GENTDUIVEL

z i e o o k w w w . g e n t d u i v e l . b e & w w w . d e v i l 6 6 6 . i n f o

Artikelreeks over 'de duivel', DEEL 1, met volgende appetizers:
na de inleiding...
Op bedevaart naar het kwade...
... en Judas is een engel!
Brengt Satan(isme) evenwicht?
Zwarte Piet is een duivel, kabouters zijn duivels...
De ijspenis van de duivel
De duivel is 'kassa kassa'
De duivel beschermd werelderfgoed?
Nero en de duivel
Duivels(bij-)geloof
en helemaal onderaan het kaderstuk GentZetDeDuivelTeKijk!
- i l l u s t r a t i e s v o l g e n -

Een opmerkelijke titel, zeker voor een artikel in Wonder en is gheen Wonder! Graag grasduin ik wat in de figuur van de duivel, dié duivel zoals vooral wij westerlingen hem kennen. Wij weten onderhand wel dat de met bokkenpoten, een pijlstaart, hoorns en een blind oog of zo (géén duivelsfiguur zonder obligaat gebrek) voorgesteld personage een projectie is des mensen, een metafoor om hét kwaad in zichzelf letterlijk en figuurlijk ergens anders neer te poten, om hun kwalijke hachje aan kapstok duivel te hangen (1). De duivel is dus een term, een fenomeen en geen levend wezen, een fenomeen dat van alle tijden, van alle continenten en van alle culturen is (2). Ooit was de duivel overal, want in de Middeleeuwen werd de aarde zo dichtbevolkt door demonen dat er geen kopspeld uit de hemel kon vallen zonder een exemplaar te raken: Op een bijzondere manier is de duivel vaag, moeilijk vatbaar; hij kan niet worden gefixeerd", schrijft de Duitse theoloog Klaus Berger. Deze onzichtbaarheid is kenmerkend voor de vorst der duisternis en Baudelaire beleerde met opgeheven vinger: "De machtigste troef van de duivel is ons te laten geloven dat hij niét bestaat"!

Het (hét) kwaad bestaat wél en fascineert mensen, het is een macht waarvan wij in de ban kunnen geraken en dan zijn het de religies die zich opwerpen om die ban te doorbreken. Het kwaad is ontegensprekelijk een onomstootbare realiteit die diep wortelt in de menselijke natuur, tot over de grenzen van de dood heen. Wie met het kwaad kan omgaan, is een wijze man of vrouw. Iedereen moet in het reine zien te komen met het kwaad en precies dàt gegeven is de fil rouge doorheen elk verhaal over de duivel en van elke kwade kant van wie dan ook. Is het kwaad dan een filosofische grootheid, iets geheimzinnigs, een mythe, een menselijke eigenschap, een onreine misstap, de boze geest, een god of God zelf? Betekent religieuze kennis over het kwaad ook religieuze macht over het kwaad?
De duivel staat symbool voor het kwaad, hij beïnvloedt op boosaardige wijze het leven in dit ondermaanse. Blijft in vooral Oosterse religies de Godheid dualistisch, een vermenging van goed en kwaad namelijk, dan splitsten de moderne godsdiensten het kwade af van de algoede God. Het kon/kan gewoon niet dat God óók de bron van alle kwaad zou zijn, hoewel kwaad feitelijk niets anders is dan aan het goede tegengesteld, zoals wit aan zwart, dun aan dik, klein aan groot! De islam bevestigt dat: de duivel is door God gewild, maar hij houdt de duivel wel onder controle. De mens helpt daar graag een handje bij: in Mekka worden de zuilen die de duivel voorstellen (afbeeldingen van levende wezens zijn door de koran verboden) ieder jaar ritueel gestenigd. In 2003 en 2005 liep dat uit de hand, want honderden bedevaarders werden dodelijk vertrapt. Eenmaal de christen duivel geboren (de literatuur plaatst dat rond 600 vóór Christus), restte er alleen nog een plausibel verhaal over Lucifer op te diepen: de opperste en lievelingsengel die, net als Adam, gelijk aan God wou zijn en werd weggejaagd, net zoals de stamvader uit zijn aards paradijs. Satan met kapitaal S ging voortaan een eigen leven leiden en durfde zich zelfs aan Jezus Christus als ultiem toeverlaat te verkopen! Opmerkelijk is dat bedevaarders in Oosterse bidplaatsen niét gaan neerknielen voor het goede aspect van hun goden, maar ze smeken de kwade kant om vooral niet toe te slaan in hun leven, ook omdat vanuit de heidense traditie de duivel voor hen de bewaker blijft van hun doden, van hun dieren en tevens de behoeder van hun vruchtbaarheid.

