xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" /> 

In het programma "Vlaanderen feest" lezen Marleen De Smet en Martine De Reyst op zondag 10 juli om 15 uur aan de Denderkaai in het stadscentrum om beurten de hele tekst voor uit "De zeer schone uren van juffrouw Symforosa begijntjen", volgens een kenner "het zuiverste taalkunstwerk dat de Vlaamse literator Felix Timmermans heeft gemaakt..." Dit romantisch werkje (amper 57 pagina's) dat Timmermans (1886-1947) in het najaar 1917 schreef en van eigen tekeningen voorzag is werkelijk een pareltje. Beide dames lezen de hele tekst voor, van het begin tot het einde.

Felix Timmermans en "Juffrouw Symforosa" in Geraardsbergen

Meer dan eens heeft professor Albert Westerlinck die roman­tische novelle grondig geanaly­seerd niet alleen in toe­spraken maar ook in diverse publicaties. We laten de Leuvense hoogle­raar zelf aan het woord: "In het kader van onze roman­tiek vind ik "Juf­frouw Symfo­rosa" van Timmermans het fijnste en volmaaktste prozage­dicht dat ooit in onze taal werd ge­schre­ven. Ik zie het, in de moderne tijd, op het niveau van de zuiver spiritue­le, poëti­sche en romanti­sche beleving van het bestaan, op dezelfde hoogte als de middel­eeuwse "Beat­rijs". In "Juf­frouw Symforosa" krijgen we een glan­zend en subtiel even­wicht tussen zinnelijk impressio­nisme en poëtisch myste­rie. De taalpoëzie van dit proza glanst van prachtige metafo­ren, zeer pure en broze stemmingsbeelden, een beheerste zo melodieuze taalmelo­die. Voor mij is dit het zuiverste taalkunst­werk dat Felix Timmermans heeft ge­maakt. En in de­zelfde sfeer kunnen we ook "Het kindeke Jezus in Vlaande­ren" en "Driekoningentryp­tiek" onderbrengen" aldus Wester­linck.

Juffrouw Symforosa verliefd

Voor wie het boekje nooit las geven we de korte inhoud: Martienus, een eenvoudige ziel, is de tuinier in het Lierse begijn­hof waar juffrouw Symforosa, een vroom begijntje, tot over haar oren en zonder dat ze het goed beseft op hem ver­liefd raakt: ze durft het hem echter niet zeggen. Groot is haar teleur­stelling wanneer Martienus het begijnhof verlaat en beslist als broeder in te treden in het klooster van de "Bruin Pater­kens". Wanneer ze echter hoort en ziet dat Martie­nus gelukkig is met zijn keuze vindt ook Symforosa troost in de vreugde over zijn geluk. Dat is de ware liefde: gelukkig zijn omdat de andere gelukkig is!

Een leuk waardeoordeel vinden we ook bij Gaston Durnez die verscheidene publicaties aan "de Fee" wijdde: "In "De zeer schone uren..." heeft Timmermans niet enkel een voor hem zo typische levensles meegegeven -de les van het geluk dat zijn voltooiing kan vinden in een ander mens- hij is er in dit verhaal ook weer in geslaagd een wereld te creeëren die zijn weerga niet heeft, een verchroomd en toch zo oud-Vlaams aan­doend reservaat van schoonheid..."

Timmermans ging leren Frans in Vloesberg

Felix Timmermans (°Lier 1886) was het dertiende kind van kanthandelaar Gomaar en Angelina van Nue­ten. Ondermeer wegens zijn zwakke gezondheid zei de vijftienja­rige Felix in 1901 vaarwel aan de school en moest hij zich voorbe­reiden om, zoals zijn vader, kanthandelaar te worden. Uit die periode stammen zijn eerste, schuchtere literaire werkjes die hem overtuigden van zijn literaire roeping. In die periode volgde hij ook avond- en zondag­onder­wijs in de Lierse Academie waar hij zilveren me­dailles haalde in Schil­deren, Tekenen en Modelle­ren. En samen met Flor van Reeth doorkruiste hij Vlaanderen, bezocht hij de Vlaamse begijnhoven, verbleef hij in de Achelse Kluis en verdiepte hij zich in het werk van Gezelle en Thomas a Kempis en in de binnen- en buitenlandse Mystiek...

Weinigen weten dat Timmermans in oktober 1907 voor drie maanden naar Flobecq trok waar hij, volgens zijn vader, de tweede landstaal moest leren. Het werd er in de eerste plaats echter een periode van bezin­ning over zijn toekomst en van wandelin­gen in de natuur waar hij ook een aantal landschappen tekende en schilderde. In november 1907 deelt hij vanuit Flobecq per brief zijn levens­keuze mee aan zijn ouders: "Ja ik wil me met lijf en ziel wijden aan de kunst, de wijs­heid en de weten­schap...".

