Constant “Stanne” Van Den Broeck, de Leestse eeuweling, vertelde me in 1983 :xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

“...Ik ben er in geloot, de oorlog was voor ons een verrassing.

Toen ik werd opgeroepen dacht ik : ’t is maar voor veertien dagen, om weer eens bijeen te zijn...maar ’t was voor vier jaar en half.

Ik was bij de voorlaatste klas die nog werd opgeroepen.

Terwijl de anderen in Namen aan het front streden moesten wij pinnekensdraad spannen tegen dat de Duitsers kwamen.

Toen Antwerpen gevallen was, moesten we weg. Tien dagen mars, te voet, naar Frankrijk. Daar aangekomen werden wij verplicht onze klederen en geweren af te geven, dit om de jonge mannen te kleden die onmiddellijk naar het front trokken.

Amaai mijn voeten als ik daar nog aan denk, toen we in Ouderlick kwamen.

Velen van ons hadden onderweg alles wat hen hinderde weggesmeten, zelfs hun geweer.

Dat was de aftocht !

De soldaten waren hun eigen baas.

Ik ben van de klas 1900 en van de jongere klassen maakten ze compagniën om tracees te graven enzo.

De 5^de december 1914 ben ik dan aan ’t front gekomen.

Daar heb ik afgezien, vooral in ’t begin. Weet ge dat ik zes maand op blokken heb gelopen en zonder kapootjas ? En wij waren ook soldaat.

Kou geleden jong, kou geleden.

Jaak De Croes, een andere Leestenaar die ik toevallig aan het front ontmoette, heeft mij toen tenslotte een carabiniersvest bezorgd, alhoewel ik nochtans piot was.

Aan ’t front heb ik veel meegemaakt, veel leed gezien.

Omdat ik bij de Travailleurs was heb ik overal gezeten.

We moesten buiten ’t geschut van de vijand blijven want we hadden geen wapens.

Dag en nacht werkten we aan de tracees, dat was op strategische en dus gevaarlijke punten, herstellen van wegen, nieuwe banen trekken, bomkraters dichtgooien, bruggen leggen...

Terwijl schrapnels en obussen insloegen rondom ons, moesten wij voortwerken.

Soms liep het bloed van mijn handen, doordat ik me steeds moest laten vallen...

Zo heb ik eens twee kamions lijken moeten helpen lossen, waarin per kamion toch zo’n 30 lijken, sommige daarvan met gaten in van een vuist groot, anderen totaal onherkenbaar.

Alle dagen zagen wij lijken. Gruwelijk !

Op zekere dag, de Duitsers hadden de gehele dag geschoten, kregen wij opdracht de gaten van bominsalgen te dichten. Wij op weg van Veurne naar Nieuwpoort.

Net toen wij één put hadden gevuld kwamen er twee Duitse vliegers boven onze hoofden cirkelen en begonnen ons te bekogelen met hun mitrailleurs, ik dacht dat het te Wulpen was, in elk geval wij hebben ons kunnen redden door onder een brug te kruipen.

Een andere dag hadden wij te Veurne wacht aan een Frans schip.

Plots zagen we aan de hemel een bestuurbare ballon van de vijand opduiken maar we mochten er niet naar schieten van onze superieuren. Ineens dropte de ballon bommen naar beneden en één der bommen viel op een huis waas een vrouw werd onthoofd.

Daarvan was ik getuige. Wreed !

Of hij veel schrik had geleden ?

Schrik ? Daar waren er bij met meer schrik, natuurlijk hadden wij momenten met water in ons ogen, vooral als wij aan thuis dachten, maar wij waren wilde mensen...

Bijvoorbeeld als wij ’s nachts gingen melk halen, iedereen die ons dat zou belet hebben was eraan geweest, ook onze officieren. Wij waren wilde mensen hé.

Wij hadden ook geen medicijnen. Als je ziek werd of gekwetst aan het front was dat dodelijk. Er waren totaal geen medicijnen.

Eén keer ben ik licht gekwest geweest.

In een bepaald dorp moesten wij een baan door het land trekken en ineens werden wij beschoten. Wij vluchtten weg en ik liep op zo’n 300 meter van een inslag en een stuk ijzer van een bom boorde zich in mijn bovenarm.

Het was echter een lichte kwetsuur.

Ik stond veel liever op 10 meter van zo’n inslag. Immers die ontploffing vormt een boekee en als je er kort genoeg bij stond had je alleen de beschermende losgerukte aarde. Het ijzer spatte verderweg uit mekaar.

Toen den Duits terugtrok, werden wij, de mannen van de staat, naar Adinkerke gestuurd.

Ik herinner me nog goed dat daar een plakkaat aan de muur hing.

Op dat plakkaat stonden de bevrijde gebieden aangeduid. De mensen uit die gebieden mochten dan naar huis. Behalve wij van de spoorweg.

Ik heb daar nog maanden moeten werken, ook nog na de wapenstilstand.

Immers, Duitsland was gestraft en moest locomotieven naar Adinkerke overbrengen.

Daar ik schilder van beroep was op ’t Arsenaal te Mechelen, werd ik daar weerhouden om mijn werk daar verder te zetten tot februari het jaar nadien.

Twee dagen minder dan vier jaar en half ben ik van huis weggeweest...”