worden grote vruchten, Taybes, de braamboos Metolius (foto rijpe vrucht), Loganbes, Silvan, zwarte en rode bessen.
Als je bij de tunnel komt iets heel speciaal: als bodembedekker: aardbeien; diverse rassen. We konden proeven. Na 4 jaar staan ze er nog goed bij.
Naast de tunnel staan ijzeren kubussen, gebruikt voor houtverkoop, daarin staan zijn verschillende frambozen. Goed gevonden! Men snoepte van de Golden Everest.
De grond voor de blauwe bessen is beslist niet in orde: een veel te hoge PH. Zie de gele kleur. PH verlaging zou kunnen gebeuren met elementaire zwavel. Er staan nogal wat rassen. Het ras Elisabeth deed het nog redelijk goed. Eén ras krijgt men niet rijp: Centra blue, een ras waarvan ik nog nooit gehoord heb.
Er is een perk met fruitbomen. De vorige eigenaar heeft die geplant en we zijn niet van dichtbij gaan kijken. We wandelen door een nieuw aangeplant wilgenbos: stookhout voor zijn speckkachel. Hier ook geen vruchten aan de okkernoten. Er zijn nog grootvruchtige hazelnoten.
Vorige zaterdag zag ik in de grote tuin van nicht Christiane een rij sleepruimen. Mij trof het dat sommige struiken overvol hingen, naast andere totaal vruchtenloos.
We begonnen al te speculeren op tweehuizigheid: enerzijds vrouwelijke, anderzijds mannelijke planten. Doch bij pruimen gaat dit niet op. Vriend Louis Eelen, pruimenman, kent dit verchijnsel ook. Hij weet struiken staan die nooit dragen.
Wat hebt u opgemerkt?
Wat is dan wel de verklaring, of zijn er meerdere ???
Is bij mij de braam met de meest opvallende, wit-violette blooeiwijze.
Dit ras stond het laatst in de 17de Rassenlijst voor Fruitgewassen 1985, een Nederlandse lijst voor de beroepsteelt.
Krachtige groeier met opgaande, stekelloze stengels met een zeer goede productiviteit. Rijpt van eind juli tot half oktober. De grote bessen zijn teer en moeten 2 maal per week geplukt worden. Ze zijn beperkt houdbaar, van smaak tamelijk zuur en sappig. Gevoelig voor vruchtrot.
Dit ras werd geïntroduceerd in 1974. Komt van Carbondale, Illinois V.S.
Van Waaslandhaven, Doel, Liefkenshoekfort tot Cortewalle in Beveren.
Van Waaslandhaven, Doel, Liefkenshoekfort tot Cortewalle in Beveren.
Met Egenhoven 14/6/2017
We startten met koffie en een koek in het café van de Golfclub bij de Kallosluis. Met de gids werd de sluis ons eerste bezoek en tevens goede uiteenzetting over de Waaslandhaven.(Zie foto met liggingsplan). Vervolgens maakten we een verkenningsrit langs de vele bedrijven. Deze van de Katoennatie van Fernand Huts springen in het oog. Ik wist niet dat ook zoveel auto’s gelost worden in Antwerpen, zelfs op 2 plaatsen met telkens grote terreinen. Containers stapelen zich op in steeds groter aantal. Onlangs wist het grootste containerschip ter wereld Antwerpen te bereiken: 399m lang en een dekoppervlakte van 22.000 m2., 2,2 Ha. In de breedte staan er 21 containers in de rij.
Het binnenrijden van Doel maakte op mij een onwezenlijke indruk om van te huiveren. We hadden een smakelijke lunch in café Doel 5, op een steenworp van de Scheldedijk waarop we daarna gingen kijken. (Vergelijk met de blog van 22/06/2009 op de eerste blog http://blog.seniorennet.be/fruit (Van Doel slechts een paar foto’s maar vooral interessant hoe De Red Star er toen uitzag!)
