Werken aan je depressieve klachten met technieken uit de cognitieve gedragstherapie
09-05-2007
over inzet en resultaat
Aboriginals, de oorspronkelijke bewoners van Australië, waren van oorsprong nomaden. Hun rondtrekkend leven zorgde ervoor dat ze zich niet hechtten aan materiële voorwerpen. Die konden ze immers toch niet meenemen op hun tochten. Ook hun oorspronkelijke kunstuitingen kenden oorspronkelijk dat vluchtige karakter. Naast de meer permanente grotschilderingen, hadden sommige stammen de gewoonte om in groep te werken aan zandtapijten. Vaak besloegen die enkele vierkante meters met ingewikkelde patronen in gekleurd zan of steentjes. Dagen waren deze groepen bezig zijn met het uitwerken van die zandtapijten. Terwijl de geringste wind alles in enkele momenten ongedaan kon maken. Er gaat een verhaal dat op een zekere dag een blanke zeer verwonderd was over deze gang van zaken en de inboorlingen confronteerde met het toch wel zeer vluchtige karakter van hun kunstwerken en dat het toch zonde was dat deze niet konden worden behouden. Het kosten/baten verhaal kortom. Waarop een van de kunstenaars repliceerde dat niet het resultaat, maar wel het samen aan iets werken in groep, de essentie was van hun bezigheid .
afbeelding te vinden in zijn oorspronkelijke context op:http://www.ohmsartgallery.com/aboriganal.htm
Door een depressie gaan mensen zich op een bepaalde manier gaan gedragen. Ze worden passiever, waardoor ze meer gaan piekeren. Daar komen we later nog uitgebreid op terug. Vaak trekken ze zich ook meer terug uit sociale contacten, waardoor ze ook weer meer tijd krijgen om te piekeren. Minder gaan doen en sociaal contact vermijden (of vermeden worden!) geeft dan ook weer meer aanleiding tot negatieve gedachten over zichzelf, waardoor je geneigd bent.... om minder te ondernemen en je terug te trekken. Je leven zal op die manier al heel snel aan kwaliteit gaan inboeten. Heel vaak houden deze cirkels mensen in de problemen gevangen. Het is dus kwestie van deze cirkels te doorbreken. Sommige mensen denken dan: "als ik me nu toch maar beter zou voelen dan zou ik weer van alles gaan doen". Dat is zeker juist. Maar dan ben je wel afhankelijk van je stemming en je kan niet zomaar jezelf van stemming doen veranderen.
Uit onderzoek weten we wel dat als mensen actiever worden en terug allerlei dingen gaan doen die ze voorheen prettig, waardevol of nuttig vonden, dat ze daar dan sneller en beter van opknappen. Je hoeft daarom de voorheen prettige activiteiten nu niet prettig te vinden. Maar ze wel doen. Net zoals een kinesist ook niet verlangt dat je zijn revalidatieoefeningen prettig vind. Maar je wordt er wel beter van. Je moet het dus gewoon doen. Revalideren is oefenen. Prettige, nuttige of waardevolle dingen doen zonder dat je ze prettig vindt is ook revalidatie. Het is eigenlijk van buiten naar binnen werken.
In het hoofdstuk "anders leren doen" bespreken we hoe je dat "revalideren" door anders te gaan doen kunnen plannen en aanpakken. Daarom staan er in het boek een aantal opdrachten. Lezen alleen is immers niet voldoende. Zoals nog niemand heeft leren surfen uit een boek alleen. Je moet het water op en leren met veel vallen en opstaan Natuurlijk zijn er tussen de plek waar je nu staat en het doel dat je wilt bereiken, allerlei hinderpalen en valkuilen. Te moe, geen zin, faalangst, te grote stappen willen nemen,je plannen niet concreet genoeg maken, allerlei omstandigheden die dwars liggen.... Het is dan ook zinnig om je eigen hinderpalen te leren kennen en ook daar weer plannetjes voor te ontwerpen hoe je er kunt mee omgaan. Het hoofdstuk eindigt met het belang van zelfbeloning. Jezelf leren belonen voor je inspanning (niet voor het resultaat!!!). Ook dat loopt niet altijd van een leien dakje, want nogal wat depressieve mensen zijn ook perfectionisten. "Moet ik me nu ook al belonen omdat ik om 8.00 uur op was, dat is toch niet meer dan normaal" wordt er dan steevast geopperd. Mijn idee is dat in normale omstandigheden dat inderdaad normaal is. Maar depressie is een ziekte! Je kleren aandoen in plaats van in je pyjama te blijven rondlopen is tijdens een depressie EEN KLEINE STAP VOOR DE MENSHEID, MAAR EEN GROTE STAP VOOR JOU".