In hoger staande dualistische context valt misschien ook het volgende te begrijpen. De apocriefe evangeliën van Judas waren recent weer voorpaginanieuws. Als we de verslaggeving voor waar accepteren, zou ene Jezus er zelf de hand in hebben gehad zijn overlevering aan de Romeinse bezetter van Palestina te bewerkstelligen. Voor het ultieme verraad deed hij een beroep op zijn meest getrouwe discipel: penningmeester Judas! De baarlijke duivel uit de vier evangeliën heet nu plots een boodschapper in dienst van God te zijn, een engel gelijk! Goed kan dus niet zonder kwaad, zoals licht alleen in de duisternis kan schijnen! Telt de Kerk, onlangs afschaffer van het vagevuur, nu een duivel minder of juist niet!?!
Rome laat reeds enkele maanden het ABC van duiveluitdrijvingen doceren aan de Vaticaanse Universiteit

Brengt Satan(isme) evenwicht?
Anders dan in het christendom of de islam, waarin de duivel wordt beschouwd als een door God geschapen (gevallen) engel enerzijds en de djinn een boze geest is, situeerbaar tussen engel en mens (3), anderzijds, bekeek het Satanisme Azazel-Satan als de emanatie van het universum, uitvloei van de kosmos, vergelijkbaar met de invloed en macht van Jahwe. De satan wordt niet beschouwd als de personificatie van het pure kwaad, maar als een muze die het mensdom via de verboden vrucht de nodige kennis schenkt om zich te kunnen bevrijden uit de ketens van onwetendheid.

Het gangbare Satanisme van vandaag, gesticht door ene Anton Szandor LaVey, beschouwt aanklager Satan als een metafoor en niet als een daadwerkelijk bestaand wezen, waarbij sommige aanhangers de duivel zien als een niet te definiëren donkere oerkracht die natuur en heelal in evenwicht weet te brengen.

Het cityproject voor Gent (zie kaderstuk) heeft niets te maken met welke vorm van Satanisme dan ook.

De duivel heeft vele namen. De christenen noemen hem Azazel, Beëlzebub, Belial, Lucifer en de joden Samaël en niet vergeten Lilith als de vrouwelijke duivel. Door invloed vanwege de Perzen geven Hebreeën hem de naam Satan, de Grieken reiken het woord diábolos aan (4), de moslims Iblis of Sjaitan en het boek der Openbaringen Het Beest (met getal 666). Opmerkelijke namen zijn verder hellegod, de slang van Eden, brullende leeuw, vader van de leugen, de koning van de onderwereld, de vorst der duisternis, de antichrist. Er zijn ook gekscherende namen zoals duvelke, Droes, Drommel en in Nederland Joost (dat mag de duivel weten; dat mag Joost weten). Bvb. in het Waasland zijn de benamingen duvel, Haskenpek, Moentjepek (we denken aan duivel Moenen in Nijmegen...) en vooral in Sint-Niklaas Montjepek en Zwarte Piet. 'Het zwarte mannetje in een doosken' doet ons weer denken aan een Engelse benaming voor de duivel: Jack in the box. Iedereen weet dat er ontelbare spreekwoorden en gezegden bestaan die de duivel als trefwoord hebben en niet alleen in het Nederlands!

