Deze week ga ik mij er weer eens gemakkelijk van af maken.

Frans Cristael een trouwe Antwerpse lezer die in de Algarve woont, als ik mij niet vergis, heeft een mooi stukje opgezonden over een lokale geheimstook die gemaakt wordt van een voor de meesten onder ons onbekende vrucht. De vrucht die de Fransen “arbousse” noemen zou ook in Zuid-Frankrijk groeien maar ik heb ze nog nooit gezien, laat staan geproefd.

Ze is wel te koop in blik in de Chinese supermarkt. De vruchtje gelijken dan inderdaad op kleine donkere aardbeien. Uit blik smaakt dat naar niet veel natuurlijk, zoals bijna alle vruchten uit blik.

Het onderstaande verhaal doet mij sterk denken aan een van de eerste verhalen die ik hier ooit geschreven heb over zelf alcohol stoken in de Dordogne. Hier te lezen.

Uitspraak : medronj

Het aguardente de medronho is het op en top alcoholisch digestief van de Algarve zoals het aguardente di grappa dit is in Italië.

Medronho is nog echt een drank van en voor de plaatselijke bevolking. Weinig toeristen maken ermee kennis. Ook in de rest van Portugal is deze digestief zo goed als onbekend.

Zoals de naam zegt is de grappa afkomstig van druiven en is de medronho gemaakt op basis van de medronhovrucht.

Deze vrucht groeit aan de medronhoboom (Portugees:medronheiro of aridon - latijn:arbutus unedo - Nederlands: aardbeiboom -  Frans: arbousse)

De boom is eerder een struik van 3 à 5 meter hoog. Hij werd door de Arabieren meegebracht tijdens de eeuwenlange bezetting van het Iberisch schiereiland door de islam en gedijt zeer goed in het miniklimaat rond het stadje Monchique. De vallei van Monchique is naar het zuiden gericht. Daardoor zijn de medronhostruiken afgeschermd tegen de koude noordenwinden. Wel kunnen de warme luchtstromen uit het zuiden in de vallei doordringen.

De ronde medronhovruchtjes lijken meer op een Chinese lychee dan op een aardbei maar hebben met de aardbei wel gemeen dat er geen pit inzit zoals bij de lychee.

De struik draagt in mei witte bloesems. Na de bevruchting komen de vruchtjes tevoorschijn die tijdens de rijping langzaam verkleuren van groen over geel naar oranje en rood tot bijna zwart. Op dat moment bevatten ze 20% suiker en zijn ze geschikt om geplukt te worden (eind oktober - begin november)

Na een goede 3 maanden gisting is de most ervan klaar om gedistilleerd te worden (=februari). Dan is de tijd gekomen voor de ambulante alcoholstokers. Ze spannen een ezeltje voor hun karretje, laden de koperen alambic op en vangen hun tocht  aan van boerderij naar boerderij. Daar aangekomen plaatsen ze hun distillatiekolf naast de  vaten gegiste most, maken een vuurtje onder de alambic en beginnen alcohol te stoken van zo'n 60 graden.

Tenminste, zo verliep het tot een twintigtal jaren geleden.

Toen maakte de Europese ambtenarij  de Portugese overheid erop attent dat die activiteit een mooie bron van inkomsten kon zijn voor vadertje staat. De Portugezen trachtten de boot af te houden door te stellen dat ze niet over voldoende douanepersoneel beschikten om deze kleinschalige nijverheid op een rendabele manier te controleren.

Niets gekort : Europa ordonneerde dat dan maar bij elke boer het aantal struiken moest worden geteld. Op basis van die telling werd voor elkeen een gemiddelde opbrengst berekend en daarop moesten dan belastingen betaald worden !!!

Het gevolg was dat vele boertjes het voor bekeken hielden en hun jaarlijkse oogst medronhovruchten niet meer zelf verwerkten maar  verkochten aan enkele grote industriële distilleerders. Om de productie te verhogen en meer rendabel te maken voegden deze fabrieken gewone alcohol en water toe. Het uiteindelijke brouwsel werd op die manier teruggebracht tot een commercieel product van 40 à 42 graden. De smaak en de geur hadden echter niets meer gemeen met de oeroude kwaliteit van de traditionele Medronho.