Een professor bezocht een bekende Zen meester.Terwijl de meester de professor een kopje thee inschonk, bleef de professor maar aan een stuk door praten over wat Zen volgens hem was. De Zen meester schonk het kopje vol tot aan de rand en bleef maar gieten. De professor reageerde verbaasd en geïrriteerd: "Stop!Het kopje is vol, er kan niets meer bij! "Je bent net als dit kopje", antwoordde de meester, "hoe kan ik je iets leren als je niet eerst je kop leegmaakt."
Cognitieve gedragstherapie is een van de best onderzochte niet-medicamenteuze behandelingen van depressie. Hoofdstuk 2 beschrijft in korte lijnen wat cognitieve gedragstherapie is. Gedragstherapeuten hebben ook zo hun eigen visie op hoe depressie ontstaat en vooral onderhouden wordt. Want hoe ernstiger een depressie, hoe meer gedragstherapeuten zich zullen bezig houden met wat de patiënt aan zijn depressie zelf kan doen. In de praktijk bleek dat ook te werken: als depressieve patiënten zich anders gaan gedragen en anders leren denken knappen ze daar een heel eind van op. Gedragstherapie is dus iets helemaal anders dan praten over je depressie of over mogelijke oorzaken. Kort gezegd denken gedragstherapeuten dat door problemen die mensen hebben en die ze niet goed opgelost krijgen, mensen ervaren dat hun leven aan kwaliteit inboet. Er zijn op dat moment meer negatieve situaties in ons leven of we beleven ze negatiever. Daardoor krijgen mensen minder energie, ontwikkelen ze een sombere stemming en negatieve gedachten. Al snel ervaren ze dat wat ze doen niet veel plezier meer oplevert en in gezelschap zitten wordt al helemaal een opdracht. Mensen trekken zich terug en zullen meer en meer situaties gaan vermijden waardoor de levenskwaliteit nog verder daalt en depressie toeneemt. Verder bekijken we in dit hoofdstuk hoe onze gedachtenwereld in elkaar zit en op welke manier een depressie en onze gedachten elkaar beïnvloeden. Het hoofdstuk eindigt met enkele praktische weetjes : wanneer je best hulp zoekt bij een cognitieve gedragstherapeut en waar je die therapeut kunt vinden. Mensen die nu al eens een kijkje willen nemen op de website van de vlaamse vereniging voor gedragstherapie kunnen surfen naar www.vvgt.be Op die website kun je ook nakijken waar er in je buurt gedragstherapeuten zijn. Cognitieve gedragstherapie werkt met huiswerkopdrachten . Wat er precies dient te gebeuren en in welk tempo wordt uiteraard afgesproken tussen patiënt en therapeut. Je zou de therapeut kunnen vergelijken met een coach, de patiënt met een atleet. Succes vraagt - net als in sport- een inspanning van de atleet. No Pain No Gain is hier dan ook zeker op zijn plaats.