Vandaar naar Fort Liefkenshoek. Destijds werden de wegens ziekten afgekeurde kandidaten voor de overtocht naar Amerika hierheen gebracht. Nu vervullen enkele zalen een museumfunctie. Buiten trok een 83 jarige reuzenpopulier mijn aandacht. De zeldzame iepen of olmen flankeren aan weerszijden de inkom van het fort.
Te Beveren gingen we nog het kasteel Cortewalle bezoeken, helemaal terug opgeknapt door de gemeente, met tevens een museumzolder.
Addendum
U zijt welkom op het 12de Afrikaans Tuinfeest bij ons op de Lage Weg 60 te Halle-Zoersel op zaterdag 8 juli.
Er is nog plaats op mijn laatste reis naar Engeland op 9-10 september. Meer gegevens op de blog van 30 maart.
Gids was Benedicte Verstraete, in begijnenhabijt als Grootmeesteres. Precies echt.
We startten aan de grote poort. Bij het binnenkomen was er rechts tijdens mijn studententijd, halverwege de jaren 50, een café op zolder.
Het begijnhof is vanaf de jaren 70 door de universiteit prachtig gerestaureerd. Mij vielen de grote gebouwen op. Meerdere werden gebouwd rond 1650.
De Dijle stroomt middendoor het begijnhof en heeft er zelfs 2 armen. Mij verwonderde de felle stroming in de hoofdarm.
Het begijnhof beslaat een oppervlakte van 3 Ha. Op sommige plaatsen is er veel begroeiing en zijn er nog tuinen en open ruimtes. We kwamen ook op de blijk van vroeger. De begijnen leidden een werkzaam leven, weven, spinnen en kleren maken was een van de hoofdbezigheden.
Worrying level of pesticides found in 'Bee Friendly' plants
Van Garden Organic, de Engelse Velt
Worrying level of pesticides found in 'Bee Friendly' plants
New research has found that many of the plants sold in garden centres as 'Bee or Pollinator Friendly' in fact contain dangerous levels of pesticides. Dr Dave Goulson, from Sussex University explains "Garden centres frequently market nectar- and pollen-rich ornamental plants as “pollinator-friendly”, however these plants are often treated with pesticides during their production. We tested 29 different ‘bee-friendly’ plants for 8 commonly used insecticides and 16 fungicides. Only two plants (a Narcissus and a Salvia variety) did not contain any pesticide, but 23 plants (almost 80%) contained more than one pesticide." Equally shocking is that Dr Goulson's team found neonicotinoids at concentrations known to be dangerous to bees.
The news that newly-purchased garden plants could pose dangers to bees and other beneficial insects is a shock to gardeners. These plants are a rich source of flowers in urban environments, and thus are highly attractive to insects such as butterflies, hoverflies and bumble bees. Equally worrying is the lack of information at the point of sale. Gardeners do not know that plants have been treated, and whether they may actually pose a threat to, rather than benefit, the health of pollinating insects.
"The organic grower mixes flowers with vegetables in their plot in order to encourage beneficial and beautiful insect life," says James Campbell, Garden Organic's Chief Executive. " We feel that buyers have been deluded, and bees may suffer. Garden Organic will be writing to the major retailers asking them to pledge a phase out of these unnecessary chemicals - just as B&Q has done recently. We also urge members to contact their local garden centres to ask them to come clean about their 'Bee Friendly' plants. We cannot risk our pollinators' health."
Recent attention on the negative effects of pesticide pollution has been focussed on agricultural - not domestic - growing. Research has shown that bees in particular, grow more slowly, produce 85% fewer queens, find it hard to collect pollen, and encounter problems of navigation. See Neonicotinoids. However, in 2014, Greenpeace published a report which found pesticides in 97% of 35 popular ornamental garden plants sourced from garden centres in 10 European (but not UK) countries. Goulson's study is the first to provide data on purchases of ornamental plants in the UK.