De duivel vindt gedaante in trawanten zoals heksen, faunen, spoken, saters, nimfen, basilisken, draken (de Gentse Belfortdraak bvb.), enz.! Ook monsters, narren, gek, zot en bommel, zowel kabouters als reuzen en Zwarte Piet zijn duivels (in Balkanstaten is de knecht van Sinterklaas nog altijd een duivel die de stoute kinderen in een zak naar de hel draagt; wij hebben er een moor van gemaakt!). De rij is verre van compleet, denken we aan de duivelse trekjes van woudgeesten (the green men met koppen waaruit gebladerte groeit), feeën, magiërs, de wijngod Bacchus en ook Pan (model voor de duivelsoutfit, etymologisch in paniek!), trollen, gemaskerden-tout-court (want de duivel vermomt zich als engel van het licht, Lucifer was dé engel van de dageraad; geen carnaval zonder duivelmaskers, duivels onder de duivels dus), varkens (van onreine geest), maanzieken en zelfs Merlijn en andere tovenaars zijn allemaal personificaties van de duivel. In Oost-Vlaanderen kennen we de altaarduivel van Ronse, de duivels Dripgat en Provet van Asper/Zingem, de perronduivel van Eeklo, de vloeker van Wetteren, Reynaert de Vos als duivel van het gelijknamige dierenepos dat zich afspeelt van Destelbergen over t Land van Waas tot in Zeeuws-Vlaanderen. In Oost-Europa is de duivel dan weer een kwajongen, plaagstok en pester, een lachebek om de domheden en vooroordelen van de mens.

Gilles Néret stelt in Devils bij Taschen: De duivel is na de vrouw de meest voorkomende figuur in de kunst en kunstenaars zoals Gustave Doré, William Blake en Gentenaar Jan Frans De Boever verdienen een postume hommage voor de vele duivels die ze in hun werk vorm en tint hebben gegeven. Zowel mannetje als vrouwtje kregen een rol in het verhaal van de hellegod: enerzijds de duivel, normaliter een mannelijk personage, anderzijds des duivels bruid de heks. De duivel een metafoor, maar niet voor de heksen die menselijke wezens zijn, maar dan wel goed zot van de duivel. Het Duivelshuis in Arnhem (Gelderland, NL), kabinet van de burgemeester, toont naast twee duivels ook een duivelin die met ontblote borsten de erker helpt schragen.
De meedogenloze heksenvervolgingen (het heet dat er door heksenwaan wel één miljoen slachtoffers vielen, meestal levend verbrand op brandstapels overal in Europa) troffen ook mannelijke heksen, zij het een sterke minderheid. In de bundels van de heksenprocessen viel het verdict van hekserij nogal vaak nadat de verdachten zich op de tortuurbank fantasierijk lieten ontvallen dat het hen bij de geslachtsgemeenschap met de duivel was opgevallen dat zijn lid zo ijzig koud aanvoelde. Ene Catherine Tancré, op 28 november 1603 gestorven op de brandstapel, verklaarde dat het sperma van de duivel ijskoud was. Ze had drie keer betrekkingen met hem en telkens was zijn zaad koud. Vragen over seks met Satan waren vaste prik in de verhoren door uiteindelijk perverse rechters en de antwoorden geleken ook altijd op elkaar. Nog twee Gentse heksen, Jeanne Gaublomme en Tan van Meldere, lieten optekenen Metten duyvele converserende te hebben ghevoelt dat natuur en zaet van den vleesschelick caut ware! Janneken Panne uit Nieuwpoort biechtte op de duivel als bijslaap te hebben gehad, want Hij stonk van vermuftsheyt ende sijn litmaeten ende sijne nature waren soo coudt als ijs. Joanna Callens uit Laarne (alwaar de evocatie HEKSenVUUR in 2007) zou eveneens hebben verklaard dat de duivel Een dinck hadde soo kalt als een kiekel (ijskegel), net zoals Lijn Charliers uit Tongeren de duivelse mannelijkheid ervoer als een IJsscholle oft kichel.

Heksen werden geschuwd en opgepakt omdat de mannen schrik hadden als ze een heks zouden bekennen, ze ontmand zouden achterblijven en zelfs van hun genitaliën ontdaan. Ook daarom moesten deze vrouwen uit de maatschappij weggezuiverd worden en konden eegas wraak nemen op potentiële minnaressen. Dezelfde heks Panne betastte tot aan zijn mannelijkheid ene Guillaume Lootvoet die op haar proces getuigde dat hij hierdoor alleen reeds zes volle weken impotent was.