Nadat hij in 1911 enige bekendheid had verworven met zijn "Schemerin­gen van de dood" brak hij in 1916 echt door met "Pallieter" waaruit de censuur enkele passages zou schrappen.

Timmermans blijkt ook banden te hebben gehad met onze stad...

Vriendschap met Peter Mertens uit Nieuwenhove

Na studies Germaanse filologie in Leuven vestigde Ge­raardsbergenaar Peter Mertens (1892-1955) uit Nieuwenhove zich, in 1920 in Leipzig waar hij bij de Insel Verlag zou instaan voor de vertaling in het Duits van een behoorlijk aantal werken van Vlaam­se auteurs in de eerste plaats van Timmermans maar in mindere mate ook van Claes en Streuvels. Met elk van die drie Vlaamse literatoren groeiden sterke vriendschapsbanden en kwam er een drukke corresponden­tie tot stand.

Volgens zijn neef Karel Mertens (1925-2010), zoon van Carolus (°1900), die de jongste broer was van Peter Mertens, bezat zijn nonkel Petrus een grote begaafdheid wat zijn talenkennis betreft en zou hij 17 talen hebben gekend en gesproken.

Met zekerheid weten we dat Mertens sinds 1927 minstens de volgende werken van Timmermans in het Duits vertaalde. "De pastoor uit de bloeyenden wyngaerdt" (1927), "Pieter Breug­hel, zoo heb ik u uit uwe werken geroken" (1928). Deze Duitse versie werd de voor­trekker in een lange rij buitenlandse edities die van "Pieter Breughel" de meest ver­taal­de roman van Timmermans maak­te. Mertens vertaal­de ook "Schoon Lier" (1929) in een eerste oplage van tien­duizend exemplaren en "De Harp van Sint-Franciscus" (1932). Binnen enkele maan­den haalde die vertaling twee druk­ken, elk van tienduizend exempla­ren. De Duitse verta­ling van "Pallie­ter" door Peter Mertens verscheen in 1936 en leidde in 1937 tot een Deense en in 1938 tot een Tsjechi­sche versie. We sluiten niet uit dat die lijst onvolle­dig is als we weten dat Georg Hermanowski, specialist inzake Duitse verta­lingen van Vlaams werk, in 1967 schreef: "Timmer­mans wordt in Duits­land niet meer vertaald, want er bestaat sinds ca. vijf­tien jaar geen werk meer van hem, dat niet in Duitse vertaling te ver­krijgen is... De totaaloplage van alle Timmer­mansboeken (in Duitsland) heeft intussen de twee-mil­joengrens overschre­den. Dat Timmermans nog steeds populair is in Duitsland moge blijken uit het feit dat de "Felix-Timmermans-Gesellschaft er sinds 1990 een Jahrbuch uitgeeft en regelmatig ook lijvige studies over Timmermans op de markt brengt zoals "Felix Timmerman Ein Dichter aus Flandern" (2000)van Ignaas Dom.

Terug in geboortestreek

In augustus 1937 bezocht Peter zijn ge­boortestreek en was hij met zijn gezin te gast bij zijn broer Carolus Mertens in de Molen van Viane. Caro­lus voerde zijn oudere broer Petrus toen per auto o.m. naar zijn literai­re vrienden: Claes, Tim­mermans en Streu­vels en naar zijn vriend, dokter Broe­ckaert in Geraards­ber­gen. Toen Peter in 1942 weer op bezoek kwam in Viane, verge­zelde Karel Mertens, zoon van Carolus en dus neef van Peter, zijn oom op zijn treinreis naar Ant­wer­pen voor een ontmoeting met Timmer­mans.

Volgens Gaston Durnez liet Timmermans zich voor de novel­le "Ik zag Cecilia komen" (1938) inspireren door een verhaal dat zijn vriend Peter Mertens tijdens een bezoek aan de Fee vertelde: een onmogelijke liefde die leidt tot zelfmoord van het teleurge­stelde meisje. Nadat Mer­tens een tijd later, op verzoek van Timmermans, het verhaal een tweede maal had ver­teld, zei de Fee hem "Ik ga er iets over schri­jven". Enkele weken later ontving Mertens het hand­schrift van "Ik zag Ceci­lia komen". De Duitse versie ver­scheen in 1938, nog vóór de oorspronke­lijke. Vooraan stond de opdracht: "Aan den goeden vriend Peter Mer­tens".