The report concludes "The concentrations of individual chemicals found overlap with, and sometimes considerably exceed, those known to do measureable harm to bees. Residues of pesticides in plants bought by members of the public will decline over time, and unless large numbers of contaminated plants are bought and planted together, it is likely that the total residues to which pollinators are exposed will be diluted by their also feeding on other, uncontaminated plants nearby. However, many ornamental plants are bought in spring, which may provide a pulse of exposure of bees to pesticides at a critical time in the early development of bumblebee colonies and when honey bees colonies are normally undergoing rapid growth.
With the current state of knowledge, we are not able to evaluate whether the net effect of planting ‘pollinator-friendly’ flowers contaminated with pesticides is likely to be positive or negative. But it is clear that levels of pesticides found in some plants may well be sufficient to do harm, and the purchaser currently has no way of knowing what residues are in the different plants on sale. "
See here for a full copy of the report Ornamental plants on sale to the public are a significant source of pesticide residues with implications for the health of pollinating insects by A Lentola, A Tapparo, Department of Chemical Sciences, University of Padova, Italy; and A David, A. Abdul-Sada, D Goulson and E M Hill, School of Life Sciences, Sussex University, UK.
For those with sharp eyes, the neonics detected include thiamethoxam, clothianidin and imidacloprid, which were banned in 2013 for farmers to use in the EU. However, they are allowed on non-flowering crops, and on ornamental flowers, but not in the year in which they are to flower. Unfortunately they are very persistent, so remain in the plant and soil for several years after treatment.
Posted:
Thursday, 11 May 2017
Op een ander is het blijkbaar niet beter. Nog veel werk aan de winkel. Velt neemt veel hooi op de vork met zijn actie pesticidevrij. Ergens las ik dat de helft der tuinders nog pesticides gebruikt. Al 55 jaar ondervind ik dat dit niet nodig is.
Gisteren is mijn frank gevallen, alhoewel het nu euro’s zijn.
De prachtige, gestekelde braam aan de achterinkom, die er vanzelf gekomen is, is een geval van apomictie. Altijd is al opgevallen dat deze struik zeer nauw verwant leek met de Himalaya die een twintigtal meter verder in de kippenren staat.
Apomictie is het vermogen kiemkrachtig zaad voort te brengen zonder bestuiving, zonder mannelijke cel. Een onbevruchte cel uit de nucellus ( deel van de zaadknop waarin de eicel ligt ) groeit uit tot een complete vrucht.
Mijn beide bramen zijn dus identiek.
Apomictie komt o.a. voor bij okkernoten.
Apomictie is niet te vergelijken met de parthonocarpie bij de pitvruchten. Bij parthocarpie worden geen pitten gevormd, biologisch het bijzonderste van de vruchten. U zult al wel een Confrence peer aangetroffen hebben zonder pitten.
De Himalaya braam wordt nu correct benaamd als Rubus armeniacus Focke, naar zijn oorspronggebied Armenië. Vroeger waren er meerdere, andere wetenschappelijke namen.
De soort werd rond 1835 in Duitsland binnengebracht door Booth. De naam werd Theodore Reimers.
In 1885 introduceerde Luther Burbank deze in Amerika. Derek Jennings, de schepper van o.a. de Taybes, vertelde mij dat deze verstrooide prof ook bramen uit de Himalaya binnenkreeg en deze verwisselde. Als deze braam als Himalaya terug in Duitsland arriveerde, merkte men dat het in feite hun Theodore Reimers was.
Ik vind Himalaya een lekkere braam die begin augustus, als een van de vroege bramen rijpt. Van de stekels heb je geen last bij het plukken. De nieuwe scheuten bind je aan. In het verleden had ik er tweemaal van 9,10 m. Wel heb je elk najeaar,winter stevige handschoenen nodig om de afgedragen takken weg te knippen tot tegen de grond.
Vorig jaar met de wateroverlast is wel een exemplaar bezweken in mijn bramengallerij.
FOTO’S
Eerst 2 foto’s van het exemplaar in de kippenren.
Dan van de braam aan de achterinkom, uitnodigend bij rijpheid om er in het voorbijgaan telkens van te snoepen!
