xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" /> 

1828 –                                       Erin geloot…Eruit geloot

“De Franse Revolutie, de sansculotten, de Boerenkrijg, de conscriptie, de loting…

Iedereen heeft er in de geschiedenisles over gehoord en er later waarschijnlijk nog iets over gelezen.

Om het leger van voldoende soldaten te voorzien werd op 5 september 1798 de wet op de recrutering van kracht. De jongeren van het mannelijk geslacht tussen 20 en 25 jaar werden op een lijst opgeschreven, vandaar de naam “conscriptie” .Voor de leeftijdscategorie ingedeeld in klassen werd via loting bepaald wie in dienst moest. Voor een beperkt aantal groepen zoals bijvoorbeeld gehuwden en weduwnaars werd vrijstelling verleend. Vrijwillige dienstname zoals vroeger was natuurlijk nog mogelijk.

De loting verliep als volgt. De namen van de “conscrits” werden elk afzonderlijk op een briefje geschreven, afgelezen, in een hoesje gestoken en in een trommel gelegd. In een andere trommel werden zoveel witte briefjes en evenveel briefjes met “Militaire partant” gelegd. Alles werd goed door elkaar gemengd. Een kleine jongen trok uit de eerste trommel een naam gelijktijdig met een andere jongen die een briefje uit de andere trommel trok. Werdeen wit briefje getrokken, dan was de persoon waarvan men gelijktijdig de naam had getrokken, uitgeloot. Had men een briefje “Militaire partant” aan zijn been, dan was men erin geloot en moest men vertrekken. Na een medische keuring nadien werd de conscrit eigenlijk in het leger ingelijfd.

In onze gewesten was die loting natuurlijk niet geliefd. Voor de betrokkene en zijn familie hingen er zware gevolgen aan vast. Hendrik Conscience beschrijft in zijn boek “De Loteling” zijn eigen ervaringen tijdens zijn  diensttijd van 1831 tot 1836, dus reeds tijdens de Belgische periode.

Het systeem van die militaire loterij onder de dienstplichtigen met toelating van vervanging tegen geld bleef naast de vrijwillige dienst bestaan tot 21 maart 1902.

In 1909 bleef een vervanging tegen geld mogelijk, maar de loterij werd afgeschaft en de dienstplicht ingevoerd.

Vervanging tegen geld, uitkopen dus, bleef tot 1909 dus mogelijk. Een goede zaak voor wie erin geloot was, maar over voldoende kapitaal beschikte om een verganger te betalen. Zijn vege lijf kon hij zo veilig stellen en mogelijk beroepshalve meer verdienen dan hij moest betalen. De vervanger zal ook wel zijn voordeel voor ogen gehad hebben. Zijn minder goede sociale positie of geldnood kon wel een rol spelen bij de aanvaarding. Dus een win-win situatie op het ogenblik van de overeenkomst. Voor de laatste partij was dit in de toekomst niet altijd een zekerheid ! Hoe zo’n dienstplichtige zich uitkocht en een contract sloot met zijn vervanger leert ons dit voorbeeld uit het jaar 1928 :

Op 18 april 1828 trok Joannes Franciscus Teugels, landbouwer te Heindonk, naar notaris Joannes Baptista De Keersmaecker te Mechelen. Zijn zoon Engelbertus had geloot en het nummer drie getrokken. Voor de Loting voor de Nationale Militie voor de lichting van het lopend jaar waren in het kanton Willebroek de gemeenten Heffen en Heindonk verenigd.

Willem TROCH, handwerker of dagwerker, geboren te Leest als zoon van Joannes Troch, wonend te Leest en van de te Leest overleden Anna Catherina Smets, die ook al 6 jaren te Heindonk woonde, was getrouwd met Maria Francisca Van Campenhout.
Ook hij stapte naar de notaris. Willem verklaarde zich aan te bieden als plaatsvervanger van Engelbertus Teugels en in zijn plaats te willen dienen bij de Nationale Militie. Volgens zijn signalement was hij 1 el en ? palmen lang, had een rond aangezicht, breed voorhoofd, dikke neus, grote mond en ronde kin. Zijn haar en wenkbrauwen waren licht bruin. Verder vertoonde hij geen andere tekens.
Beide mannen toonden de notaris een certificaat van de militieraad te Mechelen met de goedkeuring van Willem Troch om als plaatsvervanger te fungeren. Ook een kwijtschrift van de ontvanger “der regterlijken akten” te Mechelen werd bovengehaald waaruit bleek dat Engelbertus Teugels een som van 25 guldens had gestort.

De notaris wees op hun verplichtingen waaraan ze zich wederzijds moesten houden.