In het eerste hoofdstuk beschrijft Dr. Dirk Van den Abbeele ondermeer hoe artsen een depressie diagnosticeren. Een depressie is een ziekte en verschilt wel duidelijk van een slechte dag. Een ziekte omdat het depressieve brein ook anders werkt. En net die biologische veranderingen verklaren dan weer waarom je het soms zo moeilijk hebt om alledaagse problemen nog te overzien of oplossingen te bedenken. We zijn dan ook overtuigd dat depressie geen aandoening is van het niet willen maar wel een aandoening van het NIET KUNNEN! Aan welke criteria je moet voldoen om van een depressie te spreken vind je terug op http://www.seniorennet.be/Pages/Gezond_leven/gezondheid_depressie.php. In dit hoofdstuk gaat de auteur ook in op de verschillende vormen van depressie die we onderscheiden Eens mensen weten waaraan ze lijden, willen ze vanzelfsprekend weten hoe ze aan deze klachten komen. Bij een depressie is dat een samenwerking tussen verschillende factoren: biologische, psychologische en relationele/sociale die aangrijpen op kwetsbaarheden die mensen hebben. Dr. Van den Abbeele schetst dan het verloop van psychologie (de stresserende situaties) naar de biologische ontregeling.Ook de scheikundige processen in onze hersenen en de rol van de verschillende neurotransmitters wordt daarbij uit de doeken gedaan. De conclusie is dat zoeken naar die ene oorzaak voor je depressie onbegonnen werk is (en ook niet nodig om er iets aan te doen). Een hoofdstuk over de biologie van de depressie vraagt natuurlijk ook om een bespreking van de biologische behandelingen. Daarbij komen de verschillende soorten antidepressiva en bijvoorbeeld ook de plaats van electroshocktherapie aan bod. Het hoofdstuk sluit af met het beantwoorden van enkele veel gestelde vragen over medicamenteuze behandeling. We geven je graag de kernboodschappen van dit hoofdstuk mee: depressie is een ziekte en verschillend van een slechte dag zowel psychologische, sociale, relationele als biologische factoren spelen een rol de behandeling is gericht op biologisch en op psychosociaal herstel een ernstige depressie wordt best medicamenteus en niet-medicamenteus behandeld een goed begrip omtrent de aandoening en de behandeling is van belang voor de therapietrouw
Omtrent die antidepressiva citeer ik graag een bijzonder mooie beeldspraak van één van mijn patiënten. Ze zei hieromtrent: een berg opwandelen (ze bedoelde hiermee je depressie overwinnen) moet je zelf doen, er is niemand die voor jou wandelt of je draagt. Maar het maakt wel een verschil uit of je dat moet doen met een paar stevige bergschoenen of blootsvoets. Voor mij zijn mijn antidepressiva mijn bergschoenen."
Een oude Cherokee vertelde zijn kleinzoon dat er in elke mens een strijd woedde tussen twee wolven. "De ene is Slecht. het is kwaadheid, afgunst, jaloersheid, spijt, arrogantie, zelfmedelijden, schuldgevoel, wraak,minderwaardigheid, leugens, ijdelheid, superioriteit en egoïsme", zo sprak hij. En hij vervolgde: "de andere is Goed. Het is vreugde, liefde, waarheid, nederigheid, mildheid, empathie, generositeit, waarheid, mededogen en vertrouwen." De kleinzoon dacht hier even over na en vroeg aan zijn grootvader: "en, wie wint?" waarop de oude Cherokee antwoordde: "diegene die je voedsel geeft".
inhoud: 1. wat is een depressie? (inclusief de medicamenteuze behandeling) 2. de niet medicamenteuze behandeling van depressie interludium: waar sta jij in je veranderingsproces? 3.anders leren doen 4.anders leren denken 5.anders leren omgaan met piekeren 6.de gedachten aan de dood en de neiging tot zelfmoord 7.het voorkomen van terugval 8.de familie en depressie 9. meer info
Op de CD staan oefeningen en luisteropdrachten uitgegeven bij globe, brussel,2006, 271 pp. 22,90 euro ISBN 90 8679 010 0 www.roulartabooks.be
Depressieve mensen kiezen niet voor hun depressie. Ze kunnen echter wel kiezen om anders om te gaan met hun depressieve gedachten en depressief gedrag. In het zelfhulpboek "Je Kan Anders" willen wij een aantal van de technieken en ideeën die we meegeven in onze cursus, verspreiden onder een groter publiek. Daarbij willen we ook benadrukken dat dit boek geen vervanging wil zijn voor therapie. Wie depressief is lijdt aan een ziekte. Deskundige hulp zoeken is dan een must.
Wie zijn de auteurs? Roland Rogiers (psycholoog en gedragstherapeut), Dirk Van den Abbeele (psychiater en psychotherapeut Kortdurende Oplossingsgerichte Therapie) en Johan Van de Putte (psycholoog, gedragstherapeut en tevens opgeleid in de mindfulness based cognitive therapy) werken alledrie in de Kliniek voor Angst- en Stemmingsstoornissen van het Universitair Ziekenhuis Gent.