6-JUN-2017 - Juni, bramenmaand? Voor een lekkere bramensnoeppartij moeten we wachten tot augustus, de oogstmaand. Maar voor de echte bramenliefhebbers, batologen genaamd, is juni de topmaand. Dan staan de bramen namelijk in bloei! En bloemen zijn, naast bladvorm en bestekeling van de stengel, een belangrijk determinatiekenmerk om 'de braam' een naam te geven.
In de tijd van Linnaeus en De Gorter was het eenvoudig, zij (her)kenden slechts drie soorten bramen: Gewone braam, Dauwbraam en Framboos. In de eeuwen daarna werden er steeds meer soorten onderscheiden en herkend. De batologen in Nederland onderscheiden intussen ongeveer 200 soorten en daar komt er nog steeds af en toe één bij. Zo verscheen recent een artikel over Rubus psilops, een nieuwe soort die alleen in Drenthe, de kop van Overijssel en aangrenzend Duitsland voorkomt. De Nederlandse naam moet nog vastgesteld worden.
Herbariummateriaal van Rubus psilops (Bron: Bram van de Beek)Er zijn zo veel soorten omdat bramen apomictie vertonen: ongeslachtelijke voortplanting via zaad. Dat betekent dat nakomelingen identiek zijn aan de moederplant. Maar niet alle nakomelingen zijn klonen, er komt namelijk ook geslachtelijke voortplanting voor. Dat samen geeft die enorme variatie.
Bramen gedijen goed in een Atlantisch klimaat. Daarom is Nederland bijzonder rijk aan bramen, net als Groot–Brittannië en West-Frankrijk. Bramensoorten zijn bovendien vaak kieskeurig in hun standplaats. De kieskeurige soorten zijn vaak geschikte indicatoren voor aanwezigheid van oud bos.
In de laatste druk van Heukels’ Flora van Nederland (hèt naslagwerk voor plantenminnend Nederland) wordt de braam stiefmoederlijk behandeld. De gehele bramenvariatie is samengevat onder ‘Gewone braam’ en ‘Hazelaarbraam’. Hierdoor blijft de grote diversiteit voor veel floristen verborgen. Het zou mooi zijn als in de volgende flora een sleutel naar de meest voorkomende bramensoorten wordt opgenomen, zodat meer floristen de verscheidenheid aan bramensoorten gaan herkennen. De tijd is er rijp voor, want de laatste decennia is de kennis over bramen in Nederland enorm toegenomen dankzij het kleine groepje bevlogen batologen. Zij gingen samen op pad om bramen te leren kennen en kennis uit te wisselen en iedereen kamde een deel van Nederland uit op zoek naar bramen. Er is nu orde in de Nederlandse bramenchaos. Er is een prachtige website, www.rubus-nederland.nl, van Bram van de Beek. Hier vind je alle in Nederland voorkomende bramensoorten met foto’s. De website bevat ook determinatiesleutels voor als je zelf aan de slag wilt met het op naam brengen van bramen. Er is daarnaast een verkorte sleutel voor de vijftig meest algemene en karakteristieke soorten en er is een multi-kenmerk-sleutel: vul alles in wat je weet van je braam en hij vertelt je welke soorten er in aanmerking komen.
En, voor wie uitkijkt naar de bramensmulpartij in augustus: als je nu in kaart brengt welke bramensoorten in je omgeving groeien, dan kun je in augustus onderzoeken welke soort de lekkerste vruchten heeft.
Dit is een bericht in het kader van ‘Driehonderd jaar planten kijken in Nederland’. Neerlands eerste ‘florist’, David de Gorter (1717-1783), werd driehonderd jaar geleden geboren. Maandelijks berichten we over interessante gebeurtenissen in het plantkundig onderzoek. In deze aflevering staat de braam centraal.
Tekst: Willemien Troelstra, met input van Anne Troelstra, Bram van de Beek en Edwin Dijkhuis