De laatste jaren is de “Medronho de contrabande” (zelfgestookte Medronho ) echter aan een heuse revival toe. De boeren hebben namelijk geleerd hoe ze de Europese maatregelen kunnen uithollen en omzeilen. Regelmatig steken ze zelf het vuur aan hun medronhostruiken ( als dit een beetje uit de hand loopt ontstaan er spijtig genoeg periodieke bosbranden in het zuiden van Portugal; de Amerikanen noemen dat collateral damage ). Na zulke branden zijn er geen struiken meer, is  dus elke voorafgaande telling waardeloos en kan er bijgevolg ook geen belasting meer geheven worden.

Kort na een officiële vaststelling van de schade door de autoriteiten wordt de braakliggende grond terug beplant. De medronhostruik ontwikkelt zich zo snel dat er reeds  na twee jaar terug kan geoogst worden. De alcoholstokers halen meteen hun alambic vanonder het stof , spannen als vanouds hun ezel in en herbeginnen hun ronde langsheen de boerderijtjes.

De Europese autoriteiten worden door deze tactiek compleet horendol.

Gevolg van dit alles : voor wie de weg en de juiste mensen kent is er opnieuw lekkere geheimstook te verkrijgen.

Zo 'n koopsessie op de zwarte markt is een hele belevenis.

Om in het circuit door te dringen moet je de nodige introducties hebben en voldoende vertrouwen opbouwen. Eens zover verzamel je genoeg ledige flessen, plastieken bussen en andere recipiënten.

In het huis van de verkoper verloopt het vullen van de flessen volgens een strikt ritueel .

Eerst en vooral mogen er bij het afvullen absoluut geen vrouwen aanwezig zijn.

In de schuur waar het vat gevuld met medronho gewoonlijk staat worden eerst en vooral het stro en het stof bovenop het vat zo goed mogelijk verwijderd. Dan gaat de stop bovenop het vat eruit en steekt de boer voorzichtig een plastieken darmpje in de kostbare vloeistof. De man zuigt onderaan aan het andere eind van dit darmpje tot de medronho begint over te hevelen. Op dat ogenblik sluit hij met zijn duim de opening van het slangetje af, tovert een groot borrelglas tevoorschijn en vult dat glas via het buisje.

Iedere aanwezige rond het vat moet van het glas proeven of het product beantwoordt aan de verwachtingen en pas dan wordt de eerste fles gevuld. Deze ceremonie wordt herhaald voor het vullen van elke fles of ander recipiënt.

Geloof het of niet maar deze procedure leidt meermaals  tot nogal zatte taferelen.

Twee slotbemerkingen.

1. In de Algarve is het de traditie dat bij de geboorte van de oudste zoon een speciaal vaatje medronho opzij gezet wordt. Hieraan wordt niet geraakt tot aan de trouwdag van de bewuste jongen.

Wie van zo’n vat één of hoogstens een paar flesjes kan bemachtigen mag zich een gelukkig en bevoordeeld persoon noemen.

Een hemelse drank van 't patersvaatje.

2. Jeroen Bosch ( 's Hertogenbos 1450? - 1516 ) schilderde verscheidene wereldberoemde drieluiken op houten panelen. Hij penseelde afbeeldingen van duivels, heksen, demonen en fantasierijke halfmenselijke figuren in verzonnen apocalyptische landschappen. Tot voor kort waren alle eminente kunstkenners van mening dat zijn kunstwerken ontstonden onder de invloed van drugs of hallucinerende plantenextracten.

Sinds enkele jaren doet een andere theorie opgang.

Het befaamde Pradomuseum in Madrid stelt één van Jeroen's prachtigste werken tentoon : " De Tuin der Aardse Lusten ".

Op het middelste paneel van dit betoverende triptiek konterfeit Bosch naast zijn gebruikelijke thema's verschillende afbeeldingen van medronheiros behangen met rijpe vruchten.

Vermits Jeroen Bosch de medronhoboom afbeeldde moet hij de plant en zijn vruchten ook gekend hebben. Is het dan te ver gezocht om te veronderstellen dat hij ook het wonderbaarlijke resultaat van de destillatie van die vruchten kende ? Het zou best kunnen dat Jeroen Bosch een medronho-adict was en dat zijn rijke verbeelding op hol sloeg door het overdadig gebruik van medronho.

17-03-2011 om 23:08 Lees ook keukenweetjes eveneens geschreven door maria gijbels

31-07-2010 om 11:52 Lees ook keukenweetjes eveneens geschreven door Belle & co

30-07-2010 om 09:32 Lees ook keukenweetjes eveneens geschreven door Frans Cristael