Hij maakte hen attent op de wet van 8 januari 1817 (artikel 97, 105-108) en van 27 april 1820 (art. 29-32) waarna volgende overeenkomst werd gesloten :

-Willem Troch verbindt zich als plaatsvervanger van Engelbertus Teugel, die bij de Nationale Militie is opgeroepen, “alle zijne verplichtingen in den dienst voor hem te voldoen”.

-Als beloning hiervoor verbindt Joannes Franciscus Teugels zich voor zijn zoon te betalen aan de echtgenote van Willem Troch :

1) een som van 50 nederlandse guldens op de dag van zijn vertrek. Dit om haar een melkbe(drijf?) te verschaffen en hierdoor haar kostwinning zo veel mogelijk te verzekeren.

2) een som van 38 guldens 60 cent, in 4 maal te betalen. Het eerste vierde moet op 1 mei 1829 voldaan worden en zo verder van jaar tot jaar tot gehele voldoening.

-Verder verbindt Joannes Franciscus Teugels er zich toe de echtgenote van Willem Troch en haar kinderen gratiste laten wonen in een huis van hem. Dit huis met stalling en verdere toebehoorten, ca. 30 nederlandse roeden erve, in de “beenhouwersstraet” te Heindonk is reeds in gebruik door haar en vanaf half maart nog voor een termijn van 5 jaar. De huurwaarde wordt geschat op 30 nederlandse gulden per jaar. De echtgenote Troch moet de grondlasten dragen. Het onderhoud van het huis moet door de eigenaar gebeuren.

-De comparanten verklaren verder dat er buiten wat hier boven staat in het contract niets is gegeven of genoten en dat er gedurende de diensttijd ook niets zal gegeven of genoten worden.

Als getuige traden op Cornelius Scheffenmeyer, meester schoenmaker en Joannes Baptista Van Den Eijnde, winkelier, beiden te Mechelen wonend.
Willem Troch kon niet schrijven. De Militieraad van het Distrikt Mechelen heeft het contract gezien op 12 april 1828.

Engelbertus Teugels was geboren te Heindonk op 7/11/1809 en nu bevrijd van de Nationale Militie kon hij rustig voor priester studeren. Hij werd gewijd te Mechelen op 28/8/1835, werd onderpastoor te Heffen en daarna op 19/2/1935 directeur van het klooster te Willebroek waar hij aan de pokken overleed op 2/5/1861.

De plaatsvervanger Willem Troch was te Leest geboren op 23/2/1794 en huwde te Heindonk op 27/11/1820 waar hij later als landbouwer, dagloner ging wonen, Wijk A, nr.5. Hij leefde nog tot 21/11/1878, datum waarop hij te Heindonk overleed.

Met zijn vrouw Francisca Van Campenhout, geboren Heindonk 12/1/1798, dagwerkster, er overleden op 18/6/1893, kreeg hij 7 kinderen. Vier ervan werden na zijn dienstname geboren : 1829, 1832, 1838 en 1842.

De wet van 8 mei 1847 die van kracht werd op 1 januari 1848 bepaalde dat de jongelingen voortaan slechts zouden opgeroepen worden tijdens hun twintigste levensjaar. Dit betekent tussen de 19 jaar en hun 20-jarige ouderdom.
De loting werd in 1938 afgeschaft en iedere jongeman werd voortaan opgeroepen om de militaire dienstplicht te vervullen.

De dienstplicht werd later volledig afgeschaft zodanig dat het leger nog enkel bestond uit vrijwilligers of beroepsmilitairen.”

        (Leo Bernaerts – Vaertlinck contact nr.6 2010)

1829 – Bouw van de jongensschool in de Scheerstraat (nu Ten Moortele).

            De werken werden toevertrouwd aan Hendrik Vloebergh uit Leest en Petrus

            Joannes Van Moer uit Willebroek voor 1850 gulden.

            (GA – Repertorium der akten)

            De school werd oorspronkelijk in twee delen gesplitst : een deel dat dienst deed

            als schoolgebouw, het ander deed dienst als wachtlokaal met politiekamer voor de

            militairen.

            Voor het schoolgebouw er stond, werd er les gegeven in het kostershuis, de koster

            cumuleerde immers zijn ambt met dat van schoolmeester.

            Dat kostershuis stond vroeger op de plaats waar thans het gemeentehuis met

            aangebouwd schoolhuis staat. Het werd gebouwd in 1638 op een stuk grond van

            64 roeden. Het behoorde voor de helft aan de kerk en voor de helft aan de H.

            Geesttafel (het werk van de armen, na de Franse Revolutie werd dat het

            Weldadigheidsbureau, het toenmalig OCMW).