Ariel, Audi, Cartier, Coca-Cola, Contrex, Corum, Duyvis, Jupiler, Kentucky Fried Chicken, Lipton, Looza, Mobistar, Moortgat, Nicotinell, Nokia, Orangina, Renault, Riva, Rombouts, Snickers enz. alluderen in reclamecampagnes al eens naar de duivel of vermengen zijn attributen in tekst en/of beeld. Les diables soient avec vous (PlayStation) en Sluit een pact met de duivel (Compaq/Epson/Microsoft/Toshiba) en van Lamborghini rijden er peperdure Diablos. Halloween is reeds enkele jaren vanuit de USA aan het overwaaien naar het Europese avondland en nu volgt de horrorbranche (Halloween is feitelijk een boemerang: vertrokken bij de Kelten en via Amerika terug van weggeweest; de pompoenen zullen het geweten hebben!). Muziekbands, grafische stijlen en smilies, filmmakers, stripalbums, Batman, Daredevil, Spiderman en Superman, computerspelletjes en noem maar op, allemaal op inspiratie van Mister Devil, zelfs onze nationale en andere Rode Duivels. Overal ter wereld zijn er natuurwonderen en bouwwerken naar de duivel of idem dito genoemd en de merchandising rond de figuur van de duivel groeit zienderogen. Toen in Derbyshire (nabij Castleton, UK) de grot waarin huizen staan en waar op de achtergrond soms duivelse geluiden weerklinken weer Devils Arse mocht noemen (door Victoriaanse censuur als benaming verboden), verdubbelde zowat het aantal kijklustigen. Reken maar dat de duivel een hype wordt. Wordt vervolgd!

De expo HET KWAAD in het KIT (Koninklijk Instituut Tropen) in Amsterdam in 2004/2005 was een voltreffer. Het Antanas Z.-museum in Kaunas (Litouwen) heeft een aanzienlijk legaat duivels (in een beeldhouwwerk jaagt duivel Stalin duivel Hitler het land uit) en is een publiekstrekker van formaat. Voor de schoolgaande jeugd lopen er rond het thema duivel volwaardige educatieve programmas. Ze komen er met volle bussen op af. Ook in onze boekenwinkels groeit het rek ESOTERISME gestaag aan en dit niet alleen met Harry Potter. Duiveluitdrijvers hebben een volle agenda en geen enkel bisdom te lande dat zijn geëigende priester-exorcist niet heeft.

Vanuit het collectief geheugen van de mensheid, waarin de duivel absoluut zijn plaats heeft, durf ik zelfs te pleiten om het fenomeen duivel door de UNESCO te doen beschermen als werelderfgoed. Gent, totnogtoe zeer ontvankelijk voor het cityproject GentZetDeDuivelTeKijk!, kan dan scoren met kunst- & cultuurhistorische alsook met onroerende verwijzingen naar de duivel, naar het Geeraard de Duivelsteen bvb.! Het werd in de 13^e eeuw gebouwd door ridder Geeraard van Gent, bijgenaamd de duivel (hij ontleende zijn bijnaam niét aan zijn donkere uiterlijk of malafide streken, maar omdat hij de gedreven zoon was van de Gentse burggraaf en daarom als een DUIVELtje-doet-al werd aangewezen; de duivel leek hem een troetelnaam, hij droeg hem met verve). Gent is dan ook een stad waar het woord duivel op unieke wijze driemaal voorkomt op een straatnaambord: Geeraard de Duivelstraat, Geeraard de Duivelhof en Duivelsteeg. De draak boven het Belfort was de beschermer van de stadssecreten: il faut préserver le mal par le mal, want draken zijn duivels. Gent houdt ook balans bij het kiezen van jumelagesteden: naast de engel (van) Saint-Raphael (FR) zijn er de duivels van Tallinn (Estland; de duivelskamer, talrijke duivelslegenden in de oude binnenstad). Oudere Gentenaars kunnen ook duivelslegenden opdiepen, bvb. over de waterduivels van de Predikherenlei, wellicht zatlappen die maar al te graag voorbij schrijdende dames onder de hoepelrok wilden tasten.