Vriendschap met Geraardsbergse jozefiet Camille Melloy

Tussen de twee wereldoorlogen groeiden ook vriendschaps­banden tussen Timmermans en de Geraardsbergse pater-jozefiet   Camille Melloy (1891-1941).

Camillus Josephus De Paepe (Melle °1891) trad, zoals zijn twee oudere broers, in 1906 in bij de paters jozefieten in Ge­raards­ber­gen onder de kloosternaam "Père Theodule". Hij gaf les in verscheidene jozefietenscholen, maakte enkele grote reizen en begon -vooral in het Frans-  te schrijven onder het pseudo­niem Camille Melloy (= van Melle).

Nadat hij in 1922 erkennig had gekregen met zijn Frans­ta­lig essay "Le beau Réveil", waarin hij de katho­lieke Franse lite­ratuur behandelt, koos Melloy voor het Frans en schreef hij verschei­dene poëzie­bun­dels waar­door hij ver­nieuwing bracht in de Franstalige christelijke poëzie. Hij werkte mee aan het katho­liek tijd­schrift "Les Lettres" en aan de "Revue générale". In die periode werd bij bevriend met Timmermans van wie hij Franse vertalingen maakte van o.a. "De harp van Sint-Fran­ciscus" en "Driekoningen­triptiek". Over zijn vriend Timmermans schreef Melloy: "Gij neemt eenvoudige mensen, en gij zoekt in hen, onder de ruwe schors, het goede en het sappige van een in den grond nog braaf gebleven hart en soms schone, zeer edele gevoelens. Die diepe goedheid van u, die vertedering voor al wat edel is en schoon, dat is evangelisch, christelijk. Zo verstaat gij beter den mens dan de snobs van vandaag"...

Fernand Toussaint van Boelaere valt Timmermans aan

Vrij bekend is de lange reeks verdachtmakende aanvallen van de Geraards­bergse literator Fernand Toussaint van Boelae­re (1875-1947) tegen Timmer­mans na de jongste wereldoorlog. Door tussen­komst van Maurice Gilli­ams veranderde Toussaint echter plots van mening. In 1947 verscheen zijn driede­lig "Litterair (sic) Scheepsjournaal" met onder meer de kritiek die hij op 2 juli 1936 had gepubliceerd over de roman "Jan Palfijn" van zijn stadsge­noot dokter Arthur Broeckaert. We citeren daaruit de slotpara­graaf: "Alles samen, is Jan Palfijn een roman vol kruim en vol betee­kenis. Al leest men hem niet zoo vlot als een roman van Tim­mermans of Claes, bij de lectuur doet hij aan als gekruide wijn van de beste kwali­teit..."

In 1924 hield voorzitter Karel Cock hier een toespraak over Timmer­mans bij het Ge­raardsbergse AKVS (Algemeen Katho­liek Vlaams Studentenverbond) en een jaar later kwam Tim­mer­mans hier bij de Breidelszo­nen en de Scouts spreken over zijn reis naar Rome.

Kantnijver­heid te Geraardsbergen

In 1931 publiceerde drukkerij Van Nieu­wenhove het boekje "Kant­werk­sters en Kantnijver­heid te Geeraardsbergen Folklore en Ge­schiedenis" van de plaatselijke volks­kundige Augusta De Clercq (1887-1944). In dit fraaie werk­je, rijkelijk geïllus­treerd met o.a. nostalgische etsen van Jan De Cooman, maken we kennis met de Geraards­bergse kant­werk­scholen, de liede­ren en de feestdag van de kantwerk­sters, de geschiedenis en het verval van de Ge­raards­bergse kant­nijverheid. Na lectuur van dit boekje was Tim­mer­mans uiterst opgeto­gen: "Ik vind het een lief en mooi verzorgd werkje". De Fee sprak ook zijn waarde­ring en bewonde­ring uit voor de "fijne penteekenin­gen" van kunst­schilder-etser Jan De Coom­an.

De Koninklijke Rederijkerskamer Sint-Pie­ter-Vreugd-en-Deugd voerde hier minstens twee stukken van Timmermans op: "Leontien­tje" in 1932 en tien jaar later ook het zeer populai­re stuk "En waar de sterre bleef stil­le­staan". We sluiten niet uit dat ook toneelgezelschappen uit de randgemeenten hier werken van Timmermans voor het voetlicht hebben gebracht.

Zoals blijkt was Timmermans gedurende vele jaren geen onbekende in Geraards­bergen. We hopen dat de lezing uit "Juf­frouw Symforosa" door Martine De Reyst en Marleen De Smet een herleving van de belangstelling voor Timmermans in de Ouden­bergstad zal teweegbrengen.

Albert Schrever