Wordt keizer Nero beschouwd als de duivel van Rome (hij liet er met pek ingestreken christenen als brandende toortsen de straten verlichten), dan willen we het hier houden bij de Nero van Marc Sleen en die het in menig stripverhaal aan de stok krijgt met Geeraard de Duivel (De hoed van Geeraard de Duivel, De terugkeer van Geeraard de Duivel e.a.). Worden volgens sommige bronnen zichzelf opblazende terroristen in de hemel van Allah honderd knappe deernen beloofd voor hun zogezegde heldendaad, politici en andere BVs die naar de hel moeten, krijgen er bij Nero & C° het gezelschap van pikante stoeipoezen zoals alleen meneer Neels ze kan tekenen. Het cityproject onderhandelt dan ook voor (minstens) één Geeraard met chapeau buse et en pitteleer in de Gentse straten. De grote (wereld-) expo rond de duivel, gepland in 2010, zal, cf. de restanten van het wafelfestijn dat het einde van vele Neroverhalen kenmerkt bij de retrospectieve Marc Sleen in Kunsthal (2003/2004), de bezoekers door de hel voeren (en ze er nog laten uitkomen ook)! Althans, zo wordt vanuit het projectteam voorzien. Na de wafels zal in 2010 de zeshoekige [Gentsche] duivelsfriet hopelijk bestaansrecht hebben verworven in horeca Gent. De zeshoekige patat van uitvinder Robert Stroobandt zoekt het gezonder want met 33% minder vet in het duivelscijfer 6!

Soms vraagt iemand mij of ik, in de acht jaar dat ik inmiddels met DeDuivelTeKijk! bezig ben, de duivel himself ben tegengekomen. Zelf geloof ik niet in het bestaan van dé duivel en hij is ook nooit aan mij verschenen. Geen enkele keer kwam hij voor in mijn dromen én ik kan mij mijn dromen iedere ochtend herinneren! Van niet de minste aanzet van pijlstaart heb ik in die acht jaar en evenmin daarvoor ook maar iets gedroomd, noch met eigen ogen gezien. Dus kan ook ik stellen, cf. SKEPP en worldwide bij sceptici over alles wat paranormaal is: ik schenk have en goed aan diegene die, met de echte duivel hand in hand, aan mijn voordeur komt bellen om mij oog in oog te zetten met dé Satan. HAVE EN GOED!

(1) Kwaadaardige geesten vormen vaak een concretisering of verpersoonlijking van zaken die de mensen angst aanjagen. Hun ontstaan is vaak te danken aan het feit dat overheersers hun eigen goden als de echte goden beschouwden en die van de overwonnenen als demonen afdeden. In India bvb. kennen we de Asuras die vermoedelijk door de Ariërs tot het statuut van demonen werden verlaagd. Ze spelen echter heel complexe rollen in allerlei mythen en legenden, die niet simpel herleidbaar zijn tot wat wij westerlingen het werk van duivels zouden noemen.

(2) Er is inderdaad heel wat te zeggen voor de bewering dat de meeste (we gebruiken alle dus in de sloganeske zin van voorstellen) culturen voorstellingen hebben van kwaadaardige wezens: men noemt ze demonen, geesten (vaak van overledenen), bovennatuurlijke krachten, schimmen, spoken enz.! Dergelijke wezens hebben meestal als kenmerk over een ongewone macht te beschikken, maar het is fout te denken dat ze in essentie kwaadaardig zijn! Soms zijn ze ook goedgunstig en anderen zijn zelfs nu eens kwaadaardig en dan weer goedgunstig (dat laatste vooral als ze van mensen het nodige respect ondervinden).

(3) Zowel voor als na Mohammed, zijn djinns niet echt duivels, want er zijn ook hier zowel boosaardige kwelgeesten als goedgunstige wezens in het spel.

(4) Evenmin was een daimon in Griekenland noodzakelijk boosaardig: Socrates spreekt over zijn daimon als over iemand die hem ervan weerhoudt onwijze dingen te doen. Dat de Griekse vertaling van de bijbel voor Satan het woord diábolos kiest, zegt natuurlijk niets over de duivel in de klassieke Griekse cultuur.

Voor hoger staande noten is schatplicht verschuldigd aan prof. em. Etienne Vermeersch, die toevoegt: De wereld van de diverse soorten demonen is veel te complex om die te beschrijven vanuit de typische duivelopvatting, gekenmerkt door de voorstelling van een essentieel slecht wezen dat in oppositie staat tot de goede God. Waarvoor dank.

GentZetDeDuivelTeKijk! is een cityproject dat projectCEO Willy Deventer reeds n paar jaar aan het ontwikkelen is voor de stad Gent. Het wordt thans mede uitgewerkt door een groeiend aantal projectmedewerkers. Het stadsbestuur volgt alle ontwikkelingen op de voet. De figuur van de duivel in het algemeen en van ridder Geeraard van Gent, bijgenaamd de Duivel, in het bijzonder, wordt aangebracht als thema, als regelrechte trigger! Toerisme, kunst- & cultuur, folklore en economie spelen in op de duivelsfiguur en er zijn ook educatieve en sportieve aspecten. De vele links naar de duivel in Gent en ook daarbuiten tot voorbij de Europese grenzen, moeten goed zijn voor n paar honderdduizend toeristen méér op jaarbasis. Die moeten dan wel hun gading kunnen vinden in een prestigieus aanbod, gaande van een uit de kluiten gewassen duivelstoren als projectbaken tot een chocoladen duivelsilhouet bij de koffie. De duivel zal in Gent wonen en zich tonen in een site, zoals de kerstman in Lapland inmiddels één miljoen toeristen trekt! Er zijn volgende plannen: horeca Gent bewegen om met de duivel aan tafel te gaan zitten: natjes en droogjes vanuit duivelse inspiratie, de zeshoekige [Gentsche] duivelsfriet bvb., ook vanwege toeleveranciers zoals brouwerijen, enz.; in 2008 de geboorte van reus ridder Gheeraert-s-Dievel als 11e stadsreus van Gent, dit ter gelegenheid van 25 jaar dekenij Geeraard Duivel; in 2009 de publicatie van Een boekvol duivels, het grote duivelsboek bij Davidsfonds; in 2010 met randanimatie doorheen Gent en de provincie Oost-Vlaanderen de grote duivelsexpo in Kunsthal e.a. (mogelijks reist deze expo naar andere Europese steden die iets met de duivel te maken hebben: naar de Kunsthalle in Bonn, naar Kaunas-Litouwen met The Devils Collection, naar Gateshead-UK dat sinds 1998 een engeltoren als tegenhanger heeft staan, naar Nijmegen met Moenen de duivel uit Marieke van Niemegen, e.a.). Intussen worden er met o.a. BVs plannen gesmeed voor een duivelsmusical, een hotel Diablo of Lilith. Op de agenda: merchandising rond de duivel, een duivelser Halloween als aanloop naar [Gentsche] duivelsfeesten, de duivel op muren en als beeld in de straten van Gent en dit niet alleen in het centrum (een bronzen Geeraard de Duivel uit de Neroverhalen van Marc Sleen bvb.), een 6,66 ha groot duivelsplein waarlangs het duivelsmuseum komt (waar men door de hel kan gaan en er nog uitkomen ook!) en, als alles naar wens verloopt, finaal in 2020 de duivelstoren (plein, museum en toren liefst nabij de verkeerswisselaar Zwijnaarde). Hoogtepunt in 2020: 800 jaar Geeraard de Duivel (volgens medewerking vanuit de Gentse Universiteit werd Geeraard de Duivel omstreeks 1220 geboren, vandaar). Niet vergeten dat het Geeraard de Duivelsteen de draaischijf zou moeten worden van dit cityproject, eenmaal het vertrek van het Rijksarchief een feit zal zijn. Iedereen kan gaandeweg van alles volgen op www.gentduivel.be alsook op www.devil666.info en het projectteam vraagt aan iedere geïnteresseerde die op een of andere wijze wil meewerken aan de verdere op- en uitbouw van het project om zich te melden. Reactie verzekerd via info@gentduivel.be of contact@devil666.info of door te schrijven naar GZDDTK!, Smidsestraat 124, 9000 Gent.
EuroDevilFund6 (EDF6 - Stichting Euroduivel6) & VZW Gentduivel zijn in oprichting

13-04-2006 om 23:32 geschreven door willy deventer

13-04-2006 om 17:12 geschreven door willy deventer

09-04-2006 om 00:00 geschreven door willy